Khai Phi's Website

I Have Three Loves_Introduction_Khai Phi Hanh Nguyen

English version
Reviewed by Matthew Smith

Literature collects stories in real life,
Human love and mine,
To speak for human heart
That cannot say out its wonderful traits.
KPHN

Introduction

I have three loves.

My first love was for my wife when she was seventeen and I was eighteen; but we never got the opportunity to consummate our marriage.

My second love was for my ex-wife who left me when I was in a Communist Concentration Camp in Vietnam.

And my third love is for my current wife.

These three loves come alive on the birthday of my wife, our daughter, my daughter with my ex-wife, and my wife’s daughter with her ex-husband.

I intended to name this novel Destiny. But that word seemed outdated and did not accurately reflect my story. I remembered a French song entitled J’ai Deux Amours (I Have Two Loves) and I changed Destiny to I Have Three Loves thinking that would be more appropriate.

(Edited by Matthew Smith)

I Have Three Loves (English version to be reviewed)_Khai Phi Hanh Nguyen

Literature collects stories in real life,
Human love and mine,
To speak for human heart

That cannot say out its wonderful traits.
KPHN

 

Introduction

I have three loves.

My first love was for my wife when I was eighteen-year old and she was a virgin seventeen-year old girl, but I never get her virgin body.

My second love was for my first wife who left me when I was in a Communist Concentration Camp in Vietnam.

And my third love is for my current wife who was the virgin seventeen-year old girl mentioned above.

These three loves come alive on the birthday of my wife, our daughter, my daughter with my ex-wife, and my wife’s daughter with her ex-husband.

I intended to name this novel Destiny. But that word seemed outdated and did not accurately reflect my story. I remembered a French song entitled J’ai Deux Amours (I Have Two Loves) and I changed Destiny to I Have Three Loves thinking that would be more appropriate.

 

CHAPTER I
Surprise

That day, almost two weeks before the Baccalaureate II Oral Exam in Saigon, having nothing to do, I rode my bicycle to the house of my friend Khoa. He told me:
_ Khanh, I’m going to take a trip to My Tho for a week.
_ Wow, where did the money come from for that? I asked.
Khoa replied:
_Well, I only have to buy a half-price student train ticket to My Tho, the rest will be covered by Mr. Tam, my father’s boss. Mr. Tam did me this favor to give me an opportunity to know about the countryside in South Vietnam.
After chatting for a while, I went home. When I was about to unlock my bike, a man happened to stop his Vespa (1) near me.
Khoa came out and shouted with joy:
_Mr. Tam!
I saw a rather tall, well dressed man in his early thirties setting up his shiny Vespa, taking off his sunglasses and putting it into the case.
Mr. Tam said, shaking Khoa’s hand:
_Hello Khoa. See me tomorow at the railroad station by 1PM.
Then he turned towards me. Khoa quickly introduced:
_Mr. Tam, this is Kha
nh, my class mate.
_Nice to meet you, Mr. Tam. I said bowing a little, and I shook his hand.
He asked smiling:
_How long have you been classmates?
I answered:
_We were class mates in grades 5, 6, and 7 in Hanoi. Then Khoa and I were accidentally sitting in the same room to take the Baccalaureate II Exam in Saigon because of the alphabetical order of our names, Khanh and Khoa.
Mr. Tam looked at me and smiled again:
_Wow, what a good luck! Would you like to take a trip to My Tho.
He continued while I was hesitating:
_You can go with Khoa to have company and stay in my home as a guest. Take the trip to know about the countryside in South Vietnam.
_Thank you, you are so nice to us. I will take the trip, I said.

(1) Vespa: italian scooter. Vespa means wasp.

(Edited by )

 

CHAPTER II
On The Train

I rode my bike to Khoa’s house on Le Thanh Ton Road and then we walked together early to the railroad station on Le Lai Road because these roads were nearby. When waiting for Mr. Tam at the ticket selling office, Khoa told me Mr. Tam was a rather high rank official and a kind, helpful, and generous man; besides, he was interested in knowing locals. I agreed and said a man like him would buy the second-class ticket because most third-class ticket passengers were poor people and female ambulatory merchants who were noisy and undisciplined. I told Khoa I knew this because I was a third-class wagon passenger when I went back home from Saigon to Nhatrang on holidays.
Mr. Tam came to the appointment on time and bought a second-class ticket as I guessed. He joined Khoa and me to get aboard.

A moment later, he came to our third-class wagon and invited us to the train restaurant to treat us. We refused the invitation and thanked him because we were still full. He stood talking with us for a moment. I told him:
_Please go back to your wagon. Sparks would be thrown off by the fire from the engine that is close to this wagon. They would damage your nice suit. I knew this because I was a third-class wagon passenger several times.
_Really. Thank you for your suggestion. Mr. Tam said.
I watched him coming back to his wagon in his new Hong Kong fashion suit and on his nice brown and white shoes.

After the train ran for a while, I felt a little tired and I leaned back in my chair when Khoa already slept deeply next to me.
I thought continuously and felt somewhat embarrassed on this trip because I was just a new acquaintance of Mr. Tam and I got right away his favor. What should I have to do to deserve his nice act? I asked myself for a moment and I found out how I would behave when being in Mr. Tam’s house for a week as a guest …
Khoa told me that Mr. Tam was married and had a child. He family actually lived in their My Tho homeland, but planned to sell their house to move to Saigon. Actually Mr. Tam rode his Vespa every Saturday afternoon to My Tho to be with his family during the weekend and came back to Saigon the following Sunday evening to get back to work on Monday. He spent his vacation twice a year with his family in My Tho. This time to do so, he took the train to My Tho with Khoa and me instead of riding his Vespa as usual. Khoa added Mr. Tam was to introduce Khoa and me to his relatives and friends in My Tho and then to let us free to visit the local countryside. Mr. Tam had the French Master Degree of Law in Hanoi.

I looked around the wagon and my view stopped at the friendly eyes of a female ambulatory merchant. I smiled at her and said:
_Excuse me Mam. Please do me a favor. Would you tell me when it is fifteen minutes before the arrival at My Tho.
_OK, I would. Are you going by train to My Tho for the first time with the gentleman in Hong Kong fashion suit?
_Yes, I am. I answered
I planned to go with Khoa at that time to the second-class wagon to join Mr. Tam to get off the train so it would be convenient for all of us, especially Mr. Tam.

Khoa was still sleeping. He looked funny when his body moved and his mouth opened and closed repeatedly. I shook my head lightly and restrained from laughing because I thought sleeping easily was good for health. We knew each other when I was twelve-year old and Khoa was fifteen-year old. When Khoa was seven-year old and his younger brother was one-year old, his mother died of tuberculosis that actually could not be cured. My mother died also of tuberculosis when I was twenty-seven month old. We did not take advantage of each other. We did our best to help each other when it was necessary. I could not do without him and vice versa. There were arguments between us but we eventually agreed with each other. Arguments became rare after we met an old Chinese fortuneteller.

In a hot and humid summer afternoon in Saigon, after getting our tutorial payment, Khoa and I drank coffee at home and watched the world go by outside. He suddenly went out and waved his hand, shouting:
_Come on in here, mister!
Across the street, a blind old man dressed in Chinese clothes and carrying turtle shells around his neck – I guessed, used a stick to walk and was led by a young teenager girl who was shaking a bell.
_Khoa wanted a divination. I told myself and was surprised because he had never believed it. He used to say “No fortuneteller can know when a person dies”. He got the highest score for his homework essay Aide-toi, le ciel t’aidera (Help yourself and God will help you) that was read out in the class for everybody.
I asked Khoa:
_Do you want a divination because you’ve just fallen in love with a nice girl?
_No. He answered right away.
I guessed he was compassionate to the old fortuneteller and girl.
Khoa said:
_Sit down, mister; sit down, girl. How much is the cost for a divination?
_Thirty dongs (piastres). The fortuneteller replied.
I made a quick calculation and found out the money could buy six bowls of pho (Vietnamese rice vermicelli beef soup).
_Alright, I agree on your charge. Have some refreshment before starting. Khoa said and then went get two big glasses full of ice, two root beer bottles, a french baguette, and a banana bunch.
I actually understood that he just wanted to give money and something to eat and drink to the blind old fortuneteller and girl.
I said when I saw the old man hesitated to accept the refreshment:
_Food and drink are a treat. You will be fully paid for your charge and we would reward you for your good job.
I turned to the teenager girl and asked:
_How old are you?
_I’m eleven-year old.
_Is this gentleman your relative?
_He’s my Grandpa.
_What does your Mom do for a living?
_She died already.
Khoa shook his head and interrupted me:
_Stop it, Khanh.
I shut up and the fortuneteller started doing his job.
He asked for Khoa’s birthdate and birth time, and then put four Chinese copper coins onto a dish. He covered the coins with a turtle shell. Holding the shell against the dish, he shook them. He opened the shell and tried to recognize the upper surface of each coin with his fingers. He used the tip of his thumb to touch consecutively the spaces between his knuckles to find out something, and then said Khoa was born in the Year of The Ox (of Dinh Suu Year variety) (2), under the Life Symbol of the Creek Water Below the Road.
The careful way of doing the job of the old fortuneteller was quite different from that of other well dressed fortunetellers who kept talking and talking fluently to pretend to be competent while dishonestly looking at customers’ eyes to read their mind in order to please them with lies.
Like this blind old Chinese fortuneteller, many artists and authors would live in poverty because they kept being professional without paying attention to the audience and readers to know what they liked.
I suddenly found out that the fortuneteller still looked good and had a nice smile although he was old and poor. His grand daughter had also a beautiful smile on her dusty face. She tried to slant the glass of ice with little remaining root beer to drink. I went get another root beer bottle, a dish, and a knife. I cut off a piece of bread, put it onto the dish and said to her:
_Eating bread with banana is good too. Try it.
She looked at me and then started eating. I thought she maybe ate for the first time electric oven made bread that was more expensive.
The fortuneteller said because Khoa was born in the morning of the Year of The Ox (of Dinh Suu Year variety), he had to work hard and would have hardship in his life.
_But it is excellent for men to be born in the Year of The Ox (of Dinh Suu Year variety) that has the Dinh Word. The old man continued.
Khoa asked what he meant by excellent, and was answered:
_It meant having high degree and social position, and a lot of money.
Khoa laughed briefly; I guessed he was glad, but still doubtful about the divination. He seemed to get more pleased when the old man said being born under the Life Symbol of the Creek Water Below the Road, men have gratitude to as well as compassion for others, so they are lovely.
I sipped at my coffee, watching people in the street. It was hot and sunny. I leaned back in my chair, listening to the fortuneteller’s voice that sounded like the monotonous preaching in the church and pagoda. I had no religion and just followed friends to their church and pagoda.
_Your turn, Khanh. You want it or not. Khoa said.
_OK, no problem. I answered after taking a look at the teenager girl.
After the fortuneteller did the similar preparation to that for Khoa, he told me I was born in The Year of The Dragon (of Canh Thin Year variety) (3), under the Life Symbol of Gold of The White Candle Lamp. I was born near the end of Canh Thin Year so I had the whole Life Symbol of Gold of The White Candle Lamp and I preferred thoughts to emotions. In other word, I loved what was real and fair, and was not interested in criticizing. Being Gold of The White Candle Lamp, so I tended to be with rich and high social position people. In conclusion, good and smart people liked me.
_Having the whole Life Symbol of Gold of The White Candle Lamp, men tend to have lighter skin and be attractive. The fortuneteller said, laughing gladly.
Khoa interrupted him:
_Would you like to eat French baguette with banana. The bread is electric oven made.
Then he turned right away towards the girl:
__Please cut off bread and break bananas for your Grandpa to eat.
Khoa smiled at me, saying:
_What a pleasure you’ve got! So you’re going to pay for his reward.
I smiled, shaking my head lightly.
The fortuneteller slowly ate bread with banana, continuing his job:
_But there is something no good. Being born in the year that has the Canh Word (Canh Thin Year), men can be orphan and/or not completely happy no matter how good their life is.
After finished eating, the old man rolled up the banana skin, put it carefully on the table, and said after a brief silence:
_Do you both have any question?
Khoa said:
_Can men born in Dinh Suu Year and Canh Thin Year be good friends to each other?
_Of course they can. Metal (Gold) produces Water (metal becomes liquid when melting), so Dinh Suu Year gets help from Canh Thin Year. But Canh Thin Year and Dinh Suu Year are in conflict (Thin Tuat Suu Mui are in conflict) that is moderate because Suu is not directly after Thin but separated from it by Tuat. In conclusion, you both are moderately in conflict, that is to say your arguments with each other are moderate.
I asked the fortuneteller how to avoid conflict between our birth years. He answered:
_Impossible. Just yielding to each other.
Khoa collected bread and bananas and asked the girl to put them into her bag. He picked out thirty dongs (piastres) and put them onto the old man’s dish. I did the same thing. When the man finished counting our payment, I put twenty more dongs (piastres) into his hand as a reward for him.
He got up, his loose right fist on his chest and his left palm on the fist, saying:
_Cam on (thank you in Vietnamese), cam on, to che (thank you in Chinese), to che.
His grand daughter bowed a little, saying:
_Thank you both.
We said goodbye to them.
Khoa seemed to be moved, telling me:
_If neighbors ask you how the fortuneteller did his job, just tell them he did it excellently.
The divination that we had was our unique and historic one. And the word Canh (Canh Thin) has obsessed me for life.

(2) Suu means Ox.
(3) Thin means Dragon.

(Edited by )

 

CHAPTER III
My Tho

The train suddenly howled, panted heavily, and then slowly stopped at My Tho Railroad Station.
_Let’s get off the train, here we are. Mr. Tam told Khoa and me.
We all did, went to a large clean area, and put our luggage down on the ground to rest.
I asked Mr. Tam:
_How far is your house from here? 
_About one kilometer. He answered.
Mr. Tam looked at his watch, took out a cigarette, and lit it. He then looked around as if he was seeking a transportation vehicle.
I proposed:
_So we could get home by walking just for fifteen minutes. Khoa and I wear plain clothes and have only a backpack as baggage. We can thus share carrying your luggage.
Khoa agreed:
_That’s right. Let’s do it. He then took Mr. Tam’s suitcase from the ground.
I smiled and said to Mr. Tam as if everything has been set without his idea:
_So this time your comeback home looks special, you wear a new Hong Kong fashion suit and have two attendants.
Mr. Tam choked on cigarette smoke because of laughing:
_Thank you both. Khanh’s talk was so funny.
Sunrays were fading away on the road and at sunset, we arrived at the gate of Mr. Tam’s house that was a two-floor residence with large flower yards. The house was surrounded by a tall brick wall with steel pickets on top.
Mr. Tam rang the bell. A big black dog with four white paws rushed out, barking.
_Quiet, Lou, it’s me. Mr. Tam said.
The animal became quiet and wagged its tail. Mr. Tam petted its front legs that hooked on the gate through its gaps.
A woman in her fifties opened the gate, greeting:
_Welcome home, Sir.
_Ms. Tu, everything is fine at home, isn’t it?
__Yes, it is.
When we arrived at the corridor, the light was on and the door opened slowly. A beautiful woman in lavender home clothes came out with a little boy. I guessed she was
Mr. Tam’s wife.
_Welcome home, darling. How was your trip?
_It was nice, dear.

Mr. Tam bent down to pick up his little son, and petted him. He introduced:
_Hoa (4), this is Khoa, my workmate Hoang’s son.
_And this is Khanh, Khoa’s classmate. They are our guests for a week then will come back to Saigon to take the Baccalaureate II Oral Exam.
_Nice to meet you, Mrs. Tam. Khoa said, bowing a little.
I did the same thing after him.
Mrs. Tam looked at us and said:
_Nice to meet you both. How was your trip?
_It was nice, thank you. Khoa answered.
She continued deliberately:
_Please follow Ms. Tu to your room and come to the dining room in
about half an hour.
_Thank you, we will be there in time. I said.

(4) Hoa: maiden name of Mrs. Tam, to be pronounced hwa in Vietnamese.

Khoa and I then followed Ms. Tu after she put away the suitcase of her boss.
Ms. Tu opened the door of our room and asked if we needed anything else.
Khoa said:
_No, thanks very much, Ms. Tu.
Khoa and I came in time to the dining room that was large and well lit up. Mr. Tam and Mrs. Tam sat at either end of the table that had the 4×6 format, was made for up to twelve people and actually adjusted to half. She asked Khoa and me to sit oppositely at either side of the table that was long enough in width so feet of opposite guests could not touch each other. Mr. Tam relaxed in light gray home clothes and his wife in lavender as before. Noticing Khoa and I still had a white shirt and kaki pants on, Mrs. Tam said:
_You both can wear home clothes indoors to relax. And you can also call me Sister Tam instead of Mrs. Tam, and my husband Brother Tam instead of Mr. Tam.
Khoa smiled:
_Thank you Sister Tam, we will do as told.
I told myself to save clean and neat home clothes for use. I was to let Khoa know this.
Brother Tam asked Khoa and me after Ms. Tu set the table:
_Would you both drink beer?
We replied him we did not drink beer, and we thanked him.
_Get beer for me only, Ms. Tu. Brother Tam said.
He told everybody, raising up his glass of beer:
_Let’s eat.
There were two porcelain rice bowls at either end of the table within everyone’s reach and without disturbing anyone’s activity because the table was long in width. Other items of the menu consisted of dried shrimps with sour sweet pickled leeks for beer, sour sweet fish soup, coconut juice roasted chicken, French salad, and two other meals that surprised me because they were popular only in North Vietnam especially Hanoi: quick fried beef and water spinach, and fried tofu dipped in green onion diluted sweet fish sauce. Probably after finding I looked a little long at these two plates, Sister Tam smiled and explained:
_Tam ate these two meals in Hanoi when he studied Law there. Back to Saigon, he told me to cook them.
Khoa and I smiled. She continued:
_Make yourselves at home and eat as much as you like. Foods for Ms. Tu was already saved and there are still more in the pot. We don’t want to eat left over foods so we don’t display big quantity of them on the table.
About ten minutes later, she asked Khoa and me:
_Are the food OK?
_Delicious! Khoa replied right away while swallowing.
Sister Tam probably was glad with Khoa’s comment. She smiled and turned towards me, waiting for my answer.
I said:
_They’re really delicious. The coconut juice roasted chicken I’m eating for the fist time is very special. I love it. Quick fried beef and water spinach, and fried tofu dipped in green onion diluted sweet fish sauce have exactly Hanoi’s taste.
Sister Tam said
_Enjoy and eat a lot.
_I’m eating a lot because there are so much good foods. Khoa said.
_So you would eat a little if there is not enough food. Sister Tam joked.
_That doesn’t happen here. I participated in her saying.
Brother Tam shook his head lightly, laughing.
_Your talks were so funny, guys. Would you try to drink some beer?
Khoa replied:

_No, thank you. We did try beer without enjoying. And it affected our appetite.
Brother Tam shook his head, smiling. He changed the topic:
_Honey, Khoa and Khanh did very well at school. They passed exams with Honor Mention. They could get scholarship.
Khoa said:
_Only Khanh may get it because he’s eighteen-year old. I’m twenty-one year old, not eligible.
Sister Tam asked:
_After you’ve passed your Baccalaureate II Oral Exam, what would you choose to study?
Khoa replied he would study Law and I said I would take the competitive examination held by Military Medical Corp to get a scholarship for my study to become a medical doctor.
Sister Tam continued:
_Khanh, where do you live in Saigon? How are your parents?
I answered that I lived on Nguyen Trai Road in Cholon, my Dad was fine, my Mom passed away when I was twenty-seven month old.
The dinner last more than half an hour. Sister Tam told everyone to go to the sitting room to relax and eat dessert that consisted of coffee, cakes, lemonade and oranges. The dessert last about ten minutes. Khoa and I said good night to Brother Tam and Sister Tam, and left for our room that had two parallel twin beds of which the head was about one foot away from the wall. A bed was installed near and parallel to the corridor window.
Khoa pointed to the other bed near the wall, telling me:
_You are not good in cold air so sleep in that bed that is away from the window.
I did as told. Khoa usually had a commanding tone to me but he cared for me. 
The light was off, the room became dark. I looked out the window and I could only see shapes of trees and hear sounds of insects. I realized I was in the countryside.
I couldn’t sleep yet. I usually slept by 10PM or 11PM until 6AM. I remembered the details of my room.
There were two rather large wooden platforms for luggage in the corners of the room near the beds’ legs. Between the platforms was installed a solid stainless steel clothes rack on wheels with different types of clothes hangers on. A ceiling fan in the middle of the room had a light bulb attached. Switches on the wall were between the beds with nightstands. A table for two people that had a lamp with lampshade was installed between the beds. The room door was located between my bed’s leg and the platform.
Lying on the white bed sheet, I felt comfortable and thought about nice things I experienced: the new white bed sheet, upholstered chairs, dining table long in width, etc. I actually learnt about what the French called elegant simplicity. I had no idea for criticism of rich people’s life, I just loved their cleanliness and neatness. I kept thinking and then fell asleep.

When I was back to my room from the toilet, Khoa told me Ms. Tu let him know breakfast was to be served by 8:30AM.
_OK, it’s seven o’clock now, we still have a lot of time until then. I said.
Then I found Pho Thong Magazine and Se’lection du Reader’s Digest in the nightstand. I skimmed their tables of contents to select an article. Sunrays came to my table obliquely from left to right through the window before my eyes. I told myself this house had East Southern orientation.
In World War II, I lived with my uncle in our homeland at eighteen kilometers from Hanoi. I heard adult people praising East South oriented houses. I asked him when I found his house was South oriented:
_Uncle Huong, East South oriented houses are good. Why is your house South oriented?
He explained after several seconds:
_Morning sunrays come to the front door of East South oriented houses from left to right, obliquely on the roofs and front and left walls. Afternoon and evening sunrays come obliquely in reverse direction on the roofs, and back and right walls. So the sun shines obliquely all day long everywhere on the house. This keeps the house cool in Summer and warm in Winter. Besides, people are not dazzled by the sun like those who live in East or West oriented houses.
I kept asking:
_Why is your house South oriented.
_First, get me something to make a match.
I went to the rice mill room and got a dry thin piece of bamboo. My uncle lit it up with a lighter and smoked tobacco on a water pipe. And then he explained again:
_South oriented houses have sunrays all day long in the front and back yards. This is best to dry things especially rice. Besides, South oriented houses are warmer in Winter than North oriented houses .
_I’ve got it. I said and left.
My uncle waved to me, saying:
_You’ll be going to Hanoi to go to school. Study hard, OK.
_Yes, I will.
He emphasized:
_Everything is in the book. Automobiles, nice houses, and a beautiful wife with nice children are also in the book. Remember it.
_Yes, I will. I answered softly because the words “a beautiful wife and nice children” made me shy.
Later, a French teacher of mine spoke about East South oriented houses exactly like my uncle. The teacher said sunshine on the roofs and walls would kill germs and yeasts. The French education was International Baccalaureate. Besides forming good citizens, it aimed to get good and capable human beings. So it always explained things, avoiding just memorizing them. It called what was not true garbage.

The breakfast consisted of French baguettes, sunshine eggs, bananas and coffee.
_How many sunshine eggs would you both like. Ms. Tu asked Khoa and me.
_Give me three, please. Khoa answered.
I said the same thing.
Brother Tam ate three eggs, Sister Tam two.
I intended to drink sugar coffee to know how good the coffee was because sugar coffee gave the exact coffee taste. But when I found the coffee was the same as that my family drank, I changed my mind to drink sugar and coffee mate coffee that tasted better.
After breakfast, we left for our room to dress up to accompany Brother Tam to visit his relatives and friends.

The visit took about two hours.
I found out Brother Tam wanted Khoa and me to meet nice people before we went by ourselves to see the local countryside. So he took us to visit his relatives and friends on his vacation. That was all. Khoa and I were not supposed to be introduced to anyone.
Brother Tam and local people liked each other obviously. They talked, smiled and laughed with joy. Many people addressed him as Mr. Tam respectfully. Many other ones considered him as a guest of honor.
I felt glad when people paid attention to Khoa and me because we were two Baccalaureate II guys from Saigon and had a special speaking accent. People first addressed us as Mr. Khoa and Mr. Khanh. Then they called us Khoa and Khanh after we showed respect to them by adding the titles Uncle, Auntie, Brother, and Sister to their name. They asked me about my family, weather in Hanoi, resorts such as Do Son, Halong Bay, Sam Son, etc. they had visited. At last, they asked me what I thought about Saigon, if I would like to watch Cai Luong (South Vietnamese Opera), and if I would completely understand the South Vietnamese speaking accent.
I slowly answered my Dad, my stepmother and my siblings lived in Nhatrang; I was a Grade 12 student in Saigon, my mother died when I was twenty-seven month old. I only knew Hanoi and my homeland that was eighteen kilometers away from the capital. I never went to Do Son, Halong Bay, Sam Son. Hanoi was more crowded than Saigon. I did not like Winter in Hanoi because I was not good in cold air. Saigon was less hot than Hanoi in Summer. At night in Saigon I needed only a thin blanket to sleep comfortably. Living cost was cheaper in Saigon than Hanoi. I did not watch Cai Luong yet. I already understood completely what South Vietnamese said. They kept asking me if I had Saigon friends, what would I think about Lyce’e Petrus Ky. I told people I had Saigon friends. I usually came to one of them who lived near my house to do homework together. I thought Lyce’e Petrus Ky was large, quiet, and beautiful. Its discipline was strict. I got once a warning document when I came to school late. One more time, I got hit on my right arm when I was lining up to go into the class. I was startled and turned aside. I saw the superintendent holding a wooden ruler next to me. He told me:
_You were out of line. Get back in it.
The person who asked me so far was an old relative of Brother Tam. He smiled and continued the “interview”:
_Did you hate that superintendent?
_No. I answered.
_Why?
I told him all public school staffs were selected on a competitive examination to get a scholarship for their study in Hanoi to become teachers, superintendents, etc. They had to care for their teaching and discipline reinforcement. Sometimes they got upset in just a moment against students who were lazy or violated the school discipline. But they never hated students. So I never hated them. The old man laughed and said he had been a student at Lyce’e Petrus Ky. He raised his hand for me to shake. We shook hands. I exclaimed:
_Wow, you were also a Lyce’e Petrus Ky student!
He got up and went get more refreshment for Khoa and me. I knew why he asked interesting questions.
I enjoyed the respect of my peers who were shy in conversation. I wondered why then I got moved when realizing how big my Baccalaureate II was. The government claimed Republic of Vietnam had a population of seventeen millions, but my geography teacher said it was of ten millions, and the candidates for Baccalaureate II Oral Exam were of five thousands. My female peers seemed to be curious about Khoa and me. We came to greet and talk to them. They were glad to get into conversation with us but were shy and likely doubtful about us because they thought Saigon and rich guys were usually not faithful in marriage; and most doctors, pharmacists, engineers, lawyers wanted a beautiful and rich wife.
After the visit Brother Tam wished Khoa and me a nice trip to the local countryside.

(Edited by )

 

CHAPTER IV
Meeting

Khoa asked:
_What should we wear to be suitable for the trip?
I replied:
_Dark pants and dark tennis shoes, I think.
_What for head and upper body? He continued.
_White short-sleeved shirt and white cap. I added.
_So we would look like Gentlemen of Six Provinces. (5) He joked.
I smiled:
_White short-sleeved shirt and white cap may make a man look like a Gentleman of Six Provinces. But the guy also looks poor and a little thuggish.

(5) Six Provinces:
Gia Dinh, Bien Hoa, Dinh Tuong (My Tho), Vinh Long, An Giang (Chau Doc), Ha Tien.

We were almost in uniform. The difference was I wore dark gray pants and dark blue shoes and Khoa wore dark coffee pants and brown shoes. When getting outside, Khoa said:
_I’m still full.
_Me too because of eating delicious foods of rich people. I added.
Khoa commented:
All three dishes were delicious and plentiful. Boiled Siamese short necked goose meat to dip in fish sauce with added ginger and sugar was similar to the like in Hanoi. But the other two were special.
I agreed:
_That’s right. I love sour sweet shrimp soup and fried snakehead fish to dip in hot sour sweet fish sauce. They were excellent. In the future, I would hire a South Vietnamese cook so I could eat both North and South Vietnamese foods.
Khoa smiled:
_So if your wife is South Vietnamese, you would have a North Vietnamese cook. Is that right?
I shrugged, lowering my voice:
_Well, that’s possible because eating is a pleasure. Que sera, sera … (6).

(6) Que sera, sera … : whatever will be, will be …

He suddenly cleared his throat and slowly stopped walking:
_I have a question for you. Think about it carefully before answering. 
_What’s that? I also stopped, looked at his eyes, waiting.
_What kind of wife would you want?
I was startled a little because the question was what I never thought of:
_Let me think about it. Well … you and I have beautiful female acquaintances at school and in our neighborhood, right?
Khoa nodded and smiled:
That’s correct. And then?
_Well, my wife shouldn’t be too small, too short, too fat, or too thin.
_And then? He kept asking.
_Her body should be proportionate without significant defect. Her face shouldn’t have significant defect either. She doesn’t have to be rich or beautiful. I concluded.
Khoa shook his head and smiled:
_You said your wife doesn’t have to be beautiful. Remember this.
I reacted right away:
_My wife doesn’t have to be beautiful means she can be beautiful.
Khoa kept smiling and said:
_Your answer was tricky!
I did not feel happy and changed the topic:
_When do you want to come back to Saigon?
Khoa replied:
_We don’t often have this opportunity. So why don’t we stay until next Sunday afternoon? Brother Tam is fond of my Dad and he likes me. I know him well. Everything would be alright.
I said:
_It can’t be like that. Brother Tam said our trip was one week so it must be one week. Let him and his wife have Saturday and Sunday for their privacy.
Khoa agreed after seconds:
_OK, let’s do like that. I’m now talking about our schedule in My Tho.
Khoa had the habit of speaking in a commanding tone to me. But he cared for me. So I usually agreed with him. Only when his desire, not his mind, talked, I needed to say something, for example when he wanted to prolong our trip in My Tho.
He said our trip in the countryside was not important. The thing was Brother Tam wanted us to have a really good time at his home and meet nice people in his homeland. I agreed with him.
_I’ve been so far off topic for a while. We have exactly five days left until next Friday afternoon we come back to Saigon, right?
I replied:
_Well, half of this Sunday and half of next Friday make one day. This Monday plus Tuesday, Wednesday, Thursday is four days. You were fast and correct.
Khoa continued:
_Five days are for living at home and going out. We spent twenty four hours doing that and we were good at Brother Tam’s home.
I said:
_You’re right. We made clean and neat back everywhere after use and when possible we helped Ms. Tu do her job. You remember after lunch, before we went out, she asked if we wanted coffee. I think she had sympathy for us. We had good manners in eating. And we always traditionally did not get the best food piece into our rice bowl, we left it for others.
Khoa showed off:
_I think you haven’t known about South Vietnamese countryside because you just lived for one year in Saigon and had to study for the exam. I moved to Saigon four years ago and have settled there since then. My South Vietnamese classmates wanted me to go with them to their homeland on vacation and I did. I think My Tho wouldn’t be much different from there. So I could be your tourist guide.
I said:
_In the past, French people invaded three Eastern provinces of South Vietnam. They took My Tho first. Their ships entered Cua Dai River or Cua Tieu River, reached My Tho River, landed, and took My Tho province. So we are now at the historic site of one hundred fifty two-year French ruling (1802-1954).
Khoa asked:
_What do you think about crimes committed by countries that invaded and ruled Vietnam one way or another?
I answered at length after thinking of a quote of Sidonie Gabrielle Colette, a French woman of letters, who died about four years ago.
“Liberte’, comme des crimes on commet en ton nom!”
(“Freedom, so many crimes they commit in your name!”)

_French soldiers and officials committed terrible crimes in Vietnam, but French government did good things for Vietnam in their Enlightenment Policy, for example you and I could study the French International Baccalaureate. Well, we did nothing for Champra people after we took their country (7) and committed crimes similar to the French ones. We did nothing either for Cambodian people after we took their land (8) and committed war crimes like any other invaders. I think we should forgive, not forget, invaders in the past for their crimes to our people because politics always consisted of dividing, lying, cheating, betraying, and cruelty including assassination, terrorism, and war with rapes and massacres. My Dad told me not to talk about politics, religion, and culture because I would lose friends and have enemies. So I’m sorry, let’s stop here.
We became quiet for a short moment and then Khoa said:

(7) Champra: Central Vietnam today.
(8) South Vietnam was Cambodian land in the old days.

__Let’s go eat rice vermicelli meat soup, I’m hungry.
I agreed:
_So am I. But where is the good restaurant for it.
_Let’s go ask people where the good restaurant is and before we enter, make sure there are a lot of customers in.
_OK
We had an unwritten law on our business and eating together: Khoa paid half and I paid half.
_Delicious. Khoa exclaimed when eating.
_Really delicious. I said.
Khoa continued, looking at his bowl with his eyes half closed:
_The broth, vermicelli, shrimp, and pork all tasted better than the ones in Thank Xuan restaurant next to the Hindu temple in Saigon.
After eating, we continued our journey into the vast green field. White clouds floated in the clear sky. There were villages and hamlets with coconut trees in the sun, canals between trees or bushes. In the sky, birds flew away languidly. There was a sad cuckoo “cuckoo” calling that fades into solitude
In the immense field, I suddenly missed my homeland where lived my relatives and friends. I did not know how they were for nearly two years. North and South Vietnamese postcards that contained only the information on health, survival and death were banned.
Oh, the scene around me became so sad. I closed my mouth slightly, letting out a sigh.
_Are you tired? Khoa asked.
_No. I replied.
I still remembered two sentences my uncle said ten years ago “Everything is in the book. Automobiles, nice houses, a beautiful wife with nice children are also in the book”. I was just eight-year old and got shy when hearing “a beautiful wife and nice children” in the second sentence. Now I found this sentence true. It was also love if read between the lines as French people said. When people could do nothing good for their beloved ones, they wished them good things, having a car, a nice house, a beautiful wife with nice children for example. And that was what my uncle did. The first sentence was simplest and meant most although it was uttered by my uncle, a countryman who could not read and write. Yes, the book was everything about human life. In addition to science and technology, it had history and literature. Wonderful human traits were in literature. When I was fifteen-year old, I was able to understand interesting poems, I loved them so much. I automatically remembered old and new poems I liked. Then I started writing poems. But I felt this hobby was dangerous because it took so much time and affected my study. After Junior High School, a number of students composed poems and wrote novels because they had enough abilities. Most of them failed International Baccalaureate Exam or dropped out Medicine, Pharmacy and Dentistry.
Walking beside Khoa, I read silently poems and their extraction.
Tam Lich Doi (The Life Calendar) by poet To Tan.
Tôi muốn đem ngày tươi
In thành một bản lịch
Để tôi gỡ tờ đời
Tùy theo hồi sở thích …
Tôi sẽ để thật lâu
Những tờ ghi hạnh phúc
Và vội bỏ tờ sầu
Không theo giờ đợi lúc.
Khi vắng mặt người yêu,
Thì giờ không muốn biết,
Tôi sẽ gỡ thật nhiều
Để chỉ ngày cách biệt.
Extraction of a poem by Thanh Tinh who was born in Hue.
Em ơi , nhẹ cuốn bức rèm tơ.
Nhìn thử chân mây khói tỏa mờ
Có bóng tình quân muôn dặm ruổi
Ngựa hồng tuôn bụi cõi xa mơ …
or
_Rồi một hôm nếu về cha hỏi
Mẹ đâu rồi con biết nói sao?
_Con hãy bảo trông cha mòn mỏi,
Mẹ từ trần sau mấy tháng đau.
_Nếu cha hỏi cặp đào trước ngõ
Sao chỉ còn một gốc ngả nghiêng,
_Con hãy chỉ một cây đào nhỏ
Bên cây tùng rồi đứng lặng yên.
Extraction of a poem by Dong Ho who was born in Hatien.
Yêu đương đâu phải thề non biển.
Khăng khít cần chi đến tất giao.
Một sợi tóc tơ huyền rủ buộc
Ngàn năm người thật với chiêm bao.
_Are you sleepy, Khanh. Khoa asked probably after looking at my face.
I said:
_No.
_If you’re sleepy, just go to a coffee shop.  Khoa suggested.
_I said no. I repeated.
Then I felt glad and said:
_Do you remember Loi Cuoi Cung (The Last Word) poem by Thanh Tinh. It’s about a recommendation that an agonizing woman made to her son when she was waiting for the comeback of her husband from his journey.
_I do. It’s interesting. I think the author drew his inspiration from Et S’il Revenait Un Jour (I He Came Back) poem by Maurice Maeterlinck. Khoa answered.
_Very probably. I agreed.
Khoa suggested:
_This area is monotonous. Let’s go to the village down there.
I agreed immediately to get rid of my remaining melancholy.
We soon arrived in a large area that had houses and winding trails with bamboo trees and bushes on either side.
Thinking of Dong Ho’s four verses, I said:
_Interestingly, there were always desperate and painful love stories in literature.
Khoa explained:
_Painful stories usually had either a forever goodbye or death of one of the lovers.
_OK, what about desperate love stories? I continued.
_Well, it was like an offside event in a soccer match.
_What do you mean by like a soccer offside event?
Khoa smiled and said:
_The desperate lover and the offside soccer player had one thing in common. They all forgot their position. The desperate lover would not look good or even would be handsome. He forgot his situation and fell in love with a wrong woman who was only interested in male graduates, rich men, or men of high social position. The guy would be a writer, a poet, a singer, a musician, or a song writer. He suffered from his desperate love and then would be famous for his wonderful literature or art works.
I asked:
_Why did the guy fall in love with the woman although he knew she was not interested in his situation?
Khoa smiled:
_It was easy to understand, because the heart was blind and couldn’t think, and people hoped.
I laughed:
_That was right. But why female authors rarely wrote desperate and painful love novels and poems?
Khoa still smiled:
_Let me think about it. Well, men needed to speak out their desperate and painful love to relieve. Women couldn’t do it because the more they did it, the more they suffered.
_Why? I kept asking.
Khoa smiled again:
_Men grew jealous when knowing about a woman’s past love stories and would not be interested in her. So women had to keep their love past secret.
I restrained from laughing because Khoa’s talk was so funny:
_People suffered and you made fun of them.
Khoa stop smiling, cleared his throat:
_I just joked a little bit.
I thought maybe women were wiser than men in love because they were aware of their situation. They did not fall in love with a wrong man. They preferred to suffer silently than to find relief in expressing their pain. They were more preventive than men. And they knew how to weigh up the pros and cons.
When something too bad or worse happened to a person, there was no room for comment because the person just needed help.
_You’re great and can be my tourist guide, this place looks fun. I said and after looking around, I continued:
_It’s crowded here and there are many nice girls and good looking young men.
Khoa smiled:
_We were recently in My Tho’s physical geography, now we are in its human geography. You seemed to like My Tho already.
I had fun and smiled when I thought he was “high”.
“You seemed to like My Tho already” reminded me I was actually a traveler. I remembered the Sombreros et Mantilles (Sombreros and Mantillas) song, music by Vaissade, lyrics by Chanty. The whole song was what a French man told about the places he visited in Spain. I wondered what would make me remember My Tho. Que sera, sera … (Whatever will be, will be …) 

The sun descended below our head long ago. Its warm golden rays still shined on the coconut branches that were gently swaying in the wind. I was startled when looking at my watch because it was time to go home for dinner. Khoa and I could not be home late. Brother and Sister Tam wouldn’t feel glad if they had to wait for us. I was very concerned about this because I’ve just been an acquaintance of Brother Tam for three days. I couldn’t let this happen.
_Let’s go home. I told Khoa.
_Wait. Let’s stay here a little more, there is no rush. Khoa said while watching the coconut trees.
I insisted:
_We have to be home before dinner, we must not be late. Brother Tam likes you, I know. Suppose he is a king. Subsequently his wife is a queen. How do you know either the king or the queen is bigger?
_OK. Let’s go home now. Khoa agreed, got up, and looked around.
I also looked around and then shook my head:
_We’ve entered unawares the center of the area. The paths here are winding, branching, and hidden by bamboo trees and bushes on either side. I can’t find the way out.
Khoa said calmly:
_Let me do it.
I followed him although I thought he was also puzzled like me.
After about fifteen minutes of unsuccessful searching, he stopped and sighed. I decided to go the nearest house over there to ask for help.
_Let me go ask for directions, the way is in the mouth. I told Khoa and then automatically walked to the house, followed by him.
I arrived at a house that had a sign, Nhu Y Dress Maker Shop (9), an open large window, and an open door. I took two steps up onto the corridor. I saw three beautiful females, two well dressed girls and a better dressed woman probably in her early forties. I knocked at the door. The woman said:
_Come on in, please.
I said:
_Excuse me, Mam. Please do me a favor. Would you give me directions to the traffic road. We’re visitors, we’ve got lost on our way back to our friend’s house.
_I would. But I think you wouldn’t get there because the paths have plenty of bamboo trees and bushes on either side. They are winding, branching, and have no names. Well, let me figure out …
_Auntie Ba, could I guide them to get there. A girl told the woman.
_Oh yes, you could. Go ahead, Lan. The woman accepted immediately.
Lan got up from her chair, put away the cup of che (10) she finished eating, and told us:
_Please follow me.

(9) Nhu Y: as you like, satisfaction.
(10) Che: dessert made of beans boiled in sweetened water.

I turned toward the woman:
_Thank you, Mam. We’re lucky today.
And toward the girl next to her:
_Goodbye, Miss.
After walking for a couple of minutes, I said:
_Thank you, Miss Lan. I don’t know where we would be today without you.
_Never mind about my guide through the paths. It’s trivial. Please call me Lan.
Khoa said:
_He was right. Excuse me, what is your full first name? Thanh Lan, Hoang Lan, or Huong Lan?
_My full name is Nguyen Thi Lan. That’s all. Where are you from?
_We came from Saigon. I am Khoa, and my friend’s name is Khanh.
Watching Khoa and Lan talking, I suddenly thought about the risk Lan would take when going back home alone through the deserted paths in the evening. If a thug or a gang of criminals came out from a hiding place and sexually assaulted her… My imagination stopped and I thought I couldn’t let it happen because if it did, Khoa and I would be obsessed for life. A kind and poor girl helped us for nothing and then …
After a moment, I felt glad when I happened to see a broken stretcher handle that was a little more than one meter and a half long. I picked it up.
_What are you going to do with that broken stretcher handle. Lan asked.
_To deal with a possible big animal jumping out from a bush. I replied, looking at her eyes.
Lan smiled, believing my words:
_You’re too cautious.
We soon arrived at the traffic road. I told Khoa:
_Go home first. If I’m late, ask Brother and Sister Tam to eat dinner without waiting for me. I have to accompany Lan on her way back home. She would face danger if going home alone.
_Would you need me? Khoa asked.
_No. I answered.
After walking home for a distance, Lan said:
_Thank you and Khoa, too for your concern and big help.
_It’s no big deal. I am helping you just as you and Auntie Ba helped Khoa and me when each side needed help.
I continued:
__You know, criminals usually hided behind a tree, a bush, a wall, or in the dark to suddenly come out and attack pedestrians, especially girls and women. They could be armed. So when you have to go somewhere, keep away from those places.
_You made me feel scared. This neighborhood was safe and nothing like that happened.
_Anyway, prevention is better than doing nothing. Walk ahead of me by a couple of steps so I can take care of your front, back, and sides.
_You know martial arts and stick fighting, don’t you?
_If I happen to lose to the armed thugs, run away as quickly as possible and shout out for help.
_You imagined things. I’ve told you it was safe here.
_I hope everything would go like you said.
At this point, I thought I should change the topic:
_Are you a niece of Auntie Ba?
_No, I am just working for her. I addressed her as that because she was kind to me and Huong.
I found out the name of the girl next to Auntie Ba was Huong.

Lan asked:
_What do you do in Saigon?
_We’re still students. We took a trip to My Tho and we’ve been boarded by Mr. Tam, the boss of Khoa’s Dad.
_I see. That’s fun. Lan said.
I agreed it’s fun and asked:
_Are you from My Tho?
_No, I’m from Ben Tre like Huong.
_So your parents live there.
_Only my Mom lives there. My Dad passed away when I was ten-year old. I lived with my Mom until Huong and I passed the Elementary School Exam at our twelve years of age. Because our families were not well-off, we went to Auntie Ba’s shop to learn dress making, and then lived with her in the shop. Every month we went home for a visit.
I quietly watched the fading sunrays on her hair when listening to her.
After walking for one more distance, Lan asked:
_We are going to reach home after one more turn. Have you already remembered the way?
_Yes, I have. After making that turn, keep walking for about fifty meters more to be home.
_You’ve got it exactly.
_You passed the Elementary School Exam so you can speak and write French correctly. Why didn’t you have an office job?
_I speak French correctly but I don’t understand it so much. Office jobs have lower incomes that may be fixed. Incomes of dress making jobs are higher and dress makers may own a shop in the future.
_You’re right. Good luck to you.
_Thank you.
We reached home after a short turn.
Lan asked:
_How long are you still in My Tho?
_I will come back to Saigon in five days. I replied and while she was hesitating, I continued:
_Get in the house. Thank you and Auntie Ba again. Goodbye, hope to see you later.
When Lan was definitely indoors, I turned back and rushed to the traffic road.
It was 6:20PM, ten minutes before dinner time, when I was back to Brother Tam’s house.
Khoa and I were glad. He asked:
_Was everything OK?
_It was. Only a prevention. I replied.
Little Tan, Brother Tam’s son was not at dinner. He took Aspirin for toothache and will go to see the dentist on Monday.
Brother Tam looked at me gladly and said:
_Khoa told me you both got lost on the way but enjoyed the trip. Didn’t you?
_Yes we did. I answered.
_I also heard you accompanied the guide girl on her way back home?
_I did. Khoa wanted also to participate in my help but I said he didn’t have to.
_Everything was OK, isn’t it?
_Yes, it was. The girl went home safely.
Brother Tam smiled, pouring beer into his glass:
_You guys did the right thing and it was well done. Let’s eat!
I said:
_We couldn’t help doing it because Khoa and I would be obsessed for life if the girl happened to be attacked by thugs. A kind and poor girl helped us for nothing and then …
Sister Tam said:
_Have some roasted pork, Khanh. It’s new and quite good.
I got a piece into my rice bowl and said:
_It looks obviously good. The crunchy skin, fat and lean meat are stuck together and smell good.
After I finished eating the pork piece, she asked me, smiling:
_Is the girl pretty?
_I think she is. I answered.
Brother Tam took a sip of beer and smiled at me:
_If she didn’t look good, would you help her?
I was startled a little, thought quickly and replied:
_I would help her anyway because thugs would still want her money and jewelry, and hit her before or after their robbery.
Sister Tam kept asking:
_You knew that, but you were not afraid?
I answered:
_When it was necessary to do something, people forgot to be afraid. Besides, I happened to pick up a broken stretcher handle that was smooth, still long enough, and fit for use as a stick.
Brother Tam agreed with me on my idea:
_Khanh was like the girl who forgot to be afraid when guiding him and Khoa through the paths.
Then he got up from his chair and went get an extra 33 beer. He said:
_After dinner, let’s go play chamber music. 
Hearing clearly the three words “play chamber music” made me excited and curious, I expected it with pleasure. People laughed more and probably ate more. Khoa talked less and opened his eyes bigger, looking at people to share laughing.
In addition to the roasted pork, the soup made of tomato, laksa leaves, beef, and coagulated pork blood sounded attractive when eaten with slightly warm rice. Brother and Sister Tam ate the soup only without adding it to rice. Stir-fried fresh squid with green onions was also delicious. Squid was just cooked, so it was soft, not tough. I thought Ms. Tu was really clever when displaying the braised fish on the table only in small quantity but there was still a fishtail portion left over.
After the dessert consisting of coffee, soft drinks, and cakes, people went to the music chamber that was a large 4×6 room. On a wooden platform at the end of the room there was an electric guitar on a stand, and two microphones on stands connected to a HiFi sound system. A u-shaped row of leather sofas was installed at the other end of the room, along the wall, and one foot away from it. There were folding coffee tables along the sofas.
_Wow, what a music chamber! Khoa exclaimed.
After taking a look at the room, I asked Brother Tam:
_So you were to hire music bands, weren’t you.
He said there were only relatives and friends coming with their own musical instruments.
Khoa asked Brother Tam:
_Did they sing and play Cai Luong (South Vietnamese Opera) music.
_Yes they did. Countryside people prefer Cai Luung music to modern music.
I asked Brother Tam if he played Cai Luong guitar. He replied he played only Spanish guitar.
After people listened to interesting songs on disks, Brother Tam said:
_Let’s sing and play music now.
Khoa said:
_That’s interesting.
Khoa knew music and sang very well.
While Brother Tam was adjusting his guitar, Sister Tam tested the microphones “Hello, hello”. Her voice was transparent and resounding. The good quality of the sound system made me feel excited.
_What songs you guys want to sing? Brother Tam asked.
I proposed:
_Sister Tam sings and you play the guitar along first, we sing later.
Sister Tam sang Ben Cu by Anh Viet.

Bên ấy ngày xưa người đi vấn vương biệt ly …

I was surprised the couple played so well and especially Sister Tam pronounced the words correctly as if she was born in Hanoi.
After clapping with Khoa, I asked Brother Tam:
_I didn’t understand why singers sang the wrong words and the audience still liked their presentations and nobody noticed that at all.
_For example in what song? Brother Tam asked.
_Du Am by Nguyen Van Ty. The author wrote “Yeu ai em nan cung dan day voi doi mat xa voi” but singers sang “Yeu ai em nan cung dan day voi doi mat xa xoi”.
_The singer would sing the wrong word. However It could be either the author wrote that when the music of the song had the “A, A’, B (refrain), A’ or A” form or the band intentionally raised the note for voi to the next higher note and changed voi to xoi that was suitable for the higher note.
Brother Tam continued:
_Singers dropped out school or their educational learning was poor if they sang the wrong words without justification.
I still wondered:
_Why the band didn’t notice when the singer sang the wrong word obviously?
Brother Tam smiled:
_The band kept quiet when they knew the problem because they didn’t want to vex the famous singer who could be a female favorite of the producer.
_How about the author who didn’t say anything?
Brother Tam still smiled:
_The author also had to keep his mouth shut because he had to please the producer. In addition, if he spoke up, the show would lose its credibility and it would be difficult to sell the discs already on the market. Then the boss would go crazy.
He kept smiling and continued:
_The audience would have either poor or no educational learning if they still liked the presentation of a singer who shockingly sang the wrong word.
My last question:
_How about the silence of the producer?
Brother Tam shook his head:
_The producer would have either poor or no educational learning as the singer. He also would be negligent in checking the song’s rehearsal and the disc recording. So he kept quiet when it was too late.
I understood further and said:
_European and American singers sang correctly the lyrics because the educational level of American and European people was high and they didn’t listen to singers who sang the wrong lyrics.
Brother Tam said “You’ve got it” and turned toward Khoa:
_What song you want to sing?
Khoa smiled:
__Truong Chi by Van Cao.
I remember Khoa was well known in my school for this song.
When he was singing, the whole amphitheater was quiet, maybe a fly sound could be heard.
When his voice just finished the verse

Đâu bóng thuyền Trương Chi?

The whole audience clapped like a shower and shouted “Bis, bis” after whistling.
When the entertainment was over, teachers at my school tapped him on the should, smiled, and congratulated him. Schoolgirls rushed to him to congratulate and talked to him. I felt glad, walking next to him.
Today, having the talented guitar accompaniment of Brother Tam and the nice sound system, Khoa was like a lottery hitter. He smiled confidentially and I expected with pleasure Brother and Sister Tam’s surprise .
Brother Tam said:
_This song is very nice but long, and hard to play and sing.
When Brother Tam finished his guitar prelude, Khoa sang impressively, his voice was transparent and vibrating:

Một chiều xưa trăng nước chưa thành thơ,
Trầm trầm không gian mới rung đường tơ,
Vương vất heo may hoa yến mong chờ,
Ôi tiếng cầm ca thu tới bao giờ.

The guitar sound and the singing attracted Sister Tam. She was quiet, attentive and stuck to her chair for listening. I did enjoy Khoa sang this song, so this time I only looked for what else he would have.
Brother Tam’s fingers ran on his guitar keyboard and his mind wandered with the meaning of each verse. He sent out wonderful sounds.
At the following passage, the sounds of the guitar came out like a shower, entwining with, accompanying, and chasing after the sobbing singing:

Ngoài sông mưa rơi trên bao cung đàn.
n nghe như ai nức nở và than.
Trầm vút tiếng gió mưa cùng với tiếng nước róc rách, ai có buồn chăng?
Lòng bâng khuâng theo mưa đưa canh tàn
Về phương xa ai nức nở và than.
Cùng với tiếng gió vương, nhìn xuống ngấn nước lấp lánh in bóng đò xưa.
Đò ơi, đêm nay dòng sông Thương dâng cao mà ai hát dưới trăng ngà.

The song ended with a flow of guitar sounds following the melodious singing to the endless space.

Đâu bóng thuyền Trương Chi?

Brother Tam let the guitar go, clapped hands with Sister Tam and I, and repeatedly congratulating:
_Parfait, parfait … (perfect, perfect …).
_Tuyet voi! (Wonderful in Vietnamese)! Sister Tam also congratulated.
I said while Khoa was smiling at me:
_What a matching of guitarist and singer!
Sister Tam went out and came back a moment later with Ms. Tu carrying a tray of four iced glasses of sweetened pickled lime drink.
After sipping at his drink twice, Brother Tam told me:
_It’s your turn, Khanh.
I slightly shook my head:
_I should have sung first. Singing after good singers would make me embarrassed.
_What song? Brother Tam looked at me, asking.
It took me a couple of seconds to reply:
_Well, it is …
Brother Tam interrupted:
_OK, what is the song or song paragraph you like most?
I said:
_The last paragraph of Bong Chieu Xua by Dương Thieu Tuoc starting on the verse

Lâng lâng chiều mơ, một chiều bâng khuâng đâu nguồn thơ.

_OK, I’ll take care of the accompaniment and singing from the beginning of the song until this verse. Brother Tam said.
_This song is to be sung twice. You will sing the song and play the guitar along  for the second time. Please play Slow as the author wants. I am used to sing this song in Slow.
Brother Tam picked up his guitar:
_Let’s start now.
I stopped him:
_Hold on please. I need to drink some water, my throat is dry. If a person sings this song, he is supposed to restart the whole song right away after singing the word “mờ” for three beats.

Tình như mây khói, bóng ai xa mờ.

I proposed after I sing the word “mờ” for three beats, you play your invented harmony for eight beats, then you restart singing the whole song and playing your guitar along.
_OK, OK. I almost forgot about that.
Brother Tam was quiet for a bit, I guessed he thought about inventing the harmony lasting eight beats.
He started singing and playing his guitar along

Một chiều ái ân
Say hồn ta bao lần …
Một trời đắm duyên thơ cho đời bao phút ơ thờ.
Ngạt ngào sắc hương,
Tay cầm tay luyến thương.
Đôi mắt em nhìn càng say đắm mơ màng nào thấy đâu sầu vương.
Một chiều bên nhau, một chiều vui sống quên phút tang bồng.
Em ơi nhớ chăng xa em anh hát khúc ca nhớ mong.
Một chiều gió mưa, anh về thăm chốn xưa,
Non nước u buồn nào đâu bóng cố nhân, lòng xót xa tình xưa.

I continued his singing:

Lâng lâng chiều mơ, một chiều bâng khuâng đâu nguồn thơ.
Mây vương sầu lan. Gió ơi đưa hồn về làng cũ, nhắn thầm lời nguyện ước trong chiều xưa.
Thương nhau làm chi, âm thầm lệ vương khi biệt ly.
Xa xôi còn chi! Vô tình ai nhắc mối duyên hờ, tình như mây khói, bóng ai xa mờ.

After Brother Tam sang the song and play his guitar along for the second time, Sister Tam clapped with Khoa and I, saying:
_Very good. Singing the song in this inter-single style was fun. It also brought something new to the entertainment.

In the early morning when I was lying in bed, I saw Khoa awake, I told him:
_Yesterday when talking to Lan, I knew the name of the other girl in the dress maker shop was Huong.
_She’s beautiful, isn’t she? Khoa asked.
I lengthened my answer:
_All the three females are beautiful. Two of them are young and well dressed, one of them is in her early forties and better dressed.
Then I asked:

_What is the schedule for today?
_Well … could we come back to the dress maker shop?
_You sound like a journalist who wants to write an article about dress makers in My Tho. What is the reason for the comeback? Be careful of people, especially the shop owner. They would think you and l are luring rural girls. I laughed after saying.
When I stopped laughing, Khoa said:
_Coming back to thank them. Is it OK?
_Yesterday when Lan was about to get indoors, I again thanked her and Auntie Ba already.
Khoa didn’t stop:
_So coming back to give a gift. OK?
_That’s not bad. OK, I would pay half but stand behind you. You would present the gift and say thanks.
At this point, I thought Khoa liked Huong. But it could be he just wanted to make acquaintance with her for chatting. What I was a bit surprised was that he had no opportunity to say a sentence to Huong and he was already so interested in her.
Khoa added:
_Yesterday when I stood behind you, I saw two cups of coffee on the table for Huong and the shop owner. So we just buy one big bag of good coffee and ten sweetened condensed milk cans for gift.
I said:
_You should be cautious. I think the shop owner was kind but didn’t sound easy.
Khoa smiled:
_I would ask Huong to bring the gift to the shop owner who would certainly show up. Then I would thank her.
I shook my head and smiled:
_I have to borrow the words of Brother Tam last night to say you’re parfait (perfect).
Khoa continued:
_Later at breakfast, I’ll tell Brother and Sister Tam we’ll be out until the evening.
I agreed:
_OK, you plan and do everything, I just follow you.
I continued:
_What a planning. It’s like that for American landing on Korea.
Khoa joked:
_We’ll “land on Nhu Y Dress Maker Shop”.
_But if you meet the shop owner instead of Huong, you have to present her the gift and say thanks. That doesn’t sound normal.
_It would be very easy. I heard Lan addressed her as Auntie Ba, so I’ll do the same thing when presenting her the gift and saying thanks to her.
I shook my head:
_What a flattery!
_Nobody would blame you for your reasonable flattery. Khoa smiled.
Contrary to my concerns, when we arrived at the shop by 2PM, only Huong was sewing. Khoa was obviously happy.
He smilingly showed the gift to Huong:
_Hello Miss. Yesterday we got lost on our way and we got help from Auntie Ba and family. We have a small present to thank you.
Huong said:
_Please have a seat. What are your names so I can introduce you to Auntie Ba.
_I am Khoa and my friend’s name is Khanh.
The shop owner gladly showed up with Lan. Khoa and I got up, bowing a little.
She looked at us and the gift. Khoa said while she was hesitating:
_Yesterday we got lost on our way and luckily we got help from Auntie Ba and family. We have a small present to thank you.
She sat down and said:
_Please have a seat. We only offered you a trivial routine help, we feel embarrassed to receive such a big gift.
I said persuasively:
_It’s not really big. Please accept it. Thanks to your help, we were home yesterday in time for dinner and did not bother Mr. and Mrs. Tam who have boarded us for a week.
_Really. Thank you very much for the gift. Where are you from?
_We are from Saigon. I am Khoa, my friend’s name is Khanh.
I said after looking at the rags scattered on the table and marble floor:
_Auntie Ba, you shop is very reputable. You have plenty of customers despite your simple shop sign.
_ We’re lucky. We opened our shop rather long ago. We’ve made a variety of clothes: ladies’ casual and formal dresses, home dresses, pyjamas, etc. That’s why we have many customers among them several ladies are called Mrs. Tam. We don’t know if Mrs. Tam that you mentioned is our customer.
Khoa said:
_We’re living in Mr. and Mrs. Tam’s house. They have a five-year old son.
_That’s right, they are customers of our shop. The husband often came here with his wife and their little son on a Vespa.
Khoa continued:
_You’re right. Mr. Tam has the French Master Degree of Law from Hanoi. He works in Saigon and is my father’s boss. He rides a Vespa to go to work.
She smiled and looked at us in a more friendly way:
_That’s so. Now I know more about Mrs. Tam’s family. She’s kind and discreet.
I thought the shop owner should have said “Now I know more about Mrs. Tam’s family and you”, but she omitted “you”. So her friendliness was due to her skill to know more about us. Women are more discreet and curious than men, and when they want to know something, it’s hard for men to avoid revealing it as Khoa did recently in his talk.
Lan brought up a tray of tea.
The shop owner said:
_Serve yourselves, please.
Everybody picked up a tea cup to drink.
I found the tea tasted good.
She asked:
_How long are you still in My Tho?
_We’ll come back to Saigon in four days. Khoa replied.
_What will you do when back to Saigon?
_We’ll take the oral exam.
_You meant the Baccalaureate II Oral Exam, didn’t you. She kept asking probably because she saw we were all adult.
Huong asked Khoa, intervening in the conversation :
_I heard all candidates passed the Baccalaureate II Oral Exam. Was that true?
_They usually did. Khoa replied.
The shop owner asked Khoa:
_What would you choose to study after you passed the exam?
_I plan to study Law. Khoa answered.
She turned towards me:
_How about you, Khanh?
I replied:
_I would take the competitive exam held by Military Medical Corp to get a scholarship for Medicine study.
_That’s great. I hope you both will succeed. She said.
_Hopefully. Khoa and I said at the same time.
We said goodbye to the women after telling them we had to do something and to be home in time for dinner.
The shop owner smiled:
_Thank you. Hope to see you later. I still want to know more about Saigon.
Khoa smilingly said we will see them again before coming back to Saigon.
A moment after leaving the shop, Khoa said:
_It’s almost 4PM. Let’s take a walk in this whole area, so we’ll be home thirty minutes before dinner.
I told him:
_I didn’t expect Auntie Ba invited us to come back.
_Of course she did unless she hated us.
_You’re right. We didn’t seem to be hateful. I agreed.
Khoa added:
_Your careful character was very good for helping Lan, but it made you chicken for “landing on Nhu Y Dressmaker Shop”.
I said after a moment of silence, yielding to his criticism:
_You was great. Your success was incredible.
Khoa smiled more often, walked slowly, gazed into space. He seemed to be “high” again, or maybe “higher”.
I asked:
_So when could we come back to the shop again?
_Well, the day after tomorrow and the last day in My Tho. Two more times.
_I think Huong liked you. I said.
_Are you kidding, that’s not true. Khoa rejected weakly.
I cleared my throat:
_Let me plan now.
_Everything is set. What else do you want? Khoa disagreed.
I smiled:
_Let’s go buy a couple of toy handguns for Little Tan, son of Brother and Sister Tam. A toy handgun that sends out only sparkles and sounds when being fired and another toy gun with very soft rubber bullets that are shot out within a very short distance.
Khoa said:
_Let’s go buy them today. Hide the toys until giving them to Little Tan.
White clouds floated in the blue sky, birds chirped on trees and the wind whispered in the immense green rice field. I took a deep breath and breathed out slowly to enjoy the fresh air and the fragrant ripe rice smell. To dispel growing concern about Lan and Huong, I told myself “There were so many people suffering hardship and pain, not only Lan and Huong”.
_It’s so beautiful here! Khoa suddenly exclaimed.
A pair of birds were chirping together and then perched on a green branch.
I asked Khoa:
_If Brother and Sister Tam ask where we went today, do I tell them also we presented a gift to Nhu Y Dress Maker Shop people to thank them?
Khoa smiled:
_I accomplished the “landing on Nhu Y Dress Maker Shop”. It’s your turn to answer Brother and Sister Tam.
_I’ll also tell them about the gift. I said.
_Would you mention the quantity of the gift? Khoa asked?
_No, I’ll only tell the gift was coffee and sweetened condensed milk cans. I answered.
Khoa said:
_Without answering completely what Brother and Sister Tam want to know is being insincere to them.
_I agreed. I said.
Khoa excitedly continued:
In dialogue, telling the truth and lying is the first and also one of the most difficult problems. You would tell the truth if it doesn’t harm and offend anyone. You would tell a lie to someone if it benefits him/her and doesn’t harm and offend anyone. So dialogue probably includes the French proverb “Toute ve’rite’ n’est pas bonne a` dire” (Every truth is not good to tell), the Vietnamese proverb “Su that mat long” (The truth vexes people), and the Vietnamese popular song “Xua nay the thai nhan tinh, vo nguoi thi dep, van minh thi hay” (People think the wife of others is more beautiful and their thinking, saying and writing are better).
We were back home thirty minutes before dinner. Looking at his watch, Khoa told me “You see”. He meant he precisely scheduled everything for the day.
At dinner, everybody talked openly and gladly probably due to influence of last night chamber music playing.
Khoa said to Brother Tam:
_I’ll study Law. Would you please tell me how to study effectively and fast as well as implement well what got from study.
_OK. You should go on studying as the French said “Il faut lire entre les lignes” (You must read between the lines). Brother Tam replied.
He continued:
_We accidentally have now as talk topic “Il faut lire entre les lignes” and “Toute vérité n’est pas bonne à dire” (Every truth is not good to tell).
I asked him:
What do you think about historic informations “Vietnamese people were born to Dragon Father and Fairy Mother” and “Japanese people were born to Sun Mother”.
He smiled:
_Those were Vietnamese and Japanese legends.
I kept asking:
_When reading “between the lines” histories of Vietnam and Japan, did you find out something you didn’t tell  because you would harm and offend people?
He still smiled and repeated:
_I’ve told you those were legends of Vietnamese and Japanese histories.
I thought of “saying further was not wise” so Brother Tam only repeated his answer.
I assumed:
_I think you found out many things when reading “between the lines” history of Vietnam.
_Of course I did. Historians didn’t tell why for thousands of years, Chinese people invaded Vietnam when there was an opportunity. Chinese people found Vietnam was the best country to take because Vietnam was small, next to China and had the sea along its Eastern and Southern borders. You can see this on the map.
Khoa jumped in:
_Vietnam, Laos and Burma are all next to China. Why only Vietnam is influenced by Chinese culture and Laos and Burma are influenced by Hindu culture. Thailand and Cambodia are in the same situation.
Brother Tam explained:
_Because China can’t take Vietnam, Burma and Laos are not influenced by Chinese culture but by Hindu culture. Vietnam is influenced by Chinese culture because it was ruled by China for one thousand years.
Khoa continued:
_Why in the old days French people had to take Vietnam, Cambodia and Laos together and today American people do the same thing.
Brother Tam answered:
_They had to do so because Vietnamese rebellions could use Cambodia and Laos as their strongholds. Cambodian and Laotian rebellions could also do the similar thing. Therefore these three countries had Indochina as their common name. Indo means Cambodia and Laos, and china means Vietnam.
Brother Tam got up, opened the fridge to get a Larue beer. He smiled:
_Each of you drink a little, I’ll take care of the rest.
Khoa and I kept silent because we were afraid to refuse him. We didn’t want him to lose inspiration.
_Give us some ice to dilute beer. Khoa proposed.
_OK and Boire jusqu’a` la lie (Drink to the grounds).
After sipping his beer, he suddenly asked:
_Who has protected Vietnam from China so far?
Khoa answered:
_King Quang Trung, Lords Trinh and kings before the Trinhs.
I said:
_Vietnam under Lords Trinh was small back to Quang Binh so protection of the country became much more difficult than before.
Brother Tam continued:
_What made King Quang Trung, Lords Trinh, and kings before the Trinhs protect the country?
He explained because we couldn’t answer:
_King Quang Trung, Lords Trinh, and kings before the Trinhs got their power by themselves after fighting, so they appreciated their thrones and lordship and made effort to maintain their power and develop the country. But the real thing that made them to do so was their fear of family massacre after losing their throne or lordship. For example, the massacre of the Ly dynasty and Chinese Ming dynasty whose descendants had to take refuge in Hoi An, territory of Lords Nguyen.
I exclaimed:
_Oh my Gosh, It was so easy but I didn’t know.
Brother Tam raised his glass:
_Let’s drink. C’est facile mais il fallait y songer! (It was easy but you had to think about it!).
I drank beer enjoyably although I was a bit afraid of throwing up that would look bad and waste a delicious meal. I further understood Brother Tam’s explanation. I realized puppet governments created by invaders didn’t have to fear family massacre so they just tried to steal money and take bribes, leading the country to corruption.

I told Khoa:
_According to your schedule, tomorrow we’ll visit Auntie Ba, Huong and Lan. They would have to talk with us and sew at the same time. They would invite us to eat or buy something for us to eat and drink. I’ll refuse their offer because they are not well-off. They would have to do so because of our gift and probably our Baccalaureate II.
Khoa said:
_You thought too much. Last time I intentionally arranged to be there by 2:30PM because I wanted to avoid lunch time. This time we’ll be there by the same time.
Then he joked:
_If we arrive in the early morning and they have no customers later in the day, they would burn paper to suppress bad luck caused by us; we would have shame of that.
I agreed:
_I understand now. But if we come with nothing, they would go buy something for us to eat and drink.
Khoa smiled:
_Just bring there fifteen banh bia (11). Can one eat three cakes consecutively?

(11) Banh bia: cake having sweetened green beans wrapped in thin multilayers of sweetened flour.

I said:
_I think we should only drink tea or coffee, refusing soft drink that is more expensive.
Khoa commented:
_Exactly. You seem to care too much for the shop as if you want to marry a niece of Auntie Ba.
I replied:
_I just thought about what was appropriate to avoid mistakes.

This time Khoa was to present banh bia and say something. I remembered each turn on the way and took the lead.
Khoa said:
_You remember so well the way.
I explained:
_I took the way two times more than you.
_Uh-hu. Khoa exclaimed.
After a short silence, he continued:
_We come to the shop today and again two days later next Friday. We’ll will come there in the morning and eat Friday lunch with Brother and Sister Tam. Shortly afterwards we’ll go the railroad station to go back to Saigon.
I said:
_So after lunch we’ll give the gifts to Little Tan. I think we’ll give to Ms. Tu some money discreetly.
Khoa agreed:
_OK. Ne remets pas à demain ce que tu peux faire aujourd’hui (Don’t put off until tomorrow what you can do today).
_How much you want to give to Ms. Tu? I asked.
_I think each of us would give her seventy dongs (piastres). Khoa replied.
I proposed:
That’d be fine. But Ms. Tu would think the gift was calculated, we lived seven days in Brother Tam’s house and each of us gave her seventy dongs.
After a short moment Khoa increased seventy to one hundred dongs.
I agreed::
_That’s very good. A woman in her fifties had to make a living as a maid, that’s not what people wanted.
Khoa said:
_Everything is set. I feel so relaxed. This trip was perfect.
I asked:
I’ll probably bring five large delicious meatloaves and French baguettes on Friday to the Nhu Y Dress Maker Shop, but I don’t know what time they have breakfast.
Khoa agreed:
_Good idea. I’ll discreetly get that information later at the shop.
_ Would they burn paper as you joked recently? I said.
_No, that won’t happen. Khoa rejected.
It has been only five days since I met Brother Tam last Friday at Khoa’s house. During this time, I experienced nice things at Brother Tam’s house and the dress maker shop. I realized I also liked to know locals like Brother Tam. When talking with Lan on her way home, I knew about her family, a little about Huong, and nothing at all about Auntie Ba.
I told Khoa:
_We’ll arrive at the shop after turning right over there and walking fifty meters.
When we were close to the shop, Khoa shouted:
_Huong is sewing near the window.
_Hello everybody. We said when seeing also Lan sewing in the shop.
Khoa put his bag on the table:
_.We bought new cakes for Auntie Ba and you to eat at tea time.
Huong said.
_Thank you, have a seat. Auntie Ba is not home. She went out for business.
Lan looked at me and said:
_So only in a couple of days, you will return to Saigon and be very busy.
_That’s right. I said and remembered on her way home, I answered her I was to come back to Saigon in five days.
Khoa said:
_Busy, but we’ll be back to My Tho when available.
Turning toward Huong he asked:
_Are you from My Tho?
_No, I’m from Ben Tre.
_Did you sometimes go home to see your parents?
_I did, but only to see my Mom. She divorced my Dad because he had a concubine.
I asked Huong:
_We came to the shop only at working time and did not see Auntie Ba’s husband probably because he was working downtown.
_Antie Ba also divorced her husband because he had a concubine.
I found myself clumsy because my question brought out an unhappy thing after Khoa  already did. I turned toward Lan:
_Lan, what time the shop opens?
_Six thirty, half an hour before breakfast. We looked out when eating. When you came in the evening to ask for way directions, we were eating che (dessert made of beans boiled in sweetened water) and drinking coffee and looking out.
_Eating together like that was fun.
I said and felt happy because the talk was back to normal again.
Huong got up and put away the cakes. She then brought out a tray of tea and said:
_Serve yourselves, please.
I noticed there was an unwritten rule in the shop, the girls never ate or drank any gift before Auntie Ba.
A short moment after drinking tea, Huong said:
_I don’t know what Lan would think, I seemed to be tired of men not including you both of course.
I asked why, she answered:
_Because of stories like that of my Dad, Auntie Ba’s husband, and many more bad men who hurt their wives and children.
_You’re right. So yous’ll be careful to marry a man. Best wishes to you. I said.
Lan suddenly ask:
_Khanh, what do you think about divorce?
_Well … let me think about it.
I cleared my throat and continued:
_We are now in 1958. Around 1928 years ago people asked Jesus Christ: “What do you think about divorce?”.
He answered:
_Those who divorce their wives not for adulterous reason commit adultery.
I asked:
_What do you think about this answer.
Huong replied first after a short moment:
_The word “commit” meant adultery was a sin. This was applied to both men and women.
Khoa said:
_You’re right. The Bible says that adultery is a sin. But a Vietnamese proverb says “Men can have five wives and seven concubines, but women must have only one husband and be faithful to him”. And a popular song says “If you plant betel, you have to open a ditch. If you have two wives, you have to love them equally”. I think men wrote these sentences to justify their bad behaviors to their wives and children. Vietnamese women hated these sentences and had to endure this situation because the reason of the stronger is always the best.
I added:
_Vietnamese women were oppressed by their husbands because they were only housewives.
Huong continued:
_In his answer Jesus had no idea for women’s adultery, so men would either divorce or forgive their adulterous wives. He didn’t have idea for adulterous men either, so women would either divorce or forgive their adulterous husbands.
Lan contributed:
_The answer of Jesus implied if the wife was not adulterous, her husband would have to stay faithfully with her for life and vice versa; and finally if a spouse died, the survival one could either stay single faithfully or get married again.
I explained:
_When a spouse died, the survival one stayed faithfully single because he/she either still loved the dead so much or did not find his/her right person yet. In conclusion, the divorce discussion is considered over.
Lan asked:
_Khanh, you’re catholic, aren’t you?
_No, I’m not. I knew the answer of Jesus to the adultery question because I read the New Testament of Catholicism.
_So, what religion you belong to.
_I actually have no religion.
Huong asked:
_Khoa, what religion you belong to?
_I actually have no religion either.
Huong said:
So, you both and people in this shop all don’t have any religion. In addition Autie Ba, Huong and I seemed to have half soul traumatized due to divorce and being orphaned. We’ve lived together because “Ceux qui se ressemblent s’assemble” (Those who look alike flock together).
Khoa said:
_You can add us to your group because we are orphaned.
Lan explained:
_That’s why our talks fit. Auntie Ba had the French Brevet d’ Etudes du Premier Cycle (French Junior High School Diploma). Her talk was interesting and fun.
Khoa had opions:
_We should tell the truth if it doesn’t harm and hurt anyone when talking with strangers or people who have different viewpoints.
Huong asked Khoa:
_You raised the issue of telling and not telling the truth, so there may be cases of lying and not lying.
_Lying of course is not good, but we should tell a lie to someone if it benefits the person and doesn’t harm and hurt anyone.
Lan smiled:
_So we should be careful because you may lie to us.
I said:
_We have never lied to you so far. We sounded unwise to tell you about lying and not lying.
Huong smiled.
Lan said she was kidding and proposed drinking coffee. She went to the kitchen and came back with a tray of four cups of coffee.
Khoa praised:
_Coffee smells so good and comes at the right time and in the right place.
Huong said:
_It’s the coffee and milk that you gave us.
Lan said:
_We just tried to understand Jesus’ saying about divorce, but nobody had an opinion on it. If you disagree with Jesus, make comments.
Everybody kept silent.
Khoa clapped, I clapped. Lan and Huong clapped.
Huong asked:
_If your wife commits adultery, would you divorce her?
Khoa and I both answered we would.
Lan said:
_Why would you divorce her and what would you feel about her?
Khoa replied:
_Because of several reasons. First, I wouldn’t want her to contaminate me with venereal diseases. Second, I wouldn’t want to have a child who is not mine. Third, I couldn’t tolerate unfairness of loving her, spending money for her, sharing housework with her, etc. while her boyfriend would have to do nothing other than making a call. Besides he would exploit her for money. Four, to mean to people that my wife was like an used stuff that became bad so I got rid of it. Five, to have a new wife. I would feel my wife was like my food that somebody sneakily ate.
Khoa sipped at his coffee and continued:
_If I know my wife commits adultery, I would only be angry and sad a little because I’ve already prepared to deal with the situation.
I was glad to hear Khoa’s opinion and noticed the girls followed an unwritten rule of the shop, they kept working when talking.
I said I agreed with Khoa completely and I continued:
_Husbands of adulterous women often had children that were not their biologic ones. Therefore society condemned adulterous women more seriously than adulterous men. Blood tests today (1958) can determine only that the suspected child is not the child of the adulterous women’ husband if he and his wife’s boy friend have different blood groups (group A, B, AB, O). If they have the same blood group, blood tests can do nothing. Any questions about adultery?
Lan and Huong shook their heads and laughed.
When the talk was considered to be over, Lan suddenly asked:
_Although Huong and I only passed Elementary School Exam, we knew that people should not talk about politics, religion and culture because they would lose friends and have enemies. Khanh read a lot about religion, can you talk a little about it when we all do not have religion?
I replied:
_I can because Lan and Huong had good education after passing Elementary School Exam of the French International Baccalaureate Program. My Dad told me not to talk about politics, religion and culture because of the risks mentioned by Lan. I talked once with Khoa about politics. So I’m going only to summarize religions.
Lan urged:
_Don’t worry, go ahead.
I cleared my throat:
_Moses was a Jew, born in Egypt, around 1250 BC. He liberated the Israelites (Jews) from slavery to Egyptians, led his people to a place where the Kingdom of Israel was to be founded. Moses made laws for the Jews and was met by Yahve’ misspelled as Je’hovah, God of the Jews. Moses did not see Yahve’ but heard his voice. When the speech of Yahve’ ended, thunderstorms stroke larges rocks leaving Hebrew script. Moses recorded what he heard and the script on stone. This record was the basic elements of the Torah of Judaism that was also known as the Old Testament of Christianity. In the 3rd century AC, the Torah was translated into Greek (Version des Septante) and was used in early Christianity. In the fourth century, Saint Jerome translated the Old and New Testaments into Latin called La Vulgate, which became the official canon of Christianity.
Huong said:
_So Old Testament was called Torah in the old days.
Lan explained:
_In other word, Judaism and Christianity have the same Bible, the Jews call it Torah, and the Christians call it Old Testament.
I said:
_Exactly. You both understood my presentation quickly, that’s great.
And I continued:
_Torah of Judaism, that is, Old Testament of Christianity says that mankind committed crimes and deserved to be destroyed, but Yahve’ (Je’hovah), God of Judaism and Christianity had mercy on mankind and would made his son born on the earth to die for the sins of the world. Judaism says that this birth has not happened yet, but Christianity says that Jesus was the son of Yahve’, born and crucified to die for mankind.
New Testament consists of four books about the history of Jesus and his preaching. It was written by Matthew, John, Luke, and Paul who had previously exhorted stoning of Christians and guarded the stoners’ dresses during their stoning. Later Holy Spirit came down on Paul and he became a Christian. Matthew and John were apostles, that is, disciples of Jesus.
Christianity has many different divisions
Protestantism and Christianity have the same Old Testament and New Testament, but practice of Protestantism is different. The preacher (pastor) of Protestantism has a wife. Protestantism uses only one symbol, the Cross, and does not worship Mary, considering her only as the Virgin Mother of Jesus.
Protestantism also has many different divisions.
Islam was founded by Mahomet in the 7th century in Arabia. Mohamet wrote the Koran as a messenger of Allah, God of Islam, who revealed Koran to Mohamet. According to the Koran, Bible of Islam, there is only one God, Allah.
Lan asked.
_I heard Buddhism preceded Christianity, why did you mention Christianity before Buddhism?
I replied:
_You’re right. Buddhism preceded Christianity, but I talked about Christianity first because Christianity was linked to Judaism that was the first religion of mankind. In addition, I continued to talk about Protestantism and Islam because Judaism, Christianity, Protestantism and Islam were related.
Please note that my presentation came from religious documents Khoa and I read.
Huong said:
_So please summarize Buddhism and Confucianism.
I kept telling:
_Around the 6th century BC, Siddhartha, son of the Shakyan Emir of India, gave up everything to become a monk with the philosophy that mankind was suffering because of their desires – samsara.

Shakyan Emir of India: Emir means a ruler, Shakya is a kind of people.
Self-denial: don’t think about yourself and forget about yourself, so yourself is no longer in your mind and you don’t desire.

Therefore, Siddhartha was called Shakyamuni. Shakya means Siddhartha’s people and muni means sage. Shakyamuni means the sage of Shakya. Siddhartha said that only self-denial could avoid desire. Siddhartha was a monk who emitted light (illumination) and became a Buddha, that is, when he died, his was no longer reincarnated but went to a place called Nirvana. Humans, because of their desires, were never satisfied, so they committed crimes that they had to pay for immediately in their lifes (retribution) and their souls had to be reincarnated into another life to pay off. When the paid off was done, people could be enlightened and become Buddhas. What I am talking comes the French Encyclopedia. French reseachers studied the Indian language and then went to India to read the records of Siddhartha’s apostles and wrote them in the Encyclopedia.
People asked Confucius (551-479 BC):
“What do you think about God?”
Confucius replied:
_Respect God as you are doing and respect him from far away.
Confucius meant “Respect God as you are doing and don’t try to know what God is”.
Khoa said looking at his watch:
_Khanh summarized exactly the religious documents we read. We are sorry we have to go home for dinner.
Lan and Huong said they wanted to know more about religions.
I replied I would continue my presentation next time and I concluded:
_What I was telling was only from the school and books. My personal experiences are still not much. Next time we may have Auntie Ba, everyone can learn more because she had the old French Junior High School Diploma and great personal experiences. She’s like our parent.
Lan complained::
_But you’re going to return to Saigon.
Khoa smiled:
_That’s right. After Friday lunch at Brother Tam’s house, we will walk to the railroad station to come back to Saigon. Please do us a favor. Friday early morning as soon as your shop opens, we’ll bring meal for breakfast. Please don’t let Auntie Ba know this and don’t prepare breakfast for that day.
Lan and Huong thanked us and promised to do exactly as Khoa proposed.

On the way to Brother and Sister Tam’s house, I told Khoa:
_You’re great. I’m surprised you all set the Friday breakfast at the dress maker shop.
Khoa said:
_ It was fun. But I think we sounded silly when talking with the girls. I told about lying and not lying and you talked about religions. In the future Lan and Huong would ask more questions about the topics so let’s be careful.
Then he laughed and continued:
_But it was worthwhile to be silly that way!
I laughed also, shaking my head.
_I don’t know. Whatever will be, will be …
When we got home, Ms. Tu told us Brother Tam’ s family went out without having dinner and woudn’t be back until late evening.
Khoa took out a hundred-dong (piastres) bill and gave it to Ms. Tu:
_We’ll return to Saigon this Friday, I have something for your betel. You were nice to us and cooked very well. Thank you.
I also gave Ms. Tu a hundred-dong bill and said “Thank you very much”
Ms. Tu held two hundred dongs and looked moved
_Thank you. You’re only students, I feel embarrassed to receive your big gifts.
Khoa said:
_Don’t worry. We tutored children of rich family in the evening, so we had enough money.
I picked up a plate of sour sweet fried pork spare ribs on the table and handed it Ms. Tu:
_The sour sweet soup of snakehead fish and stir-fried beef with cauliflower are enough for us to eat.
Picking up his chopsticks, Khoa watched Ms. Tu leaving the dining room.
Seeing his moved eyes, I suddenly felt an attachment to the poor and nice woman in her fifties and then to Lan although she was not here. I sighed, ate slowly, and leaned back in my chair.
Khoa asked:
_Are you choking, Khanh?
I lied:
_ Oh yes. I was hungry, I quickly swallowed a big piece of food.
He suggested, believing me:
_Have some soup and you’ll be OK.
_ I’m better now, I don’t need to do so. I lied again.
Oh, a lie leads to another as a crime causes another, and so on forever.
I thought of Lan when she got up and said “Auntie Ba, could I guide them to get there”, when she told me about her family while afternoon sunrays fell on her hair. My life did change in a week because I felt my will was weakening. I took a deep breath and slowly exhaled. I told myself I had to become a MD despite anything that would happen.
Khoa asked again:
_ Have you stopped choking?
_I’m OK now. I replied.
The sun was setting and the room gradually darkened. To banish the darkness that might break me down, I told Khoa:
_Turn on the light.
Khoa did and said:
_Oh, this guy is lazy today, just staying in his chair and not even turning on the light.
I suddenly felt fun:
_ Because my neck still hurt after choking.
I gladly continued, still thinking of Lan:
_We’ll have to return to Saigon in two days for the exam. The trip was fun. I think Huong liked you.
Khoa shook his head slightly, grinning.

Khoa and I arrived at Nhu Y Dress Maker Shop exactly at 6:20AM on Friday.
He smiled holding French baguettes and a bag of five large delicious meatloaves.
I said, wondering:
_Who will open the shop in ten minutes?
_ Probably Huong. Khoa guessed.
Ten minutes later, we met Huong smiling and saying hello. Khoa handed her the meal and said:
_Thank you for taking care of the plan.
Huong looked at the meal and said:
_Thank you, please have a seat. I’m going to tell Auntie Ba.
I looked around the shop. When I saw a lot of colorful rags on the clean marble floor, I discreetly told Khoa:
_ Yesterday the shop had many customers, everyone here was happy so we’re lucky today.
He nodded smiling.
After a moment, Lan came out:
_ Sorry about your long waiting, Khanh and Khoa. Auntie Ba is waiting you for breakfast.
When Khoa and I entered the dinning room, Aunt Ba smiled:
_Thank you for the meal.
Khoa said:
_You’re welcome. We came to see you again and say goodbye because we’ll take the train by 2PM today to come back to Saigon.
Auntie Ba showed us our seats and everybody sat down. She sat at the head of the table and could see all over the room. Huong sat on her right side and Lan on her the left side. Khoa sat next to Huong and I next to Lan.
On a table for six people, covered with thick nylon cloth that had a design of square making lines in dark coffee and milk color on light coffee and milk color background, there were five white plates containing meatloaves. A big glass of iced lemonade on the right side of each plate, a white folded napkin on its left side, and two dishes of French baguette slices between rows of meatloaves.
Auntie Ba said:
_Serve yourselves please.
Everybody enjoyed eating.
Auntie Ba continued:
_I heard you all had a fun and interesting talk. I have a question for Khanh. What did you mean by self-denial.
I replied:
_It meant don’t think about yourself, forget about yourself, so yourself no longer exists. For example a beautiful girl and I happen to be in a room. If I don’t think about myself and forget about myself, myself doesn’t exist. Finally I know there is the girl in the room without me and I don’t have any desire.
She said:
_Lan and Huong told me everything about your talk on last Wednesday. Khoa and Khanh can be friends of ours now. Let me have other questions. If you ask a girl to marry you and she says she is not virgin, what would you do?
Khoa said:
_I would get married with her although I would be sad and regretful.
Auntie Ba turned towards me, waiting. I said:
_I would do like Khoa.
She asked me “Why?”. I replied:
_The girl is sincere and frank and if she marries me, she would be faithful to me and terminate her relationship with her ex-boyfriend. So I would not be jealous when hearing her story. However, I would be sad and regretful because a virgin bride is always psychologically worthier than a non virgin one.
She smiled:
_You’re great, Khoa and Khanh. You’re understanding and generous men.
Khoa joked
_Thank you Auntie Ba for your comment. However I think girls are better than us with respect to the issue because they would not be sad and regretful if they marry non chaste males.
The women laughed and I laughed, too.
Auntie Ba asked again:
_What would you do if in the wedding night you find out your bride is not virgin?
I answered:
_I would tell my bride she is not virgin, but if she is faithful to me and terminate her relationship with her ex-boyfriend, I wouldn’t count her loss of virginity.
Auntie Ba wondered:
_You wouldn’t blame her for hiding her non virgin status until marriage, wouid you?
_No because she would be afraid I would terminate my relationship with her after her confession.
Khoa said when seeing Aumtie Ba turned towards him:
_I completely agree with Khanh.
Lan and Huong looked at us with satisfied curious eyes.
Auntie Ba said smiling:
_Get the dessert please.
Lan got up, went to the kitchen. A moment later, she brought out a tray of five dishes of papaya cuts. Each dish had a spoon on.
After Khoa and I finished eating, we helped clear the table. The two girls washed dishes, made coffee; and then everybody brought a cup of coffee to the sewing room. Lan, Huong and Auntie Ba talked while sewing because of big work load.
While cleaning, Khoa tried to be with Huong as long as possible.
Khoa and I enjoyed coffee quietly, listening to the monotonous sound of the sewing machines because we didn’t want to disturb the women’s working. I felt impressed with Lan’s look at me when she turned sewing direction. When Auntie Ba stopped sewing to drink coffee. Lan said:
_During our previous talk without you, we were accidentally on marriage and religion topics. We are still on them now.
Auntie Ba asked:
_Marriage and religion, which one is more important?
Everybody answered “Marriage”.
The girls argued:
_Marriage is something concrete while religion is an abstract matter that people can do without it.
_Man was forced to be born. Auntie Ba said then kept quiet, looking around at everybody.
I spoked out:
_What Auntie Ba said is so true and so easy to understand. But I never knew it until now. It means that parents have responsibility to take care of their children in terms of feeding, clothing, health, safety and education until they become adult. Parents who knew this reality often loved their children very much.
Huong suddenly continued negatively:
_And there were a lot of parents who were not like that. Mothers had abortions. Abusive parents lived in leisure telling their children to do their whole housework. Husbands left their wives for girls and wives left their husbands for other men, abandoning their children. Step fathers raped step daughters. Step mothers abused and killed step daughters and step sons. And parents treated their children unfairly.
Khoa opposed:
_But there were a lot of women who were left by their husbands raised their children alone until they became adult. These adult children in return helped back and loved their mothers for life. Probably it’s better to consider more what’s positive than what’s negative.
Aunt Ba shook her head and smiled:
_Let’s have tea.
_Let me make it for you. Lan said then got up and went to the kitchen.
She brought out tea and smiled:
_This tea is great. Huong’s mother gave it to Auntie Ba.
_I know. Aunt Ba said and drank the tea.
Khoa commented:
_The tea is so good.
Huong smiled asking .
_ Is that true, Khoa?
_I’ve never lied to you. Khoa replied.
She looked at Khoa and shook her head slightly.
I drank and found the tea really good.
Morning warm gold sunlight shined diagonally into the house from left. I told myself “East South oriented house again”. I looked around and was impressed again with Lan’s looking at me.
Auntie Ba turned towards me:
_ How is the tea, Khanh?
I replied:
_ It’s really good. It has the stickky rice and sweet back tastes without being bitter like Chinese tea. Maybe because of that, it’s more popular than Chinese tea. Besides this tea, people in Ben Tre may have delicious foods.
_What tea do they drink in North Vietnam? Auntie Ba asked smiling:
I said:
_The cheapest tea out there is fresh tea which is made by boiling fresh young green tea leaves. This tea is popular in the countryside and among labor people. A little more expensive is bud tea which is also popular in the countryside and among labor people. Rich people in the city sometimes drink bud tea because they were addicted to it when they lived in the countryside. More expensive is dried young tea leaves which is popular in the middle class. The most expensive teas are Chinese tea and lotus-flavored tea including fake lotus-flavored tea which only has lotus smell but when you drink it, it tastes like dried young tea leaves.
Lan asked:
_ Northerners call “tra” (tea) as “che” (dessert made of beans boiled in sweetened water), is that right?
I smiled:
_Countryside and labor people out there call “tra” (tea) as “che” (dessert made of beans boiled in sweetened water). City, rich and educated people, call “tra” as “tra”; sometimes some of these people call “tra” (tea) as “che” (dessert made of beans boiled in sweetened water) because they are new city and rich people. In literature and arts, Northerners are required to write “tra” as “tra”.
For example, describing a girl offering tea, they must write:
The velvet-eyed girl gave me “tra”.
and can’t write:
The velvet-eyed girl gave me “che” (dessert made of beans boiled in sweetened water).
Because it could be understood that the velvet-eyed girl game me dessert made of beans boiled in sweetened water.
The women burst out laughing, Khoa and me did, too.
Auntie Ba asked:
_”L’enfer, c’est les autres”, who said this and is it true?
I replied:
Jean-Paul Sartre said: “L’enfer, c’est les autres” or “Hell is others”.
This sentence is difficult to understand and admit because it sounds extremist. I discussed it with Khoa and we had to accept it when we suddenly remembered the last days in Hanoi in 1954.
At that time, the French Army and Police as well as the Army of former King Bao Dai already withdrew, and Vietnamese Communists did not arrive yet. At night, robbers tried to intrude people’s houses everywhere. Each house had a tank of sand and gasoline ready to open, light, and then throw into the gang robbers through a window or from a balcony. In addition, young people were ready to use long knives and sticks to fight against robbers. When a family and the gang robbers happened to fight, neighbors rushed into help. Many robbers were Vietnamese deserters who did not emigrate. They were doing what a proverb said “Ungrateful like citizens and inhuman like soldiers”. This event could be an example of “L’enfer, c’est les autres”.
Khoa added:
The examples that were just mentioned by Huong are also evidence of “L’enfer, c’est les autres”. They could be called “L’enfer est dans la famille” (Hell is in the family).
Auntie Ba said:
_We accidentally got out of the topics marriage and religion to talk about people. We would never finish these three subjects.
Lan asked:
_According to Auntie Ba’s “Man was forced to be born”, Jean-Paul Sartre’s “L’enfer, c’est les autres”, and evidence facts Huong and Khanh cited, most people including those in the family are bad. So how do you know a good person?
Auntie Ba replied:
Whoever it is, people are good or bad because of what they do and don’t do. Other than that nothing can prove them good or bad. The person who helps me with work and money without expecting anything is a good person to me. The following people are also good to me. People who find me sad try to share my sadness, people who find me glad try to share my joy, and people who want me to be happy and succeed, without expecting anything.
_How to know a bad person? Huong asked.
Auntie Ba replied:
_Anyone who uses power, force, conspiracy, tricks, and cheating to get others’ work, money, or body is a bad person.
Lan exclaimed:
_It’s so hard to deal with people.
Auntie Ba said:
_Right. Dealing with people is one of the hardest things. In general, dealing with people depends on the case you encounter. The truth is that if you love someone, the person would not love you in return, if you hate someone, the person would hate you more, and if you are bad to someone, the person would be worse to you.
Khoa praised:
_ What a wisdom!
I couldn’t help uttering:
_ Excellent! Auntie Ba can teach Dissertation Morale (Essay).
Huong says:
_Dealing with people according to the situation sounds so difficult.
Auntie Ba explained:
_I meant you should deal with people to have the maximally good result or the minimally bad result.
Khoa commented:
_So Auntie Ba’s goals of dealing with people would be exactly what Confucius wanted in his The’orie du Vrai Milieu (Theory of The Right Middle).
Auntie Ba told him
_Please summarize it for everyone to know.
Khoa said:
Confucius, born in 551 BC, was a Chinese scholar who compiled the Four Books and Five Classics of China and invented The’orie du Vrai Milieu (Theory of The Right Middle) as well as discovered the Clear and Detailed Intuition of Man.
The Theory of The Right Middle is to behave and solve problems. Using Algebra to explain the Theory of The Right Middle is probably easiest and clearest.
A problem has countless solutions, from minus infinity (-∞), zero, to plus infinity (+∞). You must find the most appropriate solution to the problem for the maximally good result or the minimally bad result.
Not solving the problem at all is the zero solution, that is, waiting for the problem to resolve by itself or change and then finding the most appropriate solution.
Solving the problem in the most powerful way is the plus infinity solution, for example, the US dropped two atomic bombs on Japan in 1945.
Solving the problem in the weakest way is the minus infinity solution, for example Germany, Italy and Japan surrendered unconditionally to the Allies led by the U.S.
Solutions from +1, +2, +3, … to plus infinity are powerful solutions.
Solutions from -1, -2, -3, … to minus infinity are weak solutions.
After reading the book, Khanh and I understood the Theory of The Right Middle like that.
There are also many sentences:
“Strong and weak at the right time” means “Flexible”.
“The gentleman is flexible but not weak, strong but not rigid” because if he is weak he would lose; and if he is rigid, he would be broken, that is, he would lose, too.
Aunt Ba said: “Very good!” then turned towards me:
_And what is the Clear and Detailed Intuition of Man?
I replied:
_According to Confucius, people are constantly disturbed by the external environment which strikes the five senses (sight, hearing, smell, touch, and taste) and mental status. In addition, people are disturbed by emotions, fatigue and illness. These disturbances cloud understanding. In the absence of these disturbances, Man can know things in the past, present and future clearly and in details without thinking. This kind of knowledge is called the Clear and Detailed Intuition of Man.
Auntie Ba said:
_So the Clear and Detailed Intuition of Man is like intuition and Zen of Buddhism.
I said:
_ You’re right. But intuition wass defined while the Clear and Detailed Intuition of Man was both defined and explainetd how it occured. Zen refers to the method of relaxing the body and mind to have good health and intuition. Zen is a Japanese word. It came to Japan from China at the end of the 12th century. Confucius was born in 551 BC, around fifteen years after Shakyamuni, so Clear and Detailed Intuition was discovered before Zen and intuition. In addition, Confucianism and Buddhism were known at the same time.
Lan asked:
_Khanh, have you ever had Clear and Detailed Intuition?
“Yes,” I replied, “it happened as soon as I woke up in the night from my best sleep”. But I have never had Clear and Detailed Intuition of things in the future.
Auntie Ba guessed:
_So perhaps many people had the Clear and Detailed Intuition like Khanh without noticing.
She turned towards Khoa:
_ Khoa, did you have it?
_Yes, I did. Khoa replied seriously.
The two girls said “I did, too”, “I did, too”, causing everyone to laugh. Lan went to the kitchen, brought out a two-liter thermos containing hot tea to fill up everybody’s cup.
Auntie Ba told Huong to get French Champagne cakes for everyone to eat.
Picking up a cake, she said:
_Sorry about no Champagne bottle left.
I remembered within a week I met two intellectual families in My Tho, Brother Tam’s family, an upper class intellectual family and Auntie Ba’s family, a middle class intellectual one. I got back to reality when Lan said “Get one more cake, Khanh”, I saw how happy everyone was, especially Auntie Ba. She smiled:
_Maybe we talked enough about religion and people. A little bit more about marriage. How would you understand the proverb “Teeth and hair are corners of a person”?
Huong explained:
_Teeth are a corner of a person and hair is another one, that is, teeth and hair are important. You should take good care of your teeth and hair to keep them always clean and nice.
Khoa smiled at Huong.

When I took the trip to My Tho, my heart was filled with joy without trouble.
On my return to Saigon, it became heavy with memories.
Brother and Sister Tam were a beautiful picture.
Huong, Auntie Ba and Ms. Tu were moving images.
And Lan was like a beautiful poem.
A good poem, in addition to beautiful words and rhymes, had touching details. Was Lan’s beauty those words and rhymes? Were her life and the meeting between her and me those touching details?
I realized instead of I felt I became embarrassed about so many things to do. I sat quietly, listening to the rumbling and howling of the train which was getting further and further away from My Tho. I suddenly wanted to return to Nhu Y Dress Maker Shop as soon as possible to see Lan and talk with her, Huong and Autie Ba.
Khoa said:
_I think we’ll return to My Tho after passing the exam, applying for university study and getting a better job.
I agreed:
_OK, but it wouln’t be good if we don’t visit Brother and Sister Tam and visiting would be an embarrassing thing.
_Why an embarrassing thing? Khoa wondered.
I shook my head:
_Because we’d have to render thanks to them for our last trip with something expensive.
Khoa smiled:
_Khanh, you were just too formal in thinking. We’ll visit Brother and Sister Tam. I’ll give Little Tan a corkscrew-bullet toy gun and you’ll give him a battery-powered toy car. It’d be just like last time we did.
I wondered:
_That’s OK. But we need Vespa or Lambretta scooters (Italian scooters) and can only go to Nhu Y Dress Maker Shop on Sunday because we have to tutor students on weekdays and Saturday in Saigon. If we happen to meet Brother and Sister Tam at the shop, what would they think about us?
Khoa said softly:
_I’ll think about this.
I guessed he didn’t figure out what to do as he didn’t when we got lost on the way to the traffic road.
Suddenly a voice asked:
_ Hey you! Do you remember me?
I looked up to the left, it turned out to be the ambulatory merchant woman on the train to My Tho last week.
I smiled and said:
_Hello Mam. I do, last week you helped me by telling when it was fifteen minutes before the train arrived at My Tho Railroad Station.
_You had a nice trip, didn’t you?
_ Yes, I did.
Hesitantly, she continued:
_Excuse me, are you two university students?
I replied:
_ We’ll have to pass an oral exam next week to become university students.
She smiled:
_You two will, and your passing scores would be high. My children said no one failed the Baccalaureate II Oral Exam.
_Thank you. How many children do you have?
_A fourteen-year old boy and a thirteen-year old girl. My son will take an exam next year. May I move over to sit next to you so we can talk conveniently?
_Sure. My bench has many vacant seats.
The ambulatory merchant woman told me her name was Chin (Nine) that was her husband’s name because he was the ninth child of his parents. She took out a photo from her purse to show me.
Looking at her family photo, I said:
_Nice photo, people look good and happy, and smile beautifully.
_Thank you for your compliment. The picture looks like that because it was taken by a shop.
_What are your children’s names?
_My son’s name is Nhon and my daughter’s name is Hien.
_I’m Khanh and my friend’s name is Khoa.
She turned towards Khoa and smiled:
_Nice to meet you, Mr. Khoa.
_Nice to meet you, Mam. Khoa said.
I asked:
_Mrs. Chin, where does you husband work?
_He owns a motor bike shop that sells parts and repairs motor bikes.
I exclaimed:
_That’s great. You shouldn’t have been an ambulatory merchant.
_We’ve been well-off recently. My husband was a motor bike repairer. He benefited a house and money from his father. He opened the shop with that plus our savings .
_Where is his shop?
_On De Tham Road.
_So it’s near my house on Bui Vien Road.
Mrs. Chin looked at me, her eyes largely opened:
_Your house and my house are in the same neighborhood.
She hesitantly continued:
_Mr. Khanh, if you can help my children, my family will be grateful to you.
_I’m busy, but what do you want me to help them? I asked, looking at her nice face.
_Nhon and Hien are eager to study. They only passed Elementary School Exam. They will have to pass three more exams to be university students. The exams are very difficult. If you tutor them, they would succeed.
_Succeeding or not depends on your children. There must be strong will and hard work. I’m busy, I would help them in my spare time.
Mrs. Chin lightly held my wrist:
_May I have your address?
I wrote my address on a sheet of paper torn off from my note book, and gave it to her.
She seemed moved:
_I’m fortunate to meet you today. My family will be grateful to you.
I said, looking at the hard-working as well as good family woman:
_No problem, I will help your children as you helped me.
The train kept running closer and closer to Saigon and further and further away from My Tho.
I thought of Lan again. I wondered what she was doing at this time. She would sit with Huong and Auntie Ba to have refreshment while looking outside as the day I got lost on the way to the traffic road and asked for directions.
The train suddenly howled, panted heavily, and then slowly stopped at Saigon Railroad Station instead of My Tho Railroad Station.
We said goodbye to Mrs. Chin and everybody walked home.
Back in my small room, I put away my luggage, took a shower when it was already dark. Tired, I went to bed and kept thinking until I fell asleep.

I passed the Baccalaureate II Exam with high score, Mention Assez Bien (Fair Mention). My passing score was between 12/20 to 13.75/20 while the passing score was only 9.75/ 20.
Khoa said:
_”Tien ha thu vi cuong” (Strike first to get advantage). You go right now to put ahead of people a tutoring advertisement on the local news. We would have much better jobs this time.
I asked:
_ What newspaper?
_ Bao Le Song (Life’s Reaseon Newspaper).
_That’s right. It’s the most read by Southerners. Do you want me to put another tutoring ad on Bao Ngon Luan (Discussion Newpaper), the most read by Northern Refugees.
_Do it, too. Remember to have Mention Assez Bien (Fair Mention) and our 21 and 18 years of age on the ad.
I asked:
_Why our ages on the ad?
Khoa explained lenthily:
_Oh my Gosh. “C’est facile mais il fallait y songer” (It’s easy but you had to think about it ). There were two reasons for putting ages on the ad. First, people believed that old Baccalaureate II graduates would forget what they learned. Second, rich people wanted their daughters to marry university graduates so they preferred to hire youngest Baccalaureate II graduates as tutors.
I said:
_Wow, I’ve got it. I am going to do as told now.
I thought Khoa was more eager to return to My Tho than me, so he was aggressive and “high” like that. I realized he was smart.
After putting the ad, I rode my bike back to Khoa’s house to tell him everything I did. He complimented me and said as if he ordered me after seeing the ad and paying me for half of the receipt:
_Good. Go get a haircut right now.
I asked:
_Why do I have to get a haircut right now?
Khoa replied lenthily:
_People who hired tutors also wanted “Tien ha thu vi cuong” (Strike first to get advantage). They would come to the tutor as soon as they liked his ad. So, after your haircut, you need to make your room neat. Tomorrow, you have to start sitting at home waiting for customers. You should be as neat as at school. You can wear sandals instead of shoes.
I shook my head, laughing.
_I’ve got it. I’m going to do as told and nothing won’t be late.
The next day, someone rang the bell around one hour after my breakfast. I guessed it was Khoa. He came in and said after looking at my room and me:
_You did everything very well. Hope we’ll succeed.
I asked Khoa if he had coffee. He said he didn’t.
While making coffee, I thought about Khoa’s plan and I hoped each of us could buy a Lambretta (Italian scooter) to go to My Tho on Sunday. In case of lack of money after three Summer vacation months, we could borrow our parents’ money to buy the scooters. This would be easy for Khoa, but could be a problem for me after Summer. Three years of studying Law took little time, so after this Summer, Khoa could study and tutor students as before. As for me, I’d have less time to do tutoring because studying PCB (Physics, Chemistry, Biology) and Medicine took a lot of time. So my earning would be less.
Khoa was very confident about the advertisement but I worried somewhat because to me “One bird in the hand is worth two in the bush”. Anyway, I hoped very much we could buy one Lambretta to go to My Tho.
I suddenly felt happy and said:
_I’m sure we’ll have Lambretta to go to My Tho. I think Lambretta is more convenient than Vespa because the person who sits behind can put each of his/her legs on each side.
_That’s very likely. Khoa laughed without understanding I meant he and I could buy only one Lambretta.
He excitedly continued:
_When Auntie Ba said “Man was forced to be born”, she meant parents were responsible for their children. So we are also responsible for our girl friends, that is, we should’nt do anything that harm or hurt Huong and Lan.
I asked:
_What do you mean?
Khoa replied:
_Maybe I’ll only have Huong on my Lambretta whenever you ride along with Lan or Auntie Ba on your Lambretta. So if for any reason I can get married with Huong, she would be still a virgin girl even to people’s eyes and no one could backbite her.
I agreed:
_That’s great and no one could say we’re villains.
We drank coffee and chatted until around 11AM when someone rang the bell. Khoa winked at me and I knew he meant there was a customer.
I opened the door and saw a boy and a girl carrying heavy shopping bags.
_Excuse me, is this the house of Mr. Khanh? The boy asked.
I smiled at him:
_I’m Khanh. What can I do for you?
_We’re Nhon and Hien, children of Mrs. Chin. My Mom has some fruits for you and Mr. Khoa.
_Please come in. I said.
Nhon took out from his bag four round stuff wrapped in soft paper, and put them on the table. Hien took out two.
I looked at Nhon after I opened a stuff:
_Thank you and your parents. I’ve never seen any breast fruit (sweet fruit looking like a breast) that is big like this one, so big that I have to use my two hands to hold it.
_These fruits came from my homeland in two dozens. Hien said.
_Where is your homeland? I asked.
_In Vung Liem. Hien replied.
_Vung Liem is in Vinh Long. Nhon explained.
I laughed gladly:
_Really. If you hadn’t said, I would have thought Vung Liem was in Vung Tau.
The children burst laughing; Khoa and I did, too.
Khoa said:
_Would you like Phuong Toan root beer?
Nhon answered:
_No, thank you. We have to go home now. My parents invite you to come over this evening if available.
He took out from his pocket a piece of paper:
_This is our address.
I said:
_I’ll come over alone this evening. Khoa will have to stay home, waiting for tutee’s relatives.
Khoa left half an hour after Nhon and Hien.
Five tutee’s relatives, three men and two women, drove to my house and hired us to tutor their sons for French Junior High School Exam. I found on their business cards they were business people in the center of Saigon, so they lived not far from my house.
After dinner, I went to Mr. and Mrs. Chin’s house. Their shop was still open. I talked to them in the presence of Nhon and Hien. I was then led upstairs to the largest room of their house. It was Nhon and Hien’s studying room which had a window overlooking the street. The room had a blackboard as big and good as the school’s one. In front of the blackboard there were a study table and a bench for four people, exactly like those at school.
I said to Mr. Chin:
_Mrs. Chin told me Nhon and Hien were eager to learn. Now I see they are so. We’ll tutor them to pass their exams.
Nhon said:
_I have four classmates wanting to join my tuition class.
Hien said:
_I have several ones, too.
I told Mr. and Mrs.
_We have more students. If you rent this room to us, that would be great.
Mr. Tam looked at his wife. She said:
_Yes, we do.
I said happily:
_So please tell me where your set of desk and chair was made. I’ll go there to order two sets.
After negotiating the rental price, Mr. Chin searched for the carpenter shop address and gave it to me.
I thanked them, drank tea, and talked with them for around ten minutes before saying goodbye.
I cycled rapidly to Khoa and told him the good news. He smiled happily and said:
_So we have a classroom for at least twelve students, ten students for the French Junior High School Exam class, and five students for the extra class. Please go on putting the ad until there is no more student. My Dad who has a Law Certicate will compose a rental contract for us.
I said:
_We’ve been lucky twice. We met Huong first instead of Auntie Ba when we brought coffee and milk to the dress maker shop. Now your Lambretta plan is on the track to success.
Khoa smiled:
_That’s not enough.
I went on putting the ad Saturday, Sunday and five weekdays and I got five more students for the French Junior High School Exam class. So we had five students for the extra class including Hien and sixteen students for the French Junior High School Exam class including Nhon, divided into two eight-student classes.
Khoa and I were both present on each class opening day.
When we entered the class, all the students got up. Khoa spoke next to me:
_Hello every one, you may sit down.
When all the students sat down, Khoa continued:
_We have some recommendations to make to you before we start the class. If we all cooperate very well, we believe you all will succeed.
You are students of public and private schools coming here to study. This is why we are talking to you now.
Students of public and private schools all studied the same lessons and private school teachers taught very well, why the number of public school students passing the exam outnumbered that of private school students. Private school teachers taught very well to attract students, but they did not check on well the study of students because they wanted to please them by letting them as free as they wanted to have them remain at the school.
Therefore, we’ll teach and check on your study carefully to have you all succeed.
I would like to leave the class to Mr. Khanh.
Khoa smiled and left while students were clapping.
He spoke also to the students of his class. When the students were clapping, he smiled staying, and I left.
I told Khoa when we were back home:
_Your speech was great. It was clear, short, complete and impressive. I think the students liked it and would tell about it to their parents and friends.
He had a big smile, saying:
_So there would be more students for the French Junior High School Exam class. We received an amount of money that was so big I have ever got. Tomorrow you go on putting the ad as before.
I did as told and we was so lucky that the number of students for the French Junior High School Exam class increased to twenty eight and that of Hien’s class to ten.
I had to order two more sets of desk and bench so the class actually had five sets for twenty students. In total we had two classes of tutees for French Junior High School Exam, each class had fourteen students; and the number of students of the extra class increased to ten.
After tutoring for one month, we received money for the second time. Khoa wanted to by scooters, but I told him the result in one month couldn’t mean success, we should wait until next month to be sure. At that time we would have each a Lambretta plus extra money. Khoa agreed.
A week after we collected money for the third time, Khoa’s father told him Brother and Sister Tam had sold their house in My Tho and moved to a new mansion they bought on Chi Lang Road, in Phu Nhuan, Saigon.
I said:
_So we have to visit Brother and Sister Tam to congratulate them and by the way to know how big their dining and sitting rooms are.
Khoa nodded.
_That’s very good, but why do you want to know how big their dining and sitting rooms are?
I replied:
_To buy them two turning standing fans, big enough for those rooms. I think we’ll buy the best white turning standing fans as soon as possible like you said “Strike first to get advantage”. So our gift won’t be identical or similar to a previous one.
Khoa had a big laugh:
_What a good luck! So we can go to My Tho without meeting Brother and Sister Tam at the dress maker shop.
I laughed, too:
_We’re already lucky for the third time.
Khoa suddenly rubbed his hands and got up:
_I’m going out for a while. Wait for me and make French salad.
I did as he said because I didn’t want him to lose interest.
Khoa brought home roasted pork, sour sweet pickled leeks, French baguette, and a Larue beer bottle. As usual, I paid him for half the cost.
I put two big iced glasses on the table and said:
_There are a lot of ice and boiled water in the fridge. These stuff, bread, and salad will dilute beer so they won’t make us drunk. If we are still drunk in the class and the students know it, our classes would collapse and we’d be broke.
Khoa shook his head:
_It won’t happen.
I said:
_I hope so. Drunk men forget to think like arrogant guys. Angry people don’t think enough.
We enjoyed eating and were just a tiny bit drunk. Then I had a good sleep. I dreamed about Lan. She sat behind me on my running Lambretta. The dream was really short because I suddenly remembered I didn’t buy a Lambretta yet.
After tutoring for three months, we received money for the fourth time and the Summer holidays ended. Khoa started his first year study at Faculty of Law and I did my PCB (Physics, Chemistry and Biology) study at Faculty of Sciences. Khoa bought a white background Lambretta. The front shield of his scooter had a green column decoration in the middle. and the sides had two green wing paintings. My Lambretta was similar to Khoa’s but my decoration and paintings were gray. We rode our scooters to study and work very conveniently.
After the initial running period, our scooters were ready to run at high speed, Khoa told me:
_Khanh, prepare to go to My Tho on Sunday!
My heart pounded with excitement, I said:
_Which Sunday?
_The coming Sunday. Khoa impatiently replied.
I continued to ask:
_So what is the program?
Khoa said quickly:
_Breakfast and lunch at the dress maker shop and comeback to Saigon by 2PM.
I proposed:
_That’s good, but if you want to have breakfast at Auntie Ba’s house, you have to depart at night in Saigon. We have to ride carefully because it’s the first time we ride inter provinces. We have to buy helmets for ourselves and for Huong, Lan, and Auntie Ba. To match the color of each scooter, your helmet should be green and mine should be gray. We’ll buy helmets for the girls and Auntie Ba in My Tho.
_Right. And we’ll fill up our tanks with gasoline and pump our tires.
I hurriedly made coffee and he sat in his chair waiting. He obviously looked happy.
He and I felt like we were going to Paradise to meet two fairy girls and a fairy woman.
Khoa added:
_Parallel driving is useless and may be dangerous. The scooter ahead watches the road with high beam if no vehicles ahead, low beam if there are vehicles ahead. The following scooter follows the track of the scooter ahead. That would be safe.
I said:
_That’s right. And we should buy only banh bia (11) and banh ran (12) in Saigon.

(11) Banh bia: cake having sweetened green beans wrapped in thin multilayers of sweetened flour.
(12) Banh ran: deep fried cake made of sweetened green beans wrapped in a layer of sweetened flour and sesame.

If we come to My Tho in time to have breakfast at Auntie Ba’s house, we will go buy meatloaves and French baguettes like last time. After breakfast, we will drive two of three people of the shop to the market and buy coffee and canned milk.
Khoa said:
_At least for the next nine months, we will still earn as much money as now, that is, we will then have money triply. So should we then buy two beige Mobylettes (13) for the girls?

(13) Mobylette: French motorbike.

I was startled looking at Khoa:
_Giving the girls each a new Mobylette that costs eight thousand five hundred dongs (piastres)?. I don’t care much, but you’re too excited! Beware of “Tout excess est nuisible!” (Any excess is harmful).
Khoa didn’t answer and kept quiet.
We rode our Lambretta safely to My Tho at 5:45AM on Sunday. The dress maker shop was to open in forty five minutes.
Coffee and sweetened condensed milk can shop was still closed, so we could only buy meatloaves and French baguettes.
Three bags of banh bia (11), banh ran (12), meatloaves and French baguettes were put into the baggage installed on the back of the shield of Khoa’s scooter.
I parked my Lambretta in front of the shop and checked my watch. Who’ll be going to open the door in fifteen minutes? I wondered nervously.
_Hello Khoa and Khanh! Huong shouted when she opened the door.
I looked at Huong and smiled.
Khoa said:
_How are you, Huong,?
_I’m fine. How are you, guys? Please come in. Huong replied.
Khoa answered “We’re are fine”, then removed the big food bag from the his scooter. He told Huong:
_We couldn’t buy much on our long trip in the early morning. We have a small gift for Auntie Ba, Lan and you.
He slowly took out three gift bags and placed them on the table.
Lan quickly went out and said:
_Hello Khanh and Khoa, long time no see.
Khoa looked at Lan, smiling happily. I said:
_It’s been quite a while. How are you, Lan?
_I’m fine. Lan replied.
Seeing Auntie Ba slowly come out, Khoa and I quickly greeted:
_Good morning Auntie Ba.
_How are you? Wow, you have nice new scooters. She said.
Khoa replied:
_We’re fine. How are you?
_I’m fine. How was your trip? Autie Ba asked.
I answered:
_We rode scooters on Saigon-My Tho route for the first time at night, so sometimes we got stressed when we had to be careful.
Auntie Ba said:
_Thank you for the gift. How long do you stay in My Tho this time?
Khoa replied:
_ We are only free on Sunday because on weekends and Saturday we have to study and tutor to earn money. We came to see Auntie Ba, Huong and Lan, then we’ll return to Saigon in the afternoon.
_So have lunch with us. Aunt Ba said.
Khoa and I said:
_Yes, thank you, Auntie Ba.
I felt happier than ever since I started the trip.
Khoa grinned, got up and went help the two girls prepare breakfast. I followed him.
I saw a bicycle for women made in France, having luggage rack and stainless steel basket in front of its handle.
The broken stretcher handle that I picked up when I accompanied Lan on her comeback home was placed in the corner of the wall. When I was looking at it, Lan said behind me:
_Khanh, can you put these five plates of meatloaves on the dining table?
I turned back and said:
_Okay, okay, I do it now.
When helping the girls, I wondered about the stretcher handle Lan saved. She kept it for use, because she liked it, because she enjoyed my accompanying her, or because… she liked me? Finally I was just confused about my guess.
When everyone was at the table, Auntie Ba said:
_It’s been more than three months since I had breakfast like this. Time went by so fast!
I said:
_ And Summer is already over …
Everyone laughed and talked happily during a breakfast of meatloaves and French baguettes, iced lime juice, oranges, banh ran (12) (deep fried cake made of sweetened green beans wrapped in a layer of sweetened flour), and tea.
After eating, Khoa and I cleaned the table and the floor under and around it. When we brought our tea to the sewing room, Auntie Ba was already working there.
A moment later, Huong and Lan took the bike out with a shopping bag in the stainless steel basket.
Khoa said:
_Put your bike away. We’ll drive you to buy groceries.
Huong hesitated, Khoa took the bike from her hands and put it away. Huong and Lan smiled and thanked him. Auntie Ba smiled, too. I felt happy because I knew Huong will be on Khoa’s scooter and Lan on mine.
I told Auntie Ba:
_If we don’t have time today, next time we’ll drive you, Huong and Lan to buy helmets for all of you.
Auntie Ba smiled telling Huong and Lan:
_Sit carefully on the scooters.
When we were out of the shop, I said:
_You show us the way. Tell us to turn ahead of time. Let’s go buy helmets first, then roasted pork, and other stuff in the market.
Huong said:
_I know where they sell helmets.
Khoa told Huong to sit on his scooter and drove ahead.
On the way to the helmet shop Lan told me:
_Your scooter sounded good and your driving was smooth without any jerk even when breaking.
I said:
_Thanks for your compliment. I could do so because you are on my Lambretta.
Lan laughed:
_You’re kidding. It’s really fun today.
_It is. I hope it would be so every Sunday in My Tho. I said.
After the girls chose their helmets, I went to the check out desk to pay. Lan and Huong thanked me. I said:
_Half of your thanks should go to Khoa because he’ll refund me half of my payment.
The two girls looked at Khoa and me, laughing:
_Thank you both very much.
At the meat roasting shop, I bought a kilogram and a half of roasted pork, a roasted chicken, and a roasted duck for Sunday and Monday.
Lan said buying too much meat would have much left over that would taste less good.
Huong said we should eat all roasted meats at the same time, but eat more roasted chicken and duck than roasted pork because its left over can be stewed with tofu.
Lan continued:
_We should not chop too much meat. Wait until its plate is almost empty, we chop it again.
Khoa commented:
_I think it would be OK to put the left over in the fridge. If we still have left over after two days, we will put it in the freezer.
Khoa and Huong stood next to the scooters, Lan and I went into the market to buy tofy, breast fruit (sweet fruit looking like a breast), snakefish, pinapple, okra, etc. Lan didn’t accept my payment for these stuff because Auntie Ba gave her enough money to buy groceries for the day. She didn’t spend all the money because I already bought roasted meats.
On the way home when I was   driving behind Khoa, I told Lan Khoa and I will give Huong and her each a beige Mobylette motorbike.
Lan refused immediately:
_No, thank you. I’m sure Huong and I won’t accept such big gifts. Two motorbikes are unnecessary for the shop. They waste your money too much.
I said:
_But Khoa and I are earning a lot of money.
Lan got moved but refused again definitely.
When we all came back home, Auntie Ba was still sewing. She said:
_You’re back so quickly and have helmets, too.
Lan said:
_Auntie Ba, Khanh bought roasted meats.
Auntie Ba stopped sewing to go see what was bought. She said every stuff was fresh, she felt fun, and there should be beer today.
I said:
_Auntie Ba, let me drive you to get beer and a helmet for you by the way.
She accepted my idea and thanked me.
I let her pay for the beer, but I payed for the helmet.
So shopping was all done on Sunday.
Everybody was happy. Khoa, the girls and I were busy preparing for lunch. When we were done, Huong made coffee and brought it out to the sewing room. The women talked to Khoa and me when working.
Khoa got up after finished his coffee and said he forgot to buy something. He drove away.
Thirty minutes later, he came back with a bag of merchandises.
Auntie Ba asked:
_What did you buy again, Khoa?
He said coffee and sweetened condensed milk cans and put them away.
Auntie Ba thanked him. When people finished coffee, Khoa brought out a tray of tea.
She smiled at him:
_Thanks. That why you stayed long over there.
Huong praised:
_Khoa did a good job. He knew almost everything in the kitchen so quickly.
Sipping at her tea, Auntie Ba looked at Khoa and me and asked:
_Did your parents give you money to buy scooters after you passed your exams?
_No. We tutored students and earned money to buy our scooters. I replied.
She continued:
_That’s great. You passed French Baccalaureate II exam, but you were only around twenty years of age, how did you tutor to earn such a big money in several months?
I said:
_We worked hard and were lucky. After passing our exams, we put tuition ad on local news. Rich family spent a lot of money a month for their children tuition to pass their exams. They read our ad and came to talk to us in person and checked on our degrees. They preferred to hire young French Baccalaureate II graduates because they thought old graduates would forget somewhat what they learned and didn’t know about new requirements for tutees. Students liked our teaching and told their classmates to join our classes.
Auntie Ba nodded her head and said:
_I’ve got it. You’re excellent. Did you earn such a big money for the first time?
_Yes we did. I answered.
Huong asked:
_What did you feel about your success?
Khoa replied:
_I felt it’s a kind of unexpected pleasure and happiness.
Lan asked:
_What do you think about money?
I replied:
_It’s better to have more money. Money make people happy unless they become bad when they have a lot of money.
Auntie Ba asked:
_Can everybody tell me what happiness is?
Lan answered:
_Happiness is the most precious thing in life.
_Who agree with Lan? Auntie Ba asked.
Huong, Khoa and I agreed. Auntie Ba smiled and said she agreed, too, but she repeated her question “What is happiness?”

Khoa, the girls and I were quiet. Auntie Ba said:
_First of all, let’s talk about the word happiness of the Han people in China. This letter consists of the letter “clothes” on the left side. On the uppermost right side is the letter “one” symbolized by a horizontal line. under which is the word “mouth” symbolized by a rectangle under which is the word “field” symbolized by a bigger rectangle divided into four small rectangles. So the Han word happiness means eating enough and having enough warm clothes.
Aunt Ba took a sip of tea, smiled and asked:
_Any idea?
Lan said:
_I find Chinese characters are easy to understand, write and remember because it has meaning by itself.
Huong complained:
_But Chinese characters have been abandoned in our country, what a waste.
Khoa laughed:
Because learning Chinese characters didn’t make money as poet Tu Xuong wrote:

Thôi có ra gì cái chữ Nho,
Ông Nghè ông Cống cũng nằm co. 
Sao bằng đi học làm thầy Phán,
Tối rượu sâm banh sáng sữa bò.

(Chinese Characters Education became worthless.
Chinese Character Education graduates stayed home because they were forever unemployed.
Jobs of French interpreters were worthwhile.
They enjoyed drinking milk at breakfast and champagne at dinner.)

I said:
_So people go to school to earn money later, not to become good persons.
Auntie Ba burst laughing:
_That’s right. People don’t have to go to school become good persons. They only need “don’t do to others what they don’t want others do to them”. Now just answer me what happiness is.
Huong answered:
_Happiness is having a good husband.
Lan said:
_Happiness is having a good husband and good friends.
Khoa agreed:
_Happiness is having a good wife and good friends.
I said:
_Happiness is having good health, safety, peace, and much money for a pleasant life.
Auntie Ba commented:
_You all are right and your ideas showed that happiness is hard to get so it’s the most precious thing in life. It’s really not easy to have a good husband, a good wife, good health, safety. Earning much money is relatively easy because “Tieu phu do can, dai phu do Thien” (Being rich comes from hard work, being wealthy comes from the Sky – Destiny).
I said:
_Auntie Ba said “Man was forced to be born”. This can’t be denied.
Someone was born as a handsome prince, a beautiful princess. Other ones were born with disabilities, so just to be healthy and safe, people often were powerless
Lan said:
_Parents were painful after giving birth to a child with disability because they knew their child were to be miserable after their death.
Auntie Ba complained:
_Happiness is hard to have and unhappiness happens unpredictably.
I proposed:
_Doctors should find out early the fetus has a serious disability. If the parents agree on abortion, it should be done.
Everyone was silent and surprised, but then Auntie Ba spoke up:
_I agree with Khanh on abortion that prevent parents and their child from suffering.
Seeing Khoa entering the kitchen, Huong asked:
_Can we have lunch half an hour early today, Auntie Ba?
_ Well, that’s OK. Aunt Ba replied.
Huong stopped working and went to cook, followed by Lan and me.
Since everything was prepared earlier, actually it was just a matter of rinsing if necessary, cutting and chopping to be ready to cook.
Khoa helped Huong work on vegetables and snakehead fish to cook sour sweet snakehead fish soup.
Having nothing to do yet, I sat in a chair waiting for anything available to do.
Looking at the three packages of roasted meats in the net cover on the table, I asked:
_Lan, is it okay to leave the roasted meats outside the fridge?
_It’s okay, because the meat is in a cool place on the table and its wrapping papers are opened. After lunch, their leftovers will be put into the refrigerator. Lan replied.
Looking at the corner of the wall, I continued:
‘Do you want me to cut off the broken end of the stretcher handle?
Lan replied:
_ Just leave it as it is.
I wanted to ask her why she kept the stretcher handle but I stayed quiet because I was afraid of her answer. Although she kept it because she liked me, she wouldm’t say it out.
She brought snakehead fish out of the refrigerator.
I said:
_Your fish cleaning was skillful and good. When slicing the fish, you didn’t cut on its gallbladder although you didn’t open its belly. After taking out the gills and internal organs, you removed blood vessels under the spine before washing the fish.
Lan smiled:
_But if the fish has eggs, I’ll have to open its belly to remove the eggs intactly.
When Huong and Khoa finished their work, they gave Lan everything to cook.
Watching her removing the broth foam, I asked:
_The restaurant probably wouldn’t have time to pick up the foam like you did?
Lan replied:
_They would because foam removing is mandatory, foam is blood that makes the broth stink.
After cooking, she washed her hands again carefully to chop the roasted chicken and duck.
Huong scooped up sour sweet snakehead fish soup into a bowl, Khoa stood by and waited. She told him:
_Just put this bowl on the table, I’ll arrange everything on there later.
I set things up, and then took what needed to be washed to the square cement floor under the faucet. After I came back, swept and cleaned, I stood watching Lan cut roasted meats.
_Please put this dish on the table. Lan told me.
After she finished everything in the kitchen and I put everything on the table, we washed our hands and sat down to eat.
Auntie Ba said:
_As Lan and Huong have seen I used to drink some beer in happy hours like today. So Khoa and Khanh drink beer with me.
Khoa says:
_Today is my happiest day so far in My Tho. Khanh and I want to drink beer but we’re not really beer drinkers yet. The first time we tried to share a Larue beer bottle, but we couldn’t finish it. The second time, Brother Tam had to drink our beer left the bottle. Last time we could share a bottle to celebrate our tutoring success. Today we will drink a 33 beer bottle.
He took an extra 33 beer bottle in front of him and put it next to Auntie Ba’s bottle. Auntie Ba said she will drink only one bottle.
Khoa took back a bottle from Auntie Ba and put it away in the fridge.
I told Auntie Ba:
_Let me go get some more ice.
I thought maybe Khoa told Huong he was to give her a Mobylette when they stood next to the two scooters and Lan and I entered the market to buy foods.
At the refrigerator, I asked him softly:
_Did Huong accept your Mobylette gift? Khoa shook his head saying “No”.
I suddenly had an idea that I was to implement without telling him.
I brought to the table a large bowl full of ice and a tongs.
Auntie Ba handed me the beer opener after she opened her bottle.
The two girls drank lemonade.
Lunch begans.
Everyone laughed and cheered “Good health!”.
After taking a big sip of beer, Auntie Ba said:
_It’s fun today. Luck has made this so-called “family” of three become five.
Her saying made me feel so happy.
Khoa suddenly said:
_I guess Auntie Ba didn’t believe in fate when she only talked about luck.
Auntie Ba replied:
_Fate is very vague although many people believe it. Fate is nothing than a random happening, luck, or bad luck. For example, each of us puts one dong (piastre) on the table. Make five identical pieces of paper. Write each of our names on each paper. Fold each written paper into four identical parts to hide the name. Put the five folded papers into a hat. Shake the hat evenly. One of us takes one paper from the hat. Each of us has twenty-percent luck or random happening of getting his/her name on the picked out paper to win five dongs (piastres) on the table. So whoever gets five dongs is due to luck, or a random happening. On the contrary, if we agree that the person who gets his/her name on the picked out paper has to wash dishes, that is, bad luck or random happening comes to the dish washing person. Good luck and bad luck are mostly caused by people themselves, according to the French saying “On re’colte ce qu’on a seme'” (We reap what we seeded). But luck and bad luck sometimes come not because of people themselves.
Huong said:
There were many cases of unhappiness that happened not due to people themselves.
For example, children were born disabled, killed, abused and abandoned by their parents; early orphaned children were abused by their step parents; children lived apart from their parents because of divorce; victims of natural disasters, war, and politics; and so on.
Lan contributed:
_Besides, “Phuoc bat trung lai, hoa vo don chí” (Luck doesn’t come doubly and bad luck doesn’t come alone). Is that right, Auntie Ba?
Auntie Ba agreed:
_That’s right because this Han saying resulted from experiences in life.
Unhappiness came unpredictably, last for an unknown time; and time was a marvellous drug. The duration of unhappiness was up to the victim. Recognizing clearly and completely how he/she caused unhappiness would help him/her cope with it. Realizing that unhappiness caused by natural disasters, wars, and politics was not his/her fault would also help him/her cope with it.
I ate and drank while listening to people talking. Looking at the three women, I found them attractive because of what happened between them and me first, and their beauty afterwards. I thought my guessing Auntie Ba was in her forties was unlikely. She would be younger although she behaved like a parent of mine. Taking another sip of beer, I felt lightheaded and said:
_The way to deal with unhappiness raised by Auntie Ba was similar to La Mennais’ concept of life.
_Correct. Was that the author’s sentence “Il faut accepter la vie telle qu’elle est non telle qu’elle devrait e^tre?” (You must accept life as it really is, not as lt unreally is) Aunt Ba agreed and asked.
_Yes, that was. I replied.
Auntie Ba continued:
_You have to accept what life really is. Don’t force life to be unreal to accept it. In other words, you have to accept what is real. Follow the French saying “Dans le doute, abstiens-toi” (When in doubt, forbear) if you have something controversial.
Khoa said:
_”Dans le doute, abstiens-toi” (When in doubt, forbear) is like the ze’ro solution of Confucius’ Theory of The Right Middle.
Aunt Ba concluded:
_Accept that people were forced to be born; then got sick, crippled; suffered from unhappiness caused by themselves or not; and finally had to die. Accepting these realities to live is like being vaccinated against diseases. Besides, “Dans le doute, abstiens-toi” (When in doubt, forbear) versus what is controversial.
Huong asked:
_Is that the concept of Materialism?
Khoa explained:
_What Auntie Ba said was only scientific because it accepted only what had evidence. Besides, “Dans le doute, abstiens-toi” (When in doubt, forbear) versus what is controversial.
I explained further:
Materialism says that matter exists first and then gives birth to the soul, intelligence and emotions. The soul, intelligence and emotions live on matter, so when animals including humans die (matter dies), the soul, intelligence and emotions are destroyed.

This theory argues that the fetus in the womb of animals including humans is only matter because only after birth, animals can see, hear, smell, taste, touch; and have soul, intelligence and emotions.
The three women suddenly smiled at each other, their eyes shined and their faces were joyful and pink. They were attracted by the conversation and delicious meal.
Lan asked:
_And what does the Spiritualism say?
I replied:
Spiritualism says that the spirit, that is, soul, intelligence and emotions, exists first and commands creation of matter (body); so when animals including humans die, that is, when matter (body) dies, only matter (body) is destroyed, the spirit is not destroyed and only separated. The Spiritualism also says that the soul exists first and commands fecundation of ovules by spermatozoa in Man and animals.
Aunt Ba laughed:
_How do you know the soul exists first and controls fecundation? No evidence, so the Spiritualism is controversial.
How do you know the fetus is just matter? No evidence, so the Materialism is controversial.
So accept only what has evidence and “Dans le doute, abstiens-toi (When in doubt, forbear) versus what is controversial.
The girls clapped, Khoa and I clapped.
I took a sip of beer and said slowly, looking at the girls and Auntie Ba:
_It’s nice to have lunch like today. But if we want to invite Auntie Ba, Huong and Lan to eat at the restaurant, we can only drive two of you there. So Khoa and I would like to leave a new Mobylette at the shop. In addition, Auntie Ba, Huong and Lan can use it to go shopping and doing business. We hope Auntie Ba will accept it.
Auntie Ba was a little surprised, but smiled and asked the girls:
_ What do Huong and Lan think about Khanh’s idea?
_I accept it and thank Khanh and Khoa, but it’s up to Auntie Ba to decide. Lan replied.
__Me, too. Huong said.
Khoa said:
_ There were already two votes for. I hope Auntie Ba will agree.
Auntie Ba was moved, saying:
_ Thank you very much Khoa and Khanh. You’re so kind.
Khoa immediately said:
_Auntie Ba, next Sunday I’ll drive you to buy a new Mobylette. I’ll need your name and address on the invoice.
Auntie Ba smiled looking at Khoa and me:
_I’ll be there. Thank you, Khoa and Khanh.
Huong took away the bowl on the table and went get more ice.
Lan went to the kitchen and brought out from the fridge a big bottle of home made lemonade.
Everyone continued to eat, drink and laugh.
The two girls looked happiest, sometimes smiled at Khoa and me …

Buying a new beige Mobylette in Saigon would save about two to three hundred dongs (piastres), but it would be damaged by transportation. I guessed that was why Khoa wanted to buy it in My Tho. Khoa and I each was to spend five thousand dongs.
After Saturday lunch, I was ready to go to My Tho after double checking everything, Khoa came to me. He didn’t look happy, shaking his head:
_It’s not OK to go tomorrow!
_What isn’t OK? I asked being startled when thinking something bad would happen to the tuition classes.
_My Dad was hospitalized in the emergency room last night. He underwent major surgery for appendicitis in this early morning. So we won’t go to My Tho until next Sunday. Khoa answered, didn’t look happy, then asked:
_Have you read newspaper today?
I replied:
_No, I was busy. Anything new?
Khoa said:
_ The news category From Saigon To Provinces today posted two cases I had never known. They would be rare in the world. A man had sex with his stepmother. His father caught them a couple of times. Last Thursday afternoon, the man publicly had sex again with his stepmother in his father’s bed room. The father caught them again and yelled at them. He was hit by his son and had to be hospitalized.
I interrupted him:
_Oh my Gosh! I had never known it either. It could be unique.
Khoa continued:
_A national guard entered a woman’s house in the countryside. She was lying with her baby in a hammock over a bed. Her military husband was away on duty. The guard held a grenade in his hand. He unlocked it and threatened to let it explode unless the woman let him have sex with her. While he was raping her on the bed below the hammock, he accidentally opened his hand; the grenade exploded and killed him, the woman and her baby.
I exclaimed:
_What a tragedy! Poor woman and her baby! If only the guard survived and I could kill him without proof, I would do without hesitation.
Khoa supported me:
_I would, too.
Then he complained:
_Many things happened to me today and made me unhappy and uncomfortable. First, I can’t go to My Tho tomorrow. Second, the annoying news. Third, I made a gaff this morning.
I said:
_You wondered why many bad things happened to you meant you didn’t want them happen, that is, you didn’t accept what was real. So according to Auntie Ba, you coped with your situation poorly and then you made a gaff. What was your gaff?

Khoa said:
_This morning, I went to the post office to telegraph a message to Huong we can’t go to My Tho tomorrow, Sunday because my Dad had surgery this early morning for appendicitis. I should have sent the message to Auntie Ba to be correct.
I commented:
_What you did was not perfect, but effective.
When you’re a lawyer, what would you like, winning the case or losing it with compliments?
I proposed seeing Khoa had relief:
_Let me go buy beer and something to eat.
I automatically rode my scooter away.
About half an hour later, I brought home a Larue beer bottle, fried tofu, French canned mushrooms and green onions while Khoa was reading Se’lection du Reader’s Digest magazine.
After stirfrying mushrooms and green onions, I brought beer, ice and tofu to the table and said:
__I’m a bit sad because I can’t go to My Tho tomorrow and I heard of the bad news on the newspaper. So let’s drink beer to cheer up and turn veggie for our own peace of mind.
Khoa wondered:
_Turning veggie for our own peace of mind? .
I said slowly:
_Animals can’t grow anything to eat. So they have to eat each other to survive. Man enjoyed eating meat, but sometimes he felt unquiet because he realized an animal had got killed. So I sometimes turned veggie.
Khoa shook his head and smiled. After eating tofu, he said:
_The soy sauce tastes good, where did you buy it?
I answered:
_It was an ordinary soy sauce. I made it like that by adding sugar, sesame sauce and hot pepper.
Sunday afternoon, Khoa and I bought fruits and brought them to the hospital to see his Dad.
Sunday afternoon was dull, and duller because we couldn’t go to My Tho; and the week sounded longer.

Before getting onto Khoa’s scooter to buy a new beige Mobylette, Auntie Ba said since her Ve’losolex (French motor bike) broke down, she had not ridden any motorbike, so she didn’t feel sure to ride the Mobylette home.
I asked Khoa to drive Auntie Ba to buy a scooter, and lock it after parking it on the side walk before its shop. Aunt Ba will stand next to it. Khoa will ride his scooter home and drive me to the shop. I will ride the Mobylette home and Khoa will drive Auntie Ba home. I felt happy when the women
complimented me on my idea. Khoa grinned.
When I turned off the engine of the brand new beige Mobylette and set it up in front of the shop, Lan and Huong rushed out to take a look at it and said it was beautiful. Auntie Ba said the same thing. I felt this Sunday was fun like Tet (lunar new year) while Khoa smiled repeatedly.
He said to everybody:
_Now you just sit on the Mobylette and pedal it a little to start its engine and make the motor bike run because its engine is still hot. I suggested Auntie Ba to do so. I’ll ride my scooter slowly ahead and Auntie Ba will ride the Mobylette along at a distance of four times the lenght of the motor bike.
After riding three round-the bloc, Auntie Ba said:
_I got used to ride it. I’ll practice a few more times to ride it where I want in the province.
The two girls seemed excited. Lan asked for riding, then Huong also did. Each of them also rode three round-the bloc like Auntie Ba.
I said:
_Follow the user’s manual that says how to fill up the Mobylette with gasoline, how much the speed range should be for the initial riding period; and how many kilometers you are supposed to run in the initial riding period . The speed at which the vehicle is running and its mileage are shown on the panel of the motor bike.
Khoa continued:
_Slow down at road intersections, look around and be ready to break quickly if necessary. Slow down between trees and bushes and be aware of anything coming out from them. When riding, don’t wear long and loose clothes that could be entangled in the wheels.
I found out the women seemed to want more riding, I replaced Khoa to train them as Khoa did. Auntie Ba, Huong and Lan got tired and came back to the shop to drink coffee and rest. Khoa showed me the price on the invoice that was eight thousand five hundred fifty dongs (piastres). Then he gave the invoice to Auntie Ba.
Lan said:
_Today Auntie Ba treats everybody to lunch. The menu consists of thin sliced pieces of beef to dip into sweetened flavored boiling vinegar and wrap with rice vermicelli and vegetabled in rice paper, beef steak, French salad, French baguettes. There is beer for Khanh and Khoa.
The girls, Khoa and I clapped.
As soon as she sat at the table, Auntie Ba asked Khoa:
_Is your father feeling better?
_Yes, he is. Thank you. Khoa replied.
Auntie Ba said:
_Today Huong and Lan will share with me my second 33 beer bottle. Khoa and Khanh will have beer as usual because they have to ride their scooters back to Saigon.
Lan, Huong, Khoa and I laughed and clapped again.
I felt so happy, thinking that today’s talk would be very open and intimate. Khoa was happy and smiled repeatedly.
Lan said:
Khanh has only been in Saigon for a year, but he makes rice paper rolls so well.
_I had a teacher who taught and gave tips. I said.
_Who was that? Lan asked.
I replied:
The students’ homeowner and cook woman taught me.
Auntie Ba said:
_Last Saturday, the category From Saigon to Provinces posted two weird cases I had never known in my thirty eight years of age. Khoa and Khanh must have read those news.
I commented:
_What a bad son and what a terrible criminal! The son was like an animal, and the national guard was worse than a wild animal.
Khoa said:
_The national guard was the most unscrupulous, cruel, and stupid government member I have ever known.
Lan says:
_If the guard had been alive, he should have been killed.
Auntie Ba drank some beer and explained:
_”L’homme est un animal supe’rieur” (Man is a superior animal), so Man has originally animal sex nature that becomes extreme due to his intelligence. Man’s extreme animal sex nature was recently manifested in the two cases on the local news, and also in history.
_In history? I asked.
_Yes. Aunt Ba replied and continued:
_ The extreme animal sex nature caused kings to have concubines, harems; mandarins to have concubines and even poor men to have concubines. Women were oppressed for thousands of years just because they didn’t earn money and only did housework. Good educated people like you shouldn’t get married if they can’t control their extreme animal sex nature. Women shouldn’t marry anyone if they can’t avoid sexual misconduct.
Huong and Lan said together:
_ Yes, that’s right.
Khoa asked:
_ Auntie Ba implied people especially women should divorce their adulterous spouses. Almost all modern women today divorced their adulterous husbands. But I don’t understand why divorce happened without adultery?
Auntie Ba said:
_Interesting question. Its answer needs to be long.
Everybody kept quiet, waiting. I was glad to know Auntie Ba was thirty-eight year old, not over forty years of age as I had guessed.
Aunt Ba continued:
_Reasons for divorce without adultery could be as follows:
First: “impuissance e’lective” (elective impotence), that is, impotence in some situations only. For example, after having sex with his bride, the groom knew that she had lost her virginity. He became impotent to his wife only.
Second: married the wrong husband who was a gold digger.
Third: married a fake doctor, engineer, etc.
Four: the husband was so lazy that the family couldn’t get out of poverty.
Five: husband or wife was addicted to alcohol, opium, heroin, gambling; and unable to quit.
Six: spouse gave too much money to parents, brothers, sisters, and relatives.
Seven: spouse spent too much money.
Eight: bad breath, dirty hair and dandruff, stinky armpits, and dirty bottom.
Lan and Huong giggled. They made Khoa and I giggle.
Auntie Ba laughed and went on saying:
_Nine: spouse made the house messy and dirty and couldn’t change this habit.
Ten: spouse went out too much and was rarely at home: gathering, going to festivals, churches, and temples.
Wow, I can’t say it all.
Huong still giggled and asked:
If both husband and wife had bad breath, dirty hair and dandruff, stinky armpits, and dirty bottom, then they were an exact match of each other, why could they have a divorce?
Aunt Ba replied:
_They could still get a divorce because people couldn’t tolerate their spouse’s bad breath, dirty hair and dandruff, stinky armpits, and dirty bottom while they couldn’t smell their own bad breath, dirty hair and dandruff, dirty bottom; and they got used to smell their own stinky armpits.
Auntie Ba and everyone burst laughing.
Drinking some beer, I commented:
_What a speech Auntie Ba made! She summarized marriage as well as human extreme animal sex nature in just around one page.
Huong suddenly interrupted:
_People, especially men, how can they control their extreme animal sex nature?
Khoa said:
_To be able to control the human extreme animal sex nature, first we have to accept a reality like two plus two is four as Auntie Ba said “Men shouldn’t get married if they can’t control their extreme animal sex nature, women shouldn’t marry anyone if they can’t avoid sexual misconduct”.
People have to know that adultery is an unjust and irresponsible act.
People want their spouse to be faithful to them, why are they adulterous. Adultery makes families broken and miserable. It can lead to murder, make children likely to have a bad future, for example becoming prostitutes, thieves, smugglers, drug addicts, murderers.
When someone treats you well with all his/her heart and you respond them with the worst act, you’re not different from a scoundrel.
Huong complimented:
_Khoa is so right.
_And great, too. Lan and I agreed.
Auntie Ba laughed and shared her second 33 beer bottle with Huong and Lan.
I asked her:
_Does Man have any other significant nature besides his extreme animal sex nature?
She replied:
_Greed for money is another a human nature. The proof was that the cheap pen right in front of the bank teller had to be tied to his/her window to prevent it from being stolen. Bank customers stole a cheap pen although they were either rich or well-off.
Stealing and swindling money, smuggling, thieving, and robbing are the most basic manifestations of greed.
Stealing money and asking for bribes in the government are other manifestations of greed.
Auntie Ba paused, drank some beer, and said:
_Tell me about other human natures.
Feeling so excited, I blurted out:
Humans had an insolent nature. That was why there was the following folk:

Gan chua goi but bang anh.
Thay but hien lanh be but đi choi.

(When living near the pagoda, people had frequent contact with the buddha (statue of Buddha), they didn’t respect it anymore and called it “guy”.
Finding out that the buddha was meek, people considered it as a toy and took it away as a doll).

Everyone burst laughing, especially Lan. Auntie Ba shook her head and laughed…
She said:
_If we don’t have sorrow, dissatisfaction, and hatred, we will see life is obviously a comedy. Is that right?
Lan, Huong, Khoa and I clapped.
Everyone continued to eat happily.
Lan said:
People have a dreadful jealous nature.
Khoa commented:
_Competition is fun and good as Nguyen Ba Hoc wrote:

Chim co dan cung hot, tieng hot moi hay.
Ngua co bay cung đua, nuoc dua moi manh.

(Birds twitter better when they do in flocks.
Horses run faster in racing).

Huong intervened:
_Lan meant the human jealousy that resulted in hatred and harm. This kind of jealousy was expressed in the proverb “Xu dien o nga mi” (Ugly faces hate beautiful faces)
Lan continued:
_”Xu dien o nga mi” (Ugly faces hate beautiful faces) meant more than it said as Huong explained. For example, three people go upstairs together. The upper person tries to trample on the middle person. The middle person does the same thing to the lower person and tries to pull down the upper person. The lower person tries to pull down the middle person.
I said:
_So Man wants to be better than others. This desire is competition in good people and jealousy resulting in hatred and harm in bad people. Besides, the desire to be better than others made people thought that what they did was better than what others did. For example, the following folk:

Xua nay the thai nhan tinh,
Vo nguoi thi dep, van minh thi hay.

(People always thought that
Others’ wife was more beautiful and their writing work was better).
_Aunt Ba said:
Finally, Man has loving and hating natures. These natures are good in good people who love what is good and know to hate what is bad. But in ordinary people, these natures were described in the proverbYêu trái Yêu trái cũng tròn, ghét bồ hòn cũng méo” (When people love, they say water caltrops are round; when they hate, they say soap berries are distorted).
I asked:
_Did Auntie Ba mean we have to accept that people have bad natures so we should try not to be like them; and when we meet them, we shouldn’t be surprised and try to have appropriate relationship?
_Exactly. Auntie Ba answered and asked how were the lunch foods?
Everyone praised the lunch food. I commented that this was the first time I ate non ground fish anchovy that tasted so good.
Khoa further commented:
_Today, if a formal French had been here, he/she would have noticed that only breadcrumbs were on the tablecloth.
Lan said:
_Auntie Ba has taught Huong and me dress making as well as housework since we came to the shop at our twelve years of age.
Huong praised:
__Aunt Ba is really good and virtuous.

_Well, you can say about me whatever you want, but I’m afraid of being virtuous because “Les vertus se perdent dans l’inte’re^t comme les fleuves se perdent dans la mer” (Virtues are lost in interest like rivers are lost in the sea). Auntie Ba smiled happily in response.

After lunch, Khoa and I helped the girls clean up as usual.
Seeing Lan worked hastily, I asked:
_ You seem to be in a hurry, what happened?
_ Today it is my turn to go home to see my Mom. Lan replied.
I continued to ask:
_How do you get to the bus station?
_Huong will drive me there by bicycle as usual.
_I see. She doesn’t get used yet to drive you there by Mobylette. So Khoa and I will drive Huong and you there by schooters. Then he will drive Huong back to the shop before we come back to Saigon.
_I’m afraid that would make you late to return to Saigon.
_No, that wouldn’t.
_I’ll go with you. Thank you.
Khoa commented:
__Good idea. Let’s clean up fast to l hear again Auntie Ba’s talk.
Huong said:
_Auntie Ba did very well at school, too. She passed French Junior High School Exam with Mention Assez Bien (Fair Mention). Her father following the old tradition didn’t let her study further. On her book shelves now, there are plenty of French, English and Vietnamese books.
I suddenly had an idea. I went to the toilet to check my left over money after purchase of the Mobylette. I had five hundred seventy five dongs (piastres) in my wallet.
Riding behind Khoa and Huong, I told Lan sitting behind me on my scooter:
_We have known each other for a rather long time. I have a gift for you today. I hope you will accept it. I think you Mom would be happier because this time you bring more money to her. This make me happy.
_Khanh, you already spent a lot of money for the Mobylette. You want to give me money now. I
feel truly embarrassed.
_Take this envelope that has only five hundred seventy five dongs (piaster), my left over money after I bought the Mobylette.
Lan sat still asking:
_Why don’t you keep it as a pocket money on your way to Saigon.
_No because I already have some. I answered.
Lan faltered receiving my envelope:
_Thank you very much.
She gently leaned forward and touched my back. In the rear view mirror, I saw her smiling and her hair flying in the sun…
On the way to Saigon, Khoa slowed down his scooter until he was close to me. He asked:
_You’ve just given money to Lan, haven’t you?
I was surprised:
_Why did you know?
_I accidentally saw in my rear view mirror Lan got an envelope. Was it the left over money envelope I gave you?
_Yes, it was.

Khoa proposed:
_Money gifts that the girls receive from us shouldn’t be much different.
I said:
_So we should tell each other how much money whenever we give it to the girls.
_Let’s do like that. Khoa concluded.

We went back to Saigon a little lale, but it was OK because I stil had enough time to clean my new Lambretta as usual. I did with more pleasure because I already accomplished what I intended to do for Lan. So I could give her monthly from six hundred to one thousand dongs (piastres) when she went home to see her mother. Money still kept its value, five dongs (piastres) could still buy a bowl of pho (rice vermicelli beef soup), a bowl of hu tiu (rice vermicelli meat soup), or a bowl of Chinese mi (noodle meat soup). I couldn’t afford more. I earned much money only in Summer when I was free. I was studying PCB (Physics, Chemistry, Biology) and had little time to tutor studenrs. When studying Medicine, I would have no time for tutoring classes and my income would only consist of my military salary plus tutoring income in Summer. I told Khoa about my situation. He said after thinking:
_We will have to hire capable teachers to substitute for you when you are not available.
I proposed:
_Hire capable Law students from rich families.
_Why do they have to be from rich families? Khoa asked.
I answered:
_Those guys tutor students just to have extra money and don’t intend to take our classes.
Khoa decided:
_I’ll do as told and hire two teachers to have their competition. Hiring one person, I would be pressured to increase his/her salary.
I said:
_This year, we don’t have to hire anyone. The percentage of our students passing the exam should be high so that our classes will be crowded next year. I think it should be seventy five percents or more.
Khoa looked worried:
_You’ll have your military salary. I rely only on my income from our classes to study in university. I wouldn’t know what to do if classes disband.
I commented:
_That can’t happen because we gave short, clear, complete, and easy to understand lessons. Students were checked on for their study regularly. Poor study students were closely followed and helped.
Khoa concluded:
_ Hope everything will be going well as you said. I will let substitute tutors take care of unimportant parts. In addition, I will discreetly ask students about teaching of subtitutes.
I added:
_Students who fail the exam twice would pay halt of the tuition fee if they want to continue to study. This should never be announced publicly.
Live went on smoothly thanks to our efforts and perhaps even luck. We studied, earned money, lived happily and waited for Sunday to go to My Tho.
On Monday, we began to have the joy of waiting to meet people we liked. They were very precious to us. To the people’s eyes, Auntie Ba, Huong and Lan were just a owner of a small busy dress maker shop and two dress making girls; they were beautiful, but not sure to have a rich or high social position husband. People could think whatever they wanted and only the future was to tell who was right and who was wrong. Around 3PM on Saturday Khoa often came to my room to share with me the joy of waiting that grew because a shared joy became bigger.
_You stay here reading newspapers and waiting for me. I’m going to buy beer and foods. I told him then rode my Lambretta away.
Each of us actually could drink a bottle of Larue beer.
I would say the round trip Saigon-My Tho on scooter was beautiful, physically and sentimentally. Our scooter running was the going by of time that was filled with flowers and dream, especially when the girls were sitting behind. Life was in pink color and a poem.
Sometimes I wondered if Khoa hadn’t asked me to come back to Nhu Y Dress Maker Shop, would I have gone back there to see Lan again? The answer was “Yes, I would” because I was only to delay my return. I suddenly got moved to find out Khoa was more honest and franker to me than I was to him. He always told me what he thought and and ahead of what he would do. I imagined what would have happened if Khoa and I had fallen in love with one girl, either Huong or Lan. We would have had to suffer pain. We would have met each other only when necessary although our friendship didn’t change because we accepted life as it really is, not as it unreally is. Fortunately, it was just my imagination. There were always luck and bad luck and “Sai mot ly di mot dam” (A minimal mistake may ruin the whole thing).

Finishing most of my beer, I told Khoa:
_Everything is going so well and I’m happy. But what sometimes concerned me was Auntie Ba would feel lonely because the relationship between the girls and us became closer and closer and we had nothing to blame for.
Khoa analyzed:
_Auntie Ba is a good person, isn’t she?
_Yes, she is through what she did and didn’t do. I replied.
He continued:
_ She studied very well and passed Brevet (French Junior High School Degree) with high score so she understood clearly and completely what she learned. In the High School’s three years there were only some more literature, a bit of philosophy in addition to more sciences and technology. Thus, Auntie Ba was sufficiently educated. She thought and behaved as a liberal.
I agreed:
_Exactly.
Sipping at his beer, Khoa continued:
_Auntie Ba is not an ordinary woman so she doesn’t have jealousy and hatred by temperament. She was a woman of reason so she divorced her adulterous husband. Although she’s like a parent of us but she’s only thirty-eight year old. She doesn’t have any complex of getting old or lack of beauty. She’s only selective about men. Conclusion, Auntie Ba doesn’t feel lonely at all.
I took a deep breath and breathed out:
_Exactly. And the folk

Trai ba muoi tuoi dang xuan,
Gai ba muoi tuoi da toan ve gia.

(Thirty-year old men are young,
Thirty-year old women are about to get old)

is so ridiculous.
Khoa agreed immediately:
_Of course. And I think men wrote that folk to justify the presence of their concubines.
I said:
_And people rushed to believe it for thousands of years. I think wise women hated it and had to suffer from it silently just because they couldn’t earn money and only did housework. The situation was exactly like “La raison du plus fort est toujours la meilleure” (The reason of the stronger is always the best).
Khoa asked:
_Do you know the story of Lucille Ball’s remarriage?
I replied:
_No, I don’t although I watched many movies she played.
He said:
_In 1940, Lucille Ball married Desi Arnaz when she was twenty-nine year old. Desi Arnaz was born in Cuba, and a handsome owner of a cuban band. He was six-year younger than Lucille. He used to have affairs with women, especially those in his band. This made Lucille very unhappy. Her mother told her women were still attractive at forty five years of age. She said if Lucille would like a divorce, she should have it before that age. Lucille divorced her husband when she was forty-nine year old.
I said:
_That’s right. Today forty-year old women are neither young nor old. People are only old when they are sixty-five year old.

(Edited by )

 

CHAPTER V
Goodbye

I suddenly remembered what Khoa said:
_Your carefulness was very good to accompany Lan on her way back home but became chicken to “land on” Nhu Y Dress Maker Shop.
He was right and I was chicken again when I was concerned that Auntie Ba would feel lonely because the relationship between the girls and Khoa and me became closer and closer.
This time I was going to tell him about several things, would he make the same comment?
He showed me seven tips to make people do what I want:
I have to know what people like (1), what people want (2), what people need (3), what people hate (4), what people are afraid of (5), their actual mental status (6) – joy, anger, love, hatred, sorrow, fear, desire – and be aggressive (7) (“Strike first to get advantage”).
I told him at a snack when he finished drinking half of his beer bottle:
_Auntie Ba told me once interprovince routes were safe in terms of robbery, but insecure at night because of activities of Viet Cong. So from now on we will start to go to My Tho after dark and be back to Saigon before dark.
Khoa said:
_You made me remember that. Let’s do like that.
I continued:
_Stop buying too much beer and saving it in the fridge because that may make Auntie Ba alcoholic. Just buy it enough for Sunday. Buy foods for Sunday and Monday only because old foods wouldn’t taste good. I’m not stingy, I’m just weighing up the pros and cons.
Khoa said after a short moment:
_OK, It’s better to do like that
Then he smiled at me:
_Why did you have those good ideas?
I kept quiet because I didn’t know why either.
I was still concerned that Auntie Ba would feel lonely.
Besides, she didn’t want us to waste money. She stopped me to order five iced glasses of coffee milk at breakfast after eating hu tiu (rice vermicelli meat soup):
_Let’s have tea. Drinking coffee at home would be more comfortable.
What the women at the shop did and didn’t do impressed me and caused me to be moved. I gradually liked then loved them although to people’s eyes, they were only the owner of a small dress maker shop and two dress making girls. Later when I earn money as a doctor, I wouldn’t be honest like them. For example, I would always prescribe at least one drug item available by prescription only instead of just over the counter drugs. Oh, the three women would be unreachably ahead of me In terms of honesty. I didn’t want to make comments on wealthy and high social position people because I didn’t want to harm anybody’s income.
My love for Lan was probably different from that of Khoa for Huong. I was impressed when I first met Lan, I was moved, I liked her and then I loved her.
Khoa loved Huong at first sight and then loved her more.
Maybe no one could know how deep their love for someone was and only time could help them know it. I smiled when thinking about the folk “Thuc lau moi biet dem dai, o lau moi biet long nguoi co nhan” (Only when people are awake long in the night, they can know how long it is, only when people have long contact with someone, they can know how good the person is) and changed it to “Thuc lau moi biet dem dai, o lau moi biet long ai yeu nhieu” (Only when people are awake long in the night, they can know how long it is, only time can help people know how much they love someone).
Khoa and I were actually like family relatives at Nhu Y Dress Maker Shop. We made ourselves at home. We opened the fridge to drink cold boiled water. Only when drinking other stuff and eating something, we asked people if they wanted to share. We automatically cleaned the house, but we only went upstairs when told. We took care of the beige Mobylette and if possible, we repaired things in the house.
Another Summer went by. Khoa moved up to the second year at the Faculty of Law and I to the first year at the Faculty of Medicine as Medical Student Second Lieutenant.

Khoa earned much money as usual. I made money less because of unavailability.
Winter came, Huong knitted a nice brown woolen sleeveless pullover for Khoa. Lan also knitted a nice dark woolen sleeveless pullover for me.
Auntie Ba gave Khoa a good dark brown pair of tennis shoes, and me a good gray pair of tennis shoes. We offered her a big National electric rice cooker and a good big electric Tapin Lu hot pot.
We offered Huong and Lan each an expensive golden Seiko watch.
On long holiday and Tet (lunar new year), we went to My Tho every other day.
We never slept overnight at the shop. When Khoa drove Huong on his scooter, Lan and I always accompanied them and vice versa. These conditions were naturally maintained for two reasons, we didn’t expect anything other than platonic love and we were very busy with studying and tutoring. But I found out the real reason for these conditions when I remembered I just did as Khoa wanted. He raised the issue of responsibility when he said if for any reason he couldn’t get married with Huong, she would remain virgin to people’s eyes. This was the case when people truly loved someone, they avoided doing anything that could harm and hurt the person. Maybe we behaved so to the girls because we loved the following English and French sentences:

You can do whatever you want provided that you do not hurt anyone.

Un homme est celui qui aime le bien et sait haïr le mal (A man is the one who loves what is good and knows to hate what is bad)

Anyway, we kept behaving so toward the girls naturally and happily. I thought there was no rush to get married with Lan when we were too young.
I wondered what would happen if Khoa and I couldn’t get married with Huong and Lan. Perhaps the girls would gain a good reputation they were friends for a long time with two students in Saigon and still remained virgin. But I completely believed Khoa and I were to get married with Huong and Lan. I kept my dark woolen sleeveless pullover clean and only wore it on the way to My Tho when it was cold. Along the way, I wore a loose shirt over my pullover to protect it from getting dusty.

Aunt Ba gave Lan a piece of paper and said:
_After lunch, you can go home immediately.
Lan showed me the paper. It turned out to be a telegram that Auntie Ba returned to her. I read: “Lan, go home immediately, your Mom was seriously ill”.
I gave Khoa the telegram. He read and gave it to Huong. She returned it to Lan after reading.
Lan got back the telegram and looked worried.
Everyone slowed down eating lunch and talked less.
After the girls, Khoa and I finished cleaning up lunch, I drove Lan to the bus station. Khoa drove Huong ahead. I had three thousand five hundred dongs (piastres) in my pocket. I borrowed Khoa three-thousand dongs. I gave Lan a sealed envelope containing six thousand dongs.
I said:
_Lan, put this envelope into your purse, don’t drop it.
I said again when she was hesitating:
_It’s six-thousand dongs I offer you to take care of your Mom’s illness.
_You give me too much money, thank you. Lan cried, saying.
My joy of helping her suddenly stopped when I saw her tearful eyes in the rear view mirror. I cleared my throat, saying:
_Fortunately, I am earning a lot of money. Use all that money to take care of your Mom’ illness.
On the way to Saigon when Khoa and I drove our scooters parallely, he asked:
_Khanh, what do you think about the illness of Lan’s mother.
I thought and said:
_So far we haven’t heard of any illness of Lan’s mother. So her actual illness is a new and serious one. I guess Lan’s mother is in her late thirties like Auntie Ba, that is, her immunity again diseases is strong. I think doctors in Ben Tre will cured her.
_I think so, too. Khoa said.
He then continued:
__Ben Tre is a province with many talented people. Many Ben Tre people held high positions in the government of Republic of Vietnam as well as the Vietnamese Communist party. So doctors in Ben Tre are supposed to be good.
I felt happy but worried soon when remembering Lan’s tearful eyes on the way to the bus station. Did she cry because either she got moved when receiving my money or she got the telegram? Maybe because of both.
I drove my scooter slowly to let Khoa go ahead, then we speeded up to Saigon.
Sunrays were fading away along rice fields on the sides of our road.

In the early morning before leaving for My Tho, I bought twenty banh ran (12) (deep fried cake made of sweetened green beans wrapped in a layer of sweetened flour) – favorite dessert of Lan and Auntie Ba.
When Khoa and I arrived at Nhu Y Dress Maker Shop, only Huong was sewing. I said hello to Huong and went put the cakes on the table. Thirsty, I took a glass and went to the fridge.
Suddenly Khoa called me back and said:
_ Huong just said Lan’s mother passed away.
I stammered, asking:
_Really? Why she passed away? From what disease?
Khoa lowered his voice:
She hanged herself after being raped by the village chief.
I suddenly became dizzy, my whole body trembled, and I dropped my glass and it clattered on the tile floor.
Huong sadly came to clean up the broken glass for me.
Auntie Ba went downstairs.
_Good morning Auntie Ba. Khoa and I greeted.
_Hi Khoa and Khanh. Her voice trembled. She was likely to return a paper to Huong.
It was a note from Lan that Huong transferred to Auntie Ba. She passed it to me. I read
“Dear Auntie Ba, please allow me to be off for several days to resolve my family problem. Thank you. Lan.”
I suddenly shouted:
_Huong, please write down Lan’s address and directions to go to Ben Tre. I must see her now.
Huong looked at Khoa. He shook his head lightly.
Auntie Ba told me:
_Khanh, according to Lan’s note, after solving her family problem in several days, she will come back to work and you will meet her. If you want to tell her anything, please write it down on a paper. I can go now to the post office to have it telegraphed. Viet Cong have their secret activities in Ben Tre to spy and recruit new communist partners. They don’t like Northern refugees and extremist communists may target you.
I sighed, went get a paper and a pen, and let myself fall into a chair to write:
Dear Lan, try to get a good lawyer to prosecute the village chief. I’ll pay for the fee.
Love,
Khanh
Driving Auntie Ba to the post office, sometimes I looked at the rear view mirror. I saw her wiping her tears with a handkerchief. I was sad, sadder than I had been when seeing Lan’s tearful eyes.
When arriving at the post office, Auntie Ba told me:
_Just stay here, Khanh. I’m going inside to have your message telegraphed.
I said yes and did as told because I knew Huong and Auntie Ba didn’t want me to have Lan’s address.
The atmosphere was likely back to normal at the shop. Khoa and I made coffee then brought it and banh ran (12) (deep fried cake made of sweetened green beans wrapped in a layer of sweetened flour) to Auntie Ba and Huong who were working in the sewing room.
Auntie Ba said:
_Here come the coffee and cakes. Thank you, Khoa and Khanh.
Khoa grinned and I tittered.

Huong asked Khoa:
_What is in this bag you gave me?
_Two roasted ducks and twenty banh bia (11) (cake having sweetened green beans wrapped in thin multilayers of sweetened flour). I bought this morning in Saigon. Khoa answered.
Turning towards me, Huong said:
_Auntie Hai of Lan  came to Ben Tre from Saigon and met Lan. Half of the single house where Lan’s mother lived belongs to Auntie Hai.
I asked:
_Did Lan get a lawyer?
Huong replied:
_I don’t know about that. Auntie Hai told me it was very difficult for ordinary citizens to win when they sued government officials. Lan’s mother was already buried, so it would be more difficult.
Not seeing Lan on two Sunday, I was a little nervous. I felt somewhat better after Huong told me about Lan in Ben Tre but I was still angry about the accident that happened to Lan’s mother. When I heard what Auntie Hai talked about injustice in the government, I blew up and wanted to go crazy. I said to myself, “No wonder communists existed everywhere and France withdrew in shame from Vietnam on the bank of the Saigon River, rolling up their flag to go home in front of only a small number of Vietnamese women who were widows or former wives of French soldiers. I wondered about the actual politic situation in South Vietnam”. I wanted to drink beer to go crazy but I didn’t because of my respect to Auntie Ba and Huong. I went to the fridge to get cold water to drink. I sighed.
It suddenly rained and I became cool but I still felt sad when thinking of Lan.
I tried to find out Lan’s actual mental status by using psychoanalysis. Lan was interventionist: she volunteered to guide Khoa and me to the traffic road. In addition, she was daring, a person of “Law of all or nothing” when she said “If the national guard had survived, he should have been killed”. So Lan was actually hating the village chief and wanted to kill him.
But I could be wrong because maybe I was a kind of paranoid and had “projection”, that is, I wanted to kill the village chief and I thought Lan wanted to kill him.
Most probably Lan and I both wanted to kill the village chief.
I was startled when realizing that the problem became terribly dangerous. I went to the fridge, got a big glass of cold water and drank it.
Lying down on the sofa, I sighed and closed my eyes.
I thought first I had to meet Lan and helped her get a good lawyer to prosecute the village chief.

I asked Huong for Auntie Hai’s address. Auntie Hai lived with her only daughter, Mrs. Luc or Sister Tam, at Thoi Trang (Fashionable) Dress Maker Shop on Tran Quang Khai Road (former Paul Bert Road), in Saigon.
Auntie Ba told me the same information plus the house number.
After parking my scooter, I entered the shop and saw a woman in her thirties sewing:
_Excuse me Mam. Is this the house of Sister Tam? My name is Khanh. I’m a friend of Lan at Nhu Y Dress Maker Shop in My Tho. I would like to see Auntie Hai.
_I’m Tam, Auntie Hai’s daughter. I’ve heard of you many times. Nice to meet you.
The woman looked at me, wondering whether or not I was Khanh. I picked out from my wallet a card:
_Here is my Medical Student ID Card with my photo on.
She smiled after checking on my card and me:
_My mother is at home, please go upstairs with me to meet her.
_Mom, this is Khanh, a friend of Lan in My Tho. He wants to meet you.
I said, bowing:
_Nice to meet you, Auntie Hai. I would like to meet Lan and offer her money to prosecute the village chief.
_Prosecute the village chief? Auntie Hai said, shaking her head. She held my wrist, and continued tearfully:
_Thanks very much for you kindness, son. But actually I don’t know where Lan is.
After her words she suddenly hugged me and cried.
I was stunned, said goodbye to her and left.

Lying on bed in pain, I kept thinking and thinking.
Was Lan raped and killed, and then her body suppressed by the village chief? No, because that would have complications, he would rape and leave as he used to do. If so Lan would feel terribly painful and avoid seeing family relatives and friends for a while. In this case, I would get married with her and later as a general surgeon doctor, I would join the communist party with her. I would train as a gunner to kill the village chief. I had been a good and fast gunner in pre and military trainings. It would take years to do that and I hoped the village chief would be alive until then. Finally, Lan and I would live in the communist zones.

But alas, after months in absence, Lan killed the village chief.

She and a communist man assassinated the village chief and was actually most wanted by police. According to the testimony of the body guard of the village chief, they were shot suddenly as soon as they turned around a corner of thick bamboo trees, and got seriously wounded without resistance. A man shot the body guard and a girl shot the village chief. She then went close to the village chief and shot him in the forehead.
After Huong told me the story, I felt glad for seconds, and became dizzy and fell down on the floor because I knew I lost Lan forever.
_Khanh passes out! Khanh passes out! Huong shouted.
Khoa rushed to me, took me up and put me on the sofa.
Auntie Ba rubbed my nostrils, temples, neck back, and two sides of my spinal bone column with peppermint oil.
I said:
_Thank you, Auntie Ba. I’m feeling much better. I can drive to Saigon as usual.
I suddenly felt numb with shock to realize the whole problem. Auntie Hai’s family was communist. It helped Lan go to a communist zone to train as hit girl to kill the village chief as she wanted. I was suspected by Mrs. Luc (Sister Tam) as a stranger coming to her house to spy. Auntie Hai lied to me she didn’t know where Lan was. She then got moved, hugged me and cried. Mr. Luc, Sister Tam’s husband, owned a big transportation truck. He was also its driver on Saigon-Ben Tre round trip. He supplied money, rice, fabric, medical equipment and drugs, newly recruited communists to communist zones in Ben Tre. At night communist drivers parked their trucks in areas South Vietnam government couldn’t control. They opened the hood or jacked up their vehicles to pretend to do repairs. And Viet Cong came out to get supplies.
I absolutely kept the truth I realized in secret.
The only thing I actually could do for Lan was to supply her with money, medical drugs and fabric she really needed.

One evening I came back to Auntie Hai’s house. I offered her one big bag of expensive good coffee and ten cans of Nestle’ sweetened condensed milk. I told her the story about Lan I heard from Huong as if I gave her an interesting information she hadn’t known. She burst into tears.
_Auntie Hai, I want to send money, medical drugs, and fabric to Lan, but I can’t.
She cried loudly:
_Khanh, you’re really kind. Lan talked to me many times about you. Nice to meet you again. Half of the single house where Lan’ mother lived is mine. I’ll sell it. Half of the sales money will be sent to Lan in any necessary way. And if necessary I’ll give her my shared money.
I said promptly:
_So when you can send something to Lan, please let me known. I’ll send something to her, too. I’ll keep this in secret and pay for all the sending fees.
Then every week I came back to Auntie Hai to offer her either banh ran (12) (deep fried cake made of sweetened green beans wrapped in a layer of sweetened flour) or roasted pork, roasted chicken, roasted duck, deli pork . She gladly accepted my gifts, thanked me and looked at me quietly until one day she held my wrist and burst into tears again:
_I’ve been able to send money to Lan. You can now send supplies to her. This is dangerous for us so keep it in secret. I tried to pretend I knew nothing other than she helped me send supplies to Lan.
I felt glad somewhat and intended to join Lan after my graduation as a general surgery doctor. So I agreed when Khoa asked me to go to My Tho with him as usual.
At the shop I saw Auntie Ba sometimes went to the kitchen probably because she was about to drop tears for Lan, for love between Lan and me, and for me. She did it for Lan most. I went to the toilette, used my clean hand to let faucet water run over to my eyes, wash away my tears, and keep me calm.
After each supply to Lan, I always got a note from her. I knew it was from Lan because I recognized her writing. The note was only a kind of list of grocery prices. After I added all the prices and omitted the periods and commas, I got a number exactly equal the money I sent..

Soon later Auntie Ba had gynecologic disease and I drove her to Saigon for treatment. Dr. Jacques Tavernier said she had Cancer du col ute’rin in situ (Cervical cancer in situ). He did surgery for her cancer and got married with her one year later. He had divorced his wife and had no children. He returned to Paris with Auntie Ba when his employment contract ended.
Huong became the new owner of Nhu Y Dress Maker Shop. She hired two dress making girls.

Luck came to Auntie Ba and Huong when worst luck happened to me.
When I was to become General Surgery Doctor in two years, Auntie Hai told me she lost contact with Lan and didn’t know where she was. I felt so sad that I was about to fall down on the floor. I dragged myself to a sofa and laid myself on it. Autie Hai rubbed my nostrils, temples, neck back, and the two sides of my spinal bone column with peppermint oil. I drove home in a state of shock.
Two things would happen. First, Lan would die, I had been about to fall down because of this possibility. Second, Lan would marry the communist man who shot the body guard of the village chief so she wouldn’t want to get my supplies anymore. I didn’t want Lan to die because I would feel painful most.

Two years later, I became General Surgery Doctor and my love wound pain left to my soul a scar that sometimes swelled up to give me a shock. I was no longer interested in girls and women anymore. I considered them as men.

(Edited by )

 

CHAPTER VI
Second Love

Whenever the scar in my soul due to the pain of not being able to see Lan again swelled up, I felt sad and numb with shock. I drank beer, slept, or went out to the coffee and refreshment bar.
That day, I was sitting in the bar, soullessly watching the street. Walkers were just like moving objects to my eye. Suddenly, a woman screamed in the bar:
_ Robber! Robber!
Startled, I looked in the direction of the scream, a man took away a purse from the table of a female customer, and ran out to the street.
I immediately chased the robber. When I got close behind him, I dug my left hand deeply into his collar, pulled him back and down. He leaned back slightly, his right hand moved the purse ahead, leaving his right side exposed. I punched him hard in the right ribs. He fell down covering the hit spot with his hands. The purse was held loosely. My right hand snatched it. My left hand searched his pockets and around his belt for weapons. Finding nothing, I turned back to the bar.
I returned the purse to the robbery victim standing in front of the bar to wait for me.
_Please check to see if anything is lost. I said to the girl.
She said everything was OK and thanked me.
I told her:
_Let’s leave this place right away. If you have no vehicle, I’ll drive you home.
After driving for a short distance, I turned my head and asked:
_Excuse me, Miss. What’s your name?
_My name is Cuc.
_What Cuc, Thu Cuc, Bach Cuc, or Hoang Cuc?
_My full name is Nguyen Thi Cuc. That’s all.
I was startled remembering Lan’s answer “My full name is Nguyen Thi Lan. That’s all”. I said:
_Nice to meet you. My name is Khanh.
Cuc asked me to stop on Tran Quy Cap Road, at the gate of a very big three-floor house painted light brick color.
_Please get indoors. Goodbye, I’ll see you later. I said then picked out from my wallet my business card and gave it to Cuc.
She said after seeing it:

_Dr. Khanh, you took risks to get back my purse from a robber and save me two-thousand dongs (piastres). Please let me introduce you to my family. Everybody is home today Sunday.
I hesitated a bit before setting up my scooter and following Cuc to enter her house. I met her parents and her younger brother who was about fifteen-year old. Cuc introduced:
_This is Dr. Khanh who took risks to get back my purse from a robber and save me two thousand dongs.
I looked at her father, bowing a bit:
_Nice to meet you, Sir.
He smiled and raised his hand to me. We shook hands.
Her mother told me after we greeted each other:
_Please have a seat, Dr. Khanh.
I said:
_Please call me Khanh. I’m a doctor of my patients. Please just consider me as a friend of Cuc.
Cuc’s father smiled:
_Would you like some tea and cakes.
_Yes, thank you.
I enjoyed a very good Chinese tea and an expensive fresh banh bia (11) (cake having sweetened green beans wrapped in thin multilayers of sweetened flour).

I went home and was impressed with what happened today.
I suddenly remembered the rich intellectual family of Brother and Sister Tam in My Tho. Cuc’s parents were rich people in Saigon. Cuc’s father was an architect and a contractor. His house was surrounded by a two-meter high brick wall with steel pickets on top, and a large brick yard. Flowers were planted along the wall. After the kitchen and in the back there was a small house for a housekeeper in her fifties. Cuc’s mother was a housewife. Cuc finished French High School but only had the French Junior High School Diploma (Brevet). Cuong, Cuc’s brother recently got this diploma.
To the eyes of jealous people, Cuc was an old girl because she was twenty-five year old, one year younger than me. But to me, she was a beautiful intellectual girl of a rich family. I didn’t know Lan and Cuc which one is prettier. Lan had the provincial beauty and Cuc the Saigonese beauty.
The love wound scar in my soul often swelled and stopped me from thinking further about girls. Cuc was only my nice girl friend. I was ready to be helpful for Cuc and her family. I came to see her every Sunday evening. I gave her a list of good specialist doctors in Saigon. Cuc’s father invited me for dinner at the Dong Khanh and Bat Dat restaurants. I offfered him French Martell cognac and Hamm’s beer. Sometimes Cuc’s mother also invited me for her home dinner. I offered her Hanoi deli pork and cakes. I noticed that rich people silently ate what was delicious produced by anyone and sold in the market without complimenting their own local meals.

Six months after meeting Cuc, I recollected Lan’s situation. I thought either she died or married the communist man who shot the body guard of the village chief so that she could kill the village chief. Marrled, she wouldn’t want to receive my supplies because of her good temperament of not taking advantage of people, and possible jealousy of her husband. My recollection gave me a kind of relief because of “Time is a marvellous remedy” instead of Cuc’s presence. In addition, according to the mourning process in Behavioral Science, “People are back to normal two years after their spouse’s death”.
I thought if I terminated my relation with Cuc, I wouldn’t be fair to a person who was good to me. In addition, Cuc didn’t have anything that prevented me from selecting her to be my wife.

After the wedding, Cuc followed me to my military unit. She lived in our rented room in Hue and I worked at the Operational Regiment Headquarter colocated on a hill with a Fire Base. Every three or four week I spent a two-day off with my wife. I rode an American helicopter to Hue airport where I got my Jeep.
One year later Cuc went back to Saigon to give birth to my first daughter, Be Hien (Litte Hien). She stayed in Saigon for a couple of months then came back to Hue to live with me. Be Hien remained with Cuc’s parents in Saigon. Cuc had a wedding gift of sixty-thousand US dollars from her parents. She put this money in the British Chartered Bank in Saigon. One US dollar actually costs one hundred fifty dongs (piastres). So sixty-thousand US dollars cost nine-million dongs. Five dongs could actually buy a bowl of pho (rice vermicelli beef soup). Months later, I was tranferred to Saigon. I rented a small house to live and open my doctor office.
I worked and lived in that house with Cuc and Be Hien until the fall of Saigon to Vietnamese Communists in 1975.

After a short time, I had to report to the Viet Cong (Vietnamese Communists) to enter a camp they called Re-education Camp but in fact it was a Prison Camp. So I had to be apart from my parents, siblings, and especially my wife and daughter for an unknown time.
Labor at the camp was not hard, except digging wells and latrines.
We had only to dig a well for our confinement area. But well digging would be fatal when (1) the steel bucket full of dug soil that was being pulled up on a rope fell on the digger although he wore a helmet, when (2) the digger who was being pulled up on a rope fell down to the bottom of the well, and when (3) the digger who was being laid down onto the well bottom fell down to the bottom of the well. This accident didn’t happen in my area.

Each group of more than thirty prisoners had four voluntary “feeding brothers” (cooks) who were exempted from labor. They were supposed to go get food supplies, cook lunch and dinner, distribute meals to prisoners of the group, clean the table and the underneath, and wash dishes and cooking tools. Each “feeding brother” was automatically and discreetly watched by the three other “feeding brothers” and the group of prisoners for stealing meals and food supplies. This was a very fun and interesting anti-corruption method of Viet Cong (Vietnamese Communists).6
Their second more interesting anti-corruption method was that prisoners had to write answers in class to questions. Each prisoner had to read loudly in class their written responses that were sent to an unknown communist organization to score and determine the release of each prisoner. The proof was that when prisoners were about to be released, communist teachers at the camp came to families of these prisoners to suggest bribes. Although most families didn’t pay bribes, their prisoner relatives were released. This was also a very good method of spying closely on each prisoner’s thoughts. The minimum prison time was three years.

Each undisciplined prisoner was confined in an American connex that was a steel box cube with 6-foot sizes that had been to store supplies. Each connex had a window that was only large enough to pass a food tray to the prisoner. Prisoners who had “anti-revolutionary” words, writing or attitude were beaten and sometimes shot in the legs. Caught escaping prisoners were beaten and moved away. Escaping prisoners could be shot dead during chase.

Prisoners could make good friends with other ones. Nothing more that was significant to tell about prisoners.
Every weekday, there was an eight-hour class that could be reduced to around one-hour class by a good professional teacher.
Communist teachers hated prisoners but they can only humiliate them in the class. For example, they said to prisoners:
_You were hired soldiers of the Americans.
_You were minions of traitors against the country.
_Your wives were prostitutes for Americans.
_Ngo Dinh Diem wanted to offer South Vietnam to the Americans to make it a state of USA so his family would be its governor forever.
_Nguyen Van Thieu asked American army to come to Vietnam.
_Nguyen Anh sold the country to the French for his throne.
_Nguyen Binh Khiem was not a prophet at all. He was a jobless Ph.D. of the exile Mac dynasty. He separated the country and divided its people. He convinced Nguyen Hoang to betray his brother in-law, Lord Trinh Kiem by occupying the southern territories assigned to him and proclaimed himself Lord Nguyen Hoang. Trinh Kiem couldn’t lead a big troop to defeat Nguyen Hoang because if Trinh had done so, China would have invaded North Vietnam and taken it.
_And so on.
Two worst problems for prisoners were (1) prisoners were given only lunch and dinner. They had to save their dinner or even lunch and dinner foods for breakfast because without it they would collapse in labor. Each meal consisted of ninety-percent sufficient rice and a piece of pork or fish that was not bigger than two fingers. Prisoners had to grow vegetables to eat. They lost weight and became weak. If they were seriously sick, they would die. Health care was only a Dispensary that lacked medicine and medical equipment. No major surgery for prisoners. Many prisoners died in the Camp. When I was twenty-five year old, I had duodenal ulcer. Fortunately it didn’t recur more than a decade later when I was in the Camp.
Voluntary doctors at the Dispensary were also exempted from labor. I was neither a voluntary “feeding brother” nor a voluntary doctor at the Dispensary.

After I was one year in the Camp, Cuc, Be Hien and her younger brother Cuong who was actually twenty-one year old came together to the Camp to visit me. Cuong helped his sister bring foods and other supplies to me. Six-year old Be Hien rushed to me and shouted:
_Daddy, Daddy.
I was happy and moved. My right arm put around Cuc’s back, my left arm around Be Hien’s shoulder. After a short talk, Cuc suddenly cried and caused Be Hien to cry. I tried to be happy talking to Cuc, Be Hien and Cuong. A moment later, we was back to normal. After the so called “feeding visit”, families of prisoners left the Camp for home. Prisoners were happy opening their “feeding visit bags” and checking it. Cuc brought me a lot of stuff: dried pork, dried duck, dried fishes, dried shrims, fresh and stewed roasted pork, fresh and dried fruits, fresh cakes and cakes that could last long, a lot of salty fermented shrimp (mam ruoc) cooked with chopped bacon and hot pepper, fresh and dried bread, cooked sticky rice, rice and compressed rice balls. The Camp didn’t allow prisoners to receive uncooked rice from their families, discreetly spreading a rumor the Camp was concerned “feeding brothers” would steal Camp supplied uncooked rice and claim that it was supplied by their own families. The real reason was that the Camp wanted prisoners to be only ninety-percent full after eating lunch and dinner.
I never knew after that visit I was never to see Cuc again.

Six months later, I had a second “feeding visit”. I was happy to find the time between “feeding visits” was reduced to half. I went out to see Cuc and Be Hien and get them and supplies to the visitor hall. When I was surprised not to see my wife and daughter, I suddenly heard people calling me:
_Brother Khanh!
_Brother Khanh!
I saw my sister Dao and my youngest brother Hung waving at me. They brought foods and supplies to me.
_How is everybody at home? I asked.
_Where is Cuc and Be Hien? I asked again when going to the visitor hall.
Dao answered:
_Everybody is fine at home. I have news for you, I’ll tell it when we are in the hall.
Dao told me she came to Cuc’s parents’ house to meet Cuc because for a quite while she didn’t see Cuc coming to her shop to buy fashionable clothes. Cuc’s parents told Dao Cuc and Be Hien got on a boat to flee Vietnam and they were actually waiting in Indonesia for immigration. Cuc’s parents gave Dao ten Vietnamese ounces (one ounce = 37 grams) of gold. Cuc gave Dao two ounces and asked her to keep eight ounces for me.
Cuc’s parents also told Dao a communist partner, Chief of Cuc’s District saw Cuc when see went to the Cooperative Society Market to by foods. After he pursued flirting her vainly for a quite while, he sent her a document demanding her to report to his office for “working on a matter”. Cuc didn’t come because she suspected he would rape her. Cuc fled her District with Be Hien and then got on a boat to flee Vietnam.
In the Camp I heard often stories about prisoners’ wives at home were flirted by men especially friends of their husbands. I was surprised even my wife was also a victim of flirting.
I opened my “feeding visit” bag that contained much less stuff than Cuc’s bag but anyway the supplies were enough.
Six months later Dao and Hung came again to see me. Dao told me she went to Cuc’s parents’ house to ask for information on my wife and daughter, but the door was locked and neighbors told her Cuc’s parents had moved where no one knew.

I continued to have no information on Cuc and Be Hien until I was released from the Camp. Dao showed me two beautiful photos of Cuc sent from the U.S. In the first photo I saw Cuc and Be Hien. The second picture showed Cuc in wedding gown standing next to the groom who was Duong, RPh. I suddenly realized everything. Two photos sent to Dao meant to me, that is, Cuc avoided to tell me directly the truth about her actual situation. I felt so painful that I went lying on my bed. I remembered everything.
In the beginning months of my acquaintance with Cuc, when I was sitting in Cuc’s house, a man of my age happened to come in, Cuc got up and I got up. She introduced:
_I would like to introduce Duong, pharmacist and Khanh, doctor.
Duong and I shook hands to make friends. Then I only met him again a couple of times at Cuc’s house. Later, Cuc told me Duong was the only child of a rich family. His parents used bribes to make him exempted from military service. I understood Duong didn’t have to report to the Vietnamese Communists to go to the Prison Camp because he was a private pharmacist, neither a military officer nor a government civil servant. I guessed when I was in the Camp of Concentration, Duong came back to see Cuc and later they got on a boat with Be Hien to flee Vietnam.
But why Cuc didn’t wait for me and married Duong? It was also easy to understand. Cuc didn’t want to wait for me because I would either die in the Camp of Concentration or be like a character in a novel by Boris Pastenak, Dr. Zhivago who was confined by the Russian Communists almost forever. Cuc was a kind of person who considered things until their ends and didn’t want to take risks so she escaped the rape plot of the communist partner.
I got up from my bed and went get a cold water bottle. I sat down on a sofa and drank cold water. I concluded Cuc was not guilty at all about not waiting for me and I still loved and respected her. I only was sad and regretted I lost her.
I miss my daughter Be Hien endlessly …

(Edited by )

 

CHAPTER VII
Third Love

I heard many times communist teachers said in the class at the Camp of Concentration:
_You will have to surrender to the Revolution and accept to be labor workers for three generations.
But when I was released from the Camp, I didn’t have to go the New Economy Zone to work as a laborer, I got a doctor job at a Health Center in Binh Thanh, Saigon instead. Vietnamese Communists didn’t trust me to work as a general surgeon in the hospital as before. I was not permitted to open my doctor office. At the Health Center I was paid eighty five dongs (piastres) per month. The price of a glass of coffee was actually one dong. I thought I didn’t have to work as a laborer because the country lacked physicians. Sometimes people in my neighborhood asked me to come over to take care of their illness so I got an extra income.
Dao gave me eight ounces of gold from Cuc. This gold was the price for an adult to get on the best boat to flee Vietnam. One ounce of gold was actually worth five hundred US dollars.
I bought a bike to go to work.
I felt healthy after I ate sufficiently for a couple of months. I took out my Lambretta that was abandoned for three year to clean and try a ride again. It still worked good and had no indent, nor scratch. I prepared to go to My Tho to meet Huong to ask for information on Khoa, Auntie Ba, and Brother and Sister Tam’s family. I saw many communist sentinel posts along the way to My Tho.
I arrived at Nhu Y Dress Maker Shop by 9AM. Huong rushed out when seeing me:
_Oh my Gosh Khanh, when were you released from the Camp?
_Just recently. How are you and your daughter? Is Khoa released? Any information on Auntie Ba and Brother and Sister Tam’s family?
_My daughter and I are fine. Khoa and Brother Tam are still in the same Camp. Auntie Ba is fine in Paris. Little Tan, son of Brother and Sister Tam went to France in 1970 and lived there.
I said:
_So Khoa and Brother Tam can help each other because they are in the same place.
Huong made coffee for me in a busy way and I was surprised she looked at me and smiled many times.
After I finished my coffee, she proposed:
_Khanh, can you give me a ride to the market. Today I have to treat you a big meal.
Driving Huong along the way I drove Lan before, I missed her. I told Huong my wife Cuc and my daughter Be Hien got on a boat to flee Vietnam when I was in the Concentration Camp. They actually lived in the U.S. and Cuc had already a new husband. I wanted to pay for the groceries but Huong stopped me and said today she was to treat me. I asked her about the shop, she said it went well because there were wives of communist partners and officers as additional customers. She added:
_There is now a kind of new business. Many used clothes salespersons became rich. They bought used clothes of old rich people for cheap prices, sold them to new rich people and families of communists, and got big profit. Used clothes of old rich people were clean and looked like new. So they were attractive merchandises.

When a dress making girl and I were helping Huong cook lunch, a woman happened to come with a girl at her age of around ten years. I was startled when I recognized the woman was Lan. I exclaimed in shock:
_Lan, uh …
I intended to say “Lan, my dear” but I twisted my saying when I thought the girl was Lan’s daughter.
_Oh my Gosh Khanh, how are you? Lan looked at me asking.
Huong intervened when I was about to reply Lan:
_Lan and her daughter Mai are now widow and child of hero. Khanh’s wife Cuc and their daughter Be Hien got on a boat to flee Vietnam when Khanh was in the Concentration Camp. Cuc already had a new husband.
I felt glad to answer Lan:
_I’m fine. How about you and your daughter?
_We’re fine. Go to the sitting room to rest, let me help Huong cook.
I made the kitchen neat then left.
I suddenly understood why Huong many times looked at me and smiled, she was to give me and Lan a surprise, she cooked to treat me and Lan and Mai, too.
Huong told me confidentially Lan’ husband name was Huynh, the communist man who shot the body guard of the village chief. Huynh was born in Ben Tre. His father was killed in an operation of South Vietnam army, her sister was raped by South Vietnamese soldiers. Huynh joined the communist party and became Chief of an Assassination Squad. He was killed in battle in 1975 as a captain. After shooting the village chief dead, Lan attended many communist political classes, but she didn’t join the communist party and kept being a dress maker.
When I was drinking tea with Lan and Huong, Mai came and said:
_Mom, I’m to submit my homework tomorrow. I couldn’t do a part of it. Please come over to help me?
_Sorry, I’m busy finishing a dress for a customer who will pick it up today. Let Uncle Khanh help you.
After helping Mai, I told her:
_You shoes have got old. I’ll buy a new pair for you next Sunday.
_Thank you Uncle Khanh, but I’ll have to ask my Mom about it.
That day I drank more beer and was back to Saigon late.
I then drove to My Tho every Sunday to see Lan.

Six months later I got married with Lan. Our wedding had good foods, but was simple and had a small number of guests. Lan wore a beautiful rose wedding gown, I was in my old suit tailored five years ago and still looking new.
One year later, Lan, Mai and I were interviewed for immigration in the U.S.
My family, Huong and her daughter Thanh, and Sister Tam accompanied Lan, her daughter Mai and me to the Tan Son Nhat airport to say goodbye. Sister Tam told me her son, Little Tan became an electrical engineer in France.
I applied for settlement in Cuc’s state in the U.S. to be close to my daughter Be Hien.
Be Hien later lived with me.
Lan gave birth to a daughter named Truc.

(Edited by )

 

CHAPTER VIII
Ending

Huong owned Nhu Y Dress Maker Shop after Auntie Ba went to France with her husband, Dr. Jacques Tavernier and Lan was absent. She hired two dress making girls. Her shop was going well thanks to new customers that were wives of communist partners and officers. After becoming widow of hero for a quite while, Lan came back to the shop with her daughter. Huong didn’t lay off a dress making girl because she felt compassion for her; anyway keeping her didn’t cause any significant impact on the shop. Huong could afford to raise her daughter and supply her husband Khoa’s needs in the Camp of Concentration. She kept contact with Auntie Ba in Paris who let Huong use her house to live and open the dress maker shop for free.
Vietnamese communists took the mansion of Brother and Sister Tam on Chi Lang Road to use as a Health Center, but reserved for Sister Tam a room, the kitchen and restroom. Sister Tam could ask her son, Little Tan to sponser her for immigration in Paris, but she didn’t do it because she wanted to take care of her husband, Brother Tam in the Camp of Concentration.
After six year in the Camp, Khoa and Brother Tam were released.
Brother and Sister Tam were sponsored by their son to immigrate in France very quickly.
Khoa, Huong anh Thanh, their daughter were settled in my state in the U.S. Huong sold her busy dress maker shop for twenty thousand US dollars. She and Khoa brought the money to the U.S. and put it in a bank. They sent a ten thousand dollar check every year to Auntie Ba following her advise. Auntie Ba told them to do so and she was exempted from tax because the amount of so called gift money was not over fifteen thousand dollars per year.
Khoa house was near mine. It took me fifteen minutes to drive there. Our children Thanh, Mai, Be Hien and Truc played together happily. Our families often gathered for dinner on Saturday. I imitated the dining table of Brother and Sister Tam to buy another one that was long in width so a guest’s feet couldn’t touche the ones on the opposite side. The table could be extended for twelve guests. I reduced it to half. Khoa bought a similar one.
People usually said a killer’s look was sharp and cold like bronze. Sometimes I tried to look at Lan’s eyes to see if the saying was true.
_What are you thinking about? You thought of Cuc, didn’t you? Lan asked.
_No I didn’t. I answered hugging her.
She resisted somewhat:
_Take your hands off my body.
But I already held her tightly and kissed her …

I thought the village chief who was shot dead and the communist partner, chief of Cuc’s district who sent her a document demanding her to report to his ofiice to “work on a matter” were both Hell. So what was Paradise? Paradise was what good people did for each other to be happy. Hell was what bad people did to others. A government that protected bad people was also Hell and the leader who protected bad people was Hell, too.
Paradise and Hell that people talked about were not true because no one knew where and what those Paradise and Hell were.

Huong, Khoa, Lan and I went to Paris to visit Auntie Ba. I was actually forty-five year old, Auntie Ba was sixty-five year old because I remembered she as well as Lan’s mother were twenty years older than me.
Dr. Jacques Tavernier and Auntie Ba didn’t have children. He passed away from lung cancer when he was seventy-five year old.
Five years later, Huong received a letter telling Auntie Ba was seriously ill because of uterine cancer. Huong, Lan, Khoa and I went to the hospital to visit her. The two girls went to her bed, hugged her and cried. Khoa and I each stood silently on each side of her bed, our hand held her foot. Auntie Ba gave Huong her will stating that Huong and Lan each inherited half of her bank accounts and half of her house she was living in. In total, Huong and Lan each was to receive one hundred fifty thousand euros that were equivalent to two hundred twenty five thousand US dollars. This amount of money actually could buy a large convenient house in the U.S. state where I lived.
Three days later Auntie Ba agonized. Huong and Khoa as well as Lan and I each couple stood on each side of her bed. Huong and Lan each held a hand of Auntie Ba, burst into tears, reciting in the old days Auntie Ba used to joke she was their foster mother who didn’t feed them and they never expected today she was like their real mother:
_Oh my God, oh my God. Huong and Lan cried loudly saying.
My eyes were filled with tears and my trembling hand held a foot of Auntie Ba that became colder and colder. She passed away at her age of seventy five years./.

(Edited by )

TÔI CÓ BA MỐI TÌNH_Chương IX Đoạn Kết_Khai Phi Hạnh Nguyên

Hường làm chủ Tiệm May Như Ý sau khi Dì Ba đi Pháp và Lan vắng mặt. Nàng mướn hai cô thợ may về làm việc. Tiệm may khá lên nhờ có thêm khách hàng là vợ cán bộ và vợ sĩ quan Việt Cộng. Sau khi thành gia đình liệt sĩ một thời gian, Lan trở lại tiệm may với đứa con. Hường không cho một cô thợ nghỉ việc vì nàng tội nghiệp, hơn nữa giữ cô ta lại, tiệm may cũng không thiệt hại gì nhiều. Hường đủ sức nuôi con và thăm nuôi Khoa trong Trại Tập Trung. Nàng vẫn liên lạc với Dì Ba ở Paris. Dì cho Hường ở nhà và mở tiệm may miễn phí.
Việt Cộng chiếm ngôi nhà của Anh Chị Tám ở Đường Chi Lăng dùng làm Phòng Khám Khu Vực, nhưng vẫn dành một phòng, nhà bếp và phòng tắm cầu tiêu cho Chị Tám ở. Chị Tám có thể nhờ con trai là Tân làm Kỹ Sư Điện tại Pháp bảo lãnh sang định cư bên đó nhưng chị không làm, chị ở lại Sài Gòn để thăm nuôi Anh Tám trong Trại Tập Trung.
Sau sáu năm ở Trại Tập Trung, Khoa và Anh Tám được thả.
Anh Chị Tám được con trai bảo lãnh sang Pháp rất nhanh.
Khoa và vợ con được sang Mỹ định cư giống như trường hợp tôi và ở cùng tiểu bang với gia đình tôi. Hường đã bán tiệm may đang đắt khách được hai chục ngàn dollars Mỹ. Nàng và Khoa đem số tiền sang Mỹ, bỏ vào ngân hàng rồi viết ngân phiếu gửi cho Dì Ba mỗi năm mười ngàn dollars. Dì Ba chỉ làm như vậy để Dì khỏi đóng thuế số tiền nhận được.  Dì nói theo luật định, mỗi người một năm chỉ được có tiền quà mười lăm ngàn dollars Mỹ trở xuống, nhiều hơn sẽ phải đóng thuế.
Nhà Khoa gần nhà tôi, cách nhau mười lăm phút lái ô tô. Bốn đứa con chúng tôi: Thanh, Mai, Hiền và Bé Trúc vui chơi với nhau. Gia đình chúng tôi hay tụ họp ăn uống ngày Thứ Bảy. Tôi bắt chước Anh Chị Tám mua một cái bàn ăn bề ngang rộng để thực khách ngồi không đụng chân nhau. Bàn có thể kéo dài ra đủ chỗ cho mười hai người ngồi ăn. Tôi thu bàn ngắn lại một nửa. Khoa cũng mua một cái bàn kiểu như vậy.
Người ta thường nói kẻ giết người có ánh mắt sắc và lạnh như đồng. Thỉnh thoảng tôi nhìn vào đôi mắt Lan và suy nghĩ xem có đúng vậy không.
_Anh nghĩ gì vậy. Nghĩ tới Cô Cúc phải không? Lan hỏi.
_Đâu có. Tôi cười trả lời rồi ôm lấy nàng.
Lan hơi chống cự:
_Buông ra.
Nhưng tôi ôm nàng chặt thêm và hôn…

Tôi nghĩ tên xã trưởng bị Lan bắn chết và tên cán bộ Việt Cộng gửi giấy đòi Cúc đến văn phòng hắn “làm việc” là Địa Ngục. Vậy Thiên Đường là gì? Thiên Đường là những gì người tốt làm cho nhau để được hạnh phúc. Địa Ngục là những gì kẻ xấu gây ra cho người khác. Chính quyền dung túng kẻ xấu cũng là Địa Ngục. Kẻ cầm đầu chính quyền dung túng kẻ xấu là Địa Ngục luôn.
Thiên Đường và Địa Ngục khác người ta nói tới đều không có vì không ai biết Thiên Đường và Địa Ngục đó ở đâu và như thế nào.

Khoa và tôi cùng với Hường và Lan sang thăm Dì Ba tại Paris. Khi đó tôi bốn mươi lăm tuổi, Dì sáu mươi lăm vì tôi nhớ Dì cũng như Má của Lan hơn tôi hai mươi tuổi.
Bác Si Jacques Tavernier và Dì Ba không có con. Ông qua đời năm bảy mươi lăm tuổi vì bệnh ung thư phổi (cancer du poumon).
Năm năm sau, Hường nhận được điện tín nói Dì Ba bị bệnh nặng vì ung thư tử cung (cancer ute’rin). Hường và Lan cùng Khoa và tôi sang thăm Dì trong bệnh viện. Hai nàng tới giường ôm lấy Dì rồi khóc. Khoa và tôi mỗi đứa một bên đứng im, nắm lấy bàn chân Dì. Hường nhận được tờ di chúc Dì Ba trao. Di chúc nói nàng và Lan mỗi người được hưởng năm mươi phần trăm tiền ngân hàng của Dì và ngôi nhà Dì đang ở. Tính ra tổng cộng mỗi người được một trăm năm mươi ngàn euros trị giá hai trăm hai mươi lăm ngàn dollars Mỹ. Số tiền này lúc bấy giờ mua được một ngôi nhà lớn tiện nghi tại tiểu bang tôi ở.
Ba hôm sau, Dì Ba hấp hối, mỗi bên giường có Hường cùng Khoa và Lan cùng tôi đứng.
Hường và Lan mỗi người nắm lấy bàn tay Dì òa khóc kể lể rằng ngày xưa Dì hay nói giỡn Dì là mẹ nuôi không nuôi của hai người, có ngờ đâu nay Dì là mẹ nuôi thật.
_Trời ơi là Trời! Hường và Lan vừa khóc lớn vừa kêu lên.
Tôi mắt đẫm lệ, tay run run nắm lấy bàn chân lạnh dần của Dì Ba. Dì mất năm bảy mươi lăm tuổi./.

Ngày 27 tháng 1 năm 2022

TÔI CÓ BA MỐI TÌNH_Chương VIII Mối Tình Thứ Ba_Khai Phi Hạnh Nguyên

Tôi đã nghe nhiều lần quản giáo nói tại lớp học trong Trại Tập Trung:
_Các anh sẽ phải ba đời đầu hàng làm giai cấp công nông.
Nhưng ra tù, tôi không phải đi kinh tế mới mà được làm Bác Sĩ Ngoại Chẩn tại một Phòng Khám Khu Vực ở Bình Thạnh. Việt Cộng không tin tôi nên không cho tôi làm giải phẫu như trước trong bệnh viện. Tôi không được mở phòng mạch, được trả lương tám mươi lăm đồng một tháng và được mua thực phẩm tại hợp tác xã như mọi người. Ly cà phê sữa lúc đó giá một đồng. Tôi nghĩ tôi không phải làm nghề công nông vì trong nước thiếu bác sĩ. Thỉnh thoảng trong xóm có người mời tôi đến nhà chữa bệnh nên tôi kiếm thêm được chút tiền.
Đào đưa tôi tám lạng vàng Cúc gửi Đào giữ cho tôi. Số tiền này bằng giá vé của một người lớn lên tầu tốt nhất đi vượt biên. Một lạng vàng khi đó giá năm trăm dollars Mỹ.
Tôi mua một chiếc xe đạp để đi làm.
Sau một thời gian ăn uống và nghỉ ngơi đầy đủ, sức khỏe tôi khá lên. Tôi đem chiếc Lambretta đã ba năm không dùng đến ra lau chùi và chạy thử. Chiếc xe cũ nhưng máy còn tốt và không bị trầy móp. Tôi sửa soạn đi Mỹ Tho gặp Hường tại tiệm may để hỏi thăm tin tức về Khoa, Dì Ba và gia đình Anh Chị Tám. Đường Sài Gòn Mỹ Tho nhiều nơi có lính Việt Cộng đứng gác cổng.
Tôi đến Tiệm May Như Ý chín giờ sáng Chủ Nhật. Hường thấy tôi liền chạy ra:
_Trời ơi Anh Khánh. Anh được thả hồi nào vậy?
_Mới đây thôi. Cô và con khỏe không? Khoa được ra chưa? Có tin tức gì về Dì Ba và gia đình Anh Chị Tám không?
_Em và con khỏe. Anh Khoa và Anh Tám ở cùng một Trại Tập Trung và chưa được thả. Dì Ba ở bên Pháp vẫn binh thường. Bé Tân con trai Anh Chị Tám đã sang Pháp năm 1970 và hiện còn ở đó.
Tôi bàn:
_Như vậy Khoa và Anh Tám có thể giúp đỡ lẫn nhau vì ở gần.
Hường lăng xăng đi pha cà phê cho tôi. Tôi lấy làm lạ nàng cứ ngó tôi rồi cười.
Chờ tôi uống cà phê xong, Hường đề nghị:
_Anh chở em đi chợ được không? Bữa nay phải nấu ăn đãi anh thật lớn mới được.
Chở Hường chạy qua những con đường xưa đã chở Lan, tôi bỗng nhớ nàng. Tôi nói cho Hường biết chuyện vợ con tôi đã vượt biên sang Mỹ trong khi tôi ở tù và vợ tôi đã có chồng khác. Tôi dành trả tiền chợ nhưng Hường không cho nói hôm nay nàng đãi. Tôi hỏi thăm tiệm may hồi này khá không. Hường nói khá vì có thêm khách hàng là vợ con cán bộ và vợ con sĩ quan Việt Cộng. Nàng cho biết thêm:
_Bây giờ nhiều người làm nghề mua bán quần áo cũ trở nên giàu anh à. Họ mua quần áo cũ của nhà giàu xưa rất rè rồi bán cho nhà giàu mới và vợ con Việt Cộng lời lắm. Quần áo cũ nhà giàu xưa đem đi bán còn mới và sạch nên đắt khách.

Tôi và một cô thợ may đang giúp Hường nấu ăn thì bỗng một người đàn bà dắt một đứa con gái khoảng mười tuổi đi vào. Nhìn ra người đàn bà là Lan, tôi giật mình và bàng hoàng thốt lên:
_Lan, ơ …
Tôi định nói “Lan, em Lan” nhưng nghĩ đứa con gái mười tuổi là con Lan nên tôi liền trớ ra như trên.
_Anh Khánh, anh khỏe không? Lan nhìn tôi hỏi.
Tôi chưa kịp trả lời thì Hường bỗng xen vào:
_Chị Lan và Mai con chị bây giờ là gia đình liệt sĩ. Bà xã Anh Khánh cùng Bé Hiền con hai người đã lên tàu vượt biên sang Mỹ khi Anh Khánh còn ở trong tủ. Bè Hiền đã có Ba mới rồi.
Tôi bỗng thấy vui trả lời Lan:
_Tôi khỏe. Cô và con khỏe chứ?
_Em và con khỏe. Anh lên nhà nghỉ đi để em giúp Hường nấu ăn. Như vậy được rồi.
Tôi sắp xếp cho gọn mọi thứ trong bếp rồi lên phòng khách ngồi nghỉ.
Tôi chợt hiểu ra tại sao Hường đã nhìn tôi cười hoài và nhờ tôi chở đi chợ mua các thứ về nấu ăn đãi tôi. Đúng ra nàng đãi luôn hai mẹ con Lan.
Hường nói riêng cho tôi biết thêm chồng của Lan tên Huỳnh, chính là anh chàng Việt Công đã bắn gã hộ vệ tên xã trưởng. Huỳnh người Bến Tre, cha bị trúng đạn chết trong một cuộc hành quân của lính Ngụy (ngụy nghĩa là gian, thí dụ ngụy biện – biện luận gian), chị bị lính Ngụy hãm hiếp. Huỳnh theo Việt Cộng thành đảng viên, chi huy một đơn vị ám sát. Huỳnh tử trận năm 1975 khi là Đại Úy. Sau khi bắn chết tên xã trưởng, Lan được Việt Cộng cho học nhiều khóa chính trị, nhưng nàng không vào đảng và chỉ làm thợ may như cũ.
Tôi đang ngồi uống trà nói chuyện với Lan và Hường thì Mai,
con gái của Lan đi tới:
_Ngày mai còn phải nộp bài. Có chỗ khó con không làm được, Má lên chỉ cho con đi.
_Má sắp phải may xong chiếc áo cho khách đến lấy. Thôi để Chú Khánh giúp con.
Chỉ cho Mai làm bài xong, tôi nói:
_Giầy của con cũ rồi. Chú sẽ mua đôi giầy mới tặng con. Chủ Nhật sau chú chở con đi mua nhé.
_Cám ơn chú nhưng để con hỏi Má đã.
Hôm ấy tôi uống bia hơi nhiều và về Sài Gòn trễ.
Từ đó, mỗi Chủ Nhật tôi lái xe đi Mỹ Tho thăm Lan.

Sáu tháng sau tôi cưới Lan. Tiệc cưới món ăn ngon, nhưng đơn giản và ít người tham dự. Lan mặc chiếc áo cưới màu hồng rất đẹp, tôi bận bộ com lê (complet) may năm năm trước nhưng còn mới.
Một năm sau tôi được viên chức Mỹ phỏng vấn để sang Mỹ định cư.
Tiễn đưa tôi với mẹ con Lan lên máy bay tại phi trường Tân Sơn Nhất có gia đình tôi, Hường cùng Thanh, con gái nàng, và Chị Tám. Chị cho biết Tân, con trai chị, đã đậu Kỹ Sư Điện bên Pháp.
Tôi xin định cư tại cùng tiểu bang với Cúc để được ở gần Bé hiền, con gái tôi.
Hiền sau về ở với tôi.
Lan sinh một bé gái đặt tên là Trúc.

TÔI CÓ BA MỐI TÌNH_Chương VII Mối Tình Thứ Hai_Khai Phi Hạnh Nguyên

Mỗi khi vết sẹo trong hồn của nỗi đau đớn vì không còn gặp được Lan sưng lên, tôi buồn tê tái. Tôi uống rượu, ngủ hoặc ra quán uống nước hay cà phê.
Hôm ấy, tôi đang ngồi trong quán, vô hồn nhìn ra đường. Người đi lại lố nhố đối với tôi chỉ là những vật chuyển động. Bỗng có tiếng đàn bà hét lớn trong quán:
_Ăn cướp! Ăn cướp!
Tôi giật mình nhìn về phía có tiếng hét, thấy một gã đàn ông cầm chiếc ví xách tay từ bàn của một khách hàng phụ nữ, tháo chạy ra đường.
Tôi liền rượt theo tên cướp. Khi tới sát đằng sau hắn, bàn tay trái tôi móc sâu xuống cổ áo hắn, vừa kéo hắn lại vừa ghì xuống. Hắn hơi ngửa người, tay phải dấu chiếc ví về đằng trước, để hở nguyên sườn bên phải. Tôi đấm móc một cú thật mạnh vào sườn non bên hông phải của hắn. Sau một tiếng hự, hắn ngã xuống hai tay ôm lấy chỗ bị đấm, chiếc ví trở nên lỏng lẻo trong bàn tay phải. Tay phải tôi giật lấy chiếc ví, tay trái tôi sờ các túi và vòng quanh thắt lưng hắn xem có khí giới gì không. Thấy không có gì, tôi quay lưng trở lại quán nước.
Tôi đưa chiếc ví cho nạn nhân bị cướp đang đứng chờ trước quán:
_Cô kiểm soát lại xem có mất gì không.
Nàng cám ơn tôi và trả lời không mất gì cả. Tôi nói:
_Chúng ta rời khỏi chỗ này ngay bây giờ đi. Nếu cô không có xe, để tôi chở cô về nhà.
Lái xe được một quãng ngắn, tôi quay đầu hỏi:
_Xin lỗi, quý danh cô là gì?
_Em tên là Cúc.
_Là gì Cúc, Thu Cúc, Bạch Cúc hay Hoàng Cúc?
_Nguyễn Thị Cúc thôi anh à.
Tôi giật mình nhớ tới câu trả lời trước kia của Lan “Nguyễn Thị Lan thôi anh à”.
_Hân hạnh được biết cô. Còn tôi tên là Khánh.
Cúc nói tôi ngừng xe trên đường Trần Quý Cáp, trước cổng một ngôi nhà ba tầng rất lớn, quét vôi màu gạch non.
_Thôi cô vào nhà đi. Tạm biệt, tôi sẽ tới thăm cô sau. Tôi vừa nói vừa móc trong ví ra một tấm danh thiếp, đưa cho Cúc. Xem danh thiếp xong, nàng nói:
_Anh Bác Sĩ Khánh, nhờ anh mạo hiểm mà hôm nay em khỏi mất hai ngàn đồng. Vậy mời anh vào nhà để em giới thiệu với gia đình. Hôm nay Chủ Nhật, mọi người ở nhà.
Tôi lưỡng lự một chút rồi dựng xe, theo Cúc vào nhà. Nàng giới thiệu tôi với gia đình gồm cha mvà một cậu em khoảng mười lăm tuổi:
_Đây là Anh Bác Sĩ Khánh, người đã mạo hiểm lấy lại được chiếc bóp đựng hai ngàn đồng của con bị cướp giựt.
Tôi hơi cúi đầu, nhìn Ba Má Cúc nói:
_Cháu xin chào hai Bác, hân hạnh được biết hai Bác. Ba của Cúc giơ tay cho tôi bắt.
Má của Cúc nhìn tôi cười, chỉ chiếc ghế bành:
_Mời Cậu Bác Sĩ ngồi.
_Xin Bác gọi cháu là Khánh. Cháu là Bác Sĩ của bệnh nhân, nhưng ở đây là bạn của Cô Cúc nên cháu cũng như con cháu trong nhà thôi. Nói xong tôi ngồi xuống ghế.
Ba của Cúc cười:
_Cậu dùng trà ăn bánh nghen.
_Dạ. Xin cám ơn bác.
Trà Tầu rất ngon, bánh bía tươi mới làm, loại đắt tiền.

Tôi về nhà, bâng khuâng nghĩ tới những gì đã xảy ra hôm nay.
Tôi bỗng nhớ tới Anh Chị Huỳnh Văn Tám là gia đình trí thức giàu sang ở Mỹ Tho. Ba Má Cúc cũng là người giàu sang nhưng ở Sài Gòn. Ba của Cúc là Kiến Trúc Sư kiêm thầu khoán gia. Nhà của ông có tường cao hai thước bao quanh. Trên bờ tường là cọc sắt nhọn. Vòng quanh nhà là sân gạch rộng. Sát tường trồng hoa. Trước khi tới nhà bếp là căn nhà nhỏ dành cho bà giúp việc khoảng năm mươi tuổi ở. Má của Cúc là nội trợ. Cúc học hết Trung Học Pháp nhưng chỉ đậu Bờ Rơ Vê (Brevet) là Bằng Trung Học Đệ Nhất Cấp của Pháp. Em Cúc tên Cường mới đậu Brevet.
Đối với kẻ ganh ghét thì Cúc là gái già vì nàng hai mươi lăm tuổi, kém tôi một tuổi. Nhưng đối với tôi nàng là một cô gái đẹp trí thức con nhà giàu Sài Gòn. So với Lan, tôi thấy không ai đẹp hơn ai, một đằng vẻ đẹp Sài Gòn, một đằng vẻ đẹp Lục Tỉnh.
Vết sẹo tình ái trong hồn lâu lâu đau nhức làm tôi không dám nghĩ gì thêm. Cúc vẫn chỉ là một bạn gái dịu dàng và tốt. Tôi tỏ ra sẵn sàng hữu ích cho Cúc và gia đình nàng.
Tôi đến thăm Cúc vào những chiều Chủ Nhật. Tôi đưa nàng danh sách bác sĩ chuyên
môn giỏi tại Sài Gòn. Ba Cúc mời tôi đi ăn với gia đình một lần ở Nhà Hàng Đồng Khánh, một lần ở Nhà Hàng Bát Đạt. Tôi biếu ông rượu Martell, bia Hamm’s. Má Cúc thỉnh thoảng mời tôi ăn cơm chiều. Tôi biếu bà những món giò chả và bánh Hà Nội. Tôi để ý thấy người giàu sang im lặng ăn uống những gì ngon bán trên thị trường do bất cứ ai làm và không lên tiếng khoe món địa phương của mình.

Sáu tháng sau khi gặp Cúc, tôi ôn lại tình trạng của Lan: Lan đã chết hoặc lấy anh chàng cộng sản bắn trọng thương gã hộ vệ để nàng có dịp chính tay bắn chết tên xã trưởng. Có chồng, Lan không muốn nhận tiếp tế của tôi vì nàng không có tính lợi dụng mà cũng là để đề phòng người chồng ghen. Kết luận như vậy, tôi thấy nhẹ người, nhẹ người không phải vì sự có mặt của Cúc mà vì “Thời gian là thuốc nhiệm mầu” và cũng vì đúng như Khoa Học Về Cách Xử Sự (Behavioral Science) đã nói trong bài “Diễn Tiến Tang Chế” (Mourning Process): sau hai năm chồng hay vợ chết, con người trở lại bình thường.
Tôi thấy nếu tôi chấm dứt quan hệ với Cúc, tôi sẽ là người
đối xử không tốt với người tốt với mình. Ngoài ra, Cúc không có điểm gì khiến tôi không thể chọn nàng làm vợ.

Sau đám cưới, Cúc theo tôi ra đơn vị. Nàng sống trong một căn phòng mướn ở Huế và tôi làm việc tại Bộ Chỉ Huy Trung Đoàn là một Căn Cứ Hỏa Lực đóng trên núi. Ba bốn tuần tôi được nghỉ phép hai ngày. Tôi đi trực thăng Mỹ về Huế thăm vợ.
Một năm sau Cúc về Sài Gòn sinh con. Nàng ở Sài Gòn ít tháng rồi trở lại Huế sống với tôi. Ba Má Cúc giữ nuôi Bé Hiền, con gái đầu lòng của chúng tôi. Cúc được cha mẹ cho sáu chục ngàn dollars Mỹ làm của hồi môn nàng gửi trong Ngân Hàng Anh Chartered Bank. Khi đó một dollar Mỹ giá một trăm năm mươi đồng Việt Nam. Vậy sáu mươi ngàn dollars Mỹ bằng chín triệu đồng Việt Nam. Mấy tháng sau tôi đổi về Sài Gòn và mướn một căn nhà nhỏ vừa để ở vừa mở phòng mạch.
Cuộc sống cứ thế kéo dài cho đến khi Việt Cộng chiếm Sài Gòn.

Sau một thời gian ngắn, tôi phải đi trình diện Việt Cộng để vào Trại Cải Tạo, đúng ra là vào tù trong Trại Tập Trung. Thế là tôi phải xa cha mẹ, các em và nhất là vợ con với một tương lai thật là mờ mịt.
Lao động tại Trại Tập Trung không có gì nặng nhọc trừ khi
đào giếng và cầu tiêu.
Chỉ phải đào giếng cho khu Trại Tập Trung mình bị giam nên chỉ đào một cái giếng. Nhưng đào giếng có thể chết người trong ba trường hợp: (1) trong khi được kéo lên bằng dây thừng, hộp sắt đựng đất đào rơi xuống trúng người đào giếng dù hắn đội mũ sắt, (2) người đào giếng bị rơi xuống trong khi được thả xuống giếng bằng dây thừng, (3) người đào giếng bị rơi xuống trong khi được kéo lên khỏi giếng bằng dây thừng. Tai nạn này không xảy ra nơi tôi bị giam.
Mỗi Đội Trại Tập Trung (gồm khoảng hơn ba mươi người) có một tốp anh nuôi (tốp làm bếp) gồm bốn người tình nguyện. Tốp anh nuôi được miễn lao động, chỉ phải đi lĩnh thực phẩm, nấu ăn trưa và chiều, chia cơm và thức ăn cho mọi người, dọn dẹp bàn ăn, quét sạch đất dưới bàn ăn và rửa dụng cụ nấu ăn. Mỗi anh nuôi bị ba anh nuôi kia và Đội Trại Tập Trung để ý theo dõi xem có ăn cắp thực phẩm không. Đây là một “cách chống tham nhũng” rất hay của Việt Cộng.
Hay thứ nhì là cách thả tù Trại Tập Trung. Xen kẽ vào những buổi học tập nghe quản giáo thuyết giảng là những buổi làm bài trả lời câu hỏi quản giáo đọc ra. Mỗi người làm xong bài trả lời phải đọc lớn lên cho mọi người xung quanh nghe rồi nộp cho quản giáo. Bài được gửi về cơ quan Việt Cộng khác chấm điểm và quyết định thả tù Trại Tập Trung. Bằng chứng là khi thân nhân sắp được thả, có nhiều gia đình bị quản giáo tới làm tiền khéo. Đa số gia đình không đưa tiền mà hai ba tháng sau thân nhân vẫn được thả. Đây là một “cách rất hay để dò xét từng cá nhân tù” và “tránh được tham nhũng tại trại tù” đưa tới việc thả tù bừa bãi. Thời gian bị giam tại Trại Tập Trung ngắn nhất là ba năm.
Tù nhân phạm kỷ luật sẽ bị nhốt trong con nếch (connex) là thùng sắt vuông chứa đồ của Mỹ để lại cao hai mét, dài hai mét và rộng hai mét. Thùng có cửa sổ to bằng cửa sổ quầy bán vé xi nê ma (cinema). Tù nhân có lời nói hoặc thái độ chống đối sẽ bị đánh đập và có khi bị bắn vào chân. Trốn tù bị bắt sẽ bị đánh đập rồi đem đi nơi khác, hoặc bị bắn chết trong khi bị rượt bắt.
Tù nhân có thể có bạn tù tốt, ngoài ra không có gì đáng nói.
Ngày học tập dài tám tiếng đồng hồ. Bài giảng được lê lết trong tám tiếng, nhưng nếu thuyết giảng một cách ngắn gọn rõ ràng và đầy đủ thì chỉ mất một giờ.
Quản giáo ghét tù nhân nhưng chỉ tìm cách sỉ nhục họ khi thuyết giảng trong giờ học tập. Thí dụ quản giáo nói:
_Các anh là lính đánh thuê cho Mỹ, là tay sai của những kẻ phản quốc.
_Vợ các anh làm đĩ cho Mỹ.
_Ngô Đình Diệm muốn dâng miền Nam Việt Nam cho Mỹ làm một tiểu bang của Mỹ để dòng họ Ngô đời đời làm Thống Đốc Tiểu Bang.
_Nguyễn Văn Thiệu yêu cầu Quân Đội Mỹ vào Miền Nam.
_Nguyễn Ánh là kẻ mãi quốc cầu vương.
__Nguyễn Bỉnh Khiêm (Tiến Sĩ Đời Nhà Mạc) không phải là nhà tiên tri mà là kẻ chia cắt đất nước và chia rẽ dân tộc vì đã xúi dục Nguyễn Hoàng làm phản, chiếm đất từ nửa tỉnh Quảng Bình vào suốt phương Nam và như vậy sẽ hoàn toàn vững bền vì Trịnh Kiểm sợ Trung Hoa đem quân sang chiếm Việt Nam nên Trịnh không thể đem đại quân vào đánh dẹp Nguyễn Hoàng.
_Các anh sẽ phải ba đời đầu hàng làm giai cấp công nhân.
_Vân vân …

Hai việc quan trọng là (1) chúng tôi chỉ được ăn cơm trưa và cơm chiều,
thường phải sớt cơm chiều để dành ăn sáng, có khi phải bớt cả cơm trưa và cơm chiều mỗi bữa một chút mới đủ để dành ăn sáng. Mỗi bữa được một miếng thịt hoặc cá bằng một ngón tay. Phải tự trồng rau mà ăn. Ai cũng gầy đi rất nhiều và yếu, nếu có bệnh sẵn hoặc bị bệnh nặng sẽ chết. (2) chỉ được điều trị tại Bệnh Xá (Dispensary) hoàn toàn thiếu thốn về thuốc men và y cụ nên bị bệnh khẩn cấp hoặc bệnh nặng vào bệnh xã sẽ chết. Như vậy nhiều tù nhân đã chết trong Trại Tập Trung. Tôi bị bệnh lở cuống dạ dầy (ulce`re duode’nal) năm hai mươi lăm tuổi. Mười năm sau tôi vào Trại Tập Trung và ở đó ba năm may bệnh không tái phát.
Tình nguyện làm Bác Sĩ Điều Trị tại Bệnh Xá Trại Tập Trung cũng được miễn lao động.
Tôi không làm anh nuôi và Bác Si Điều Trị tại Bệnh Xá.

Cúc cùng Bé Hiền và cậu em Cường khi đó hai mươi mốt tuổi vào thăm nuôi tôi sau một năm tôi bị giam. Cường theo chị phụ xách thực phẩm đem cho tôi. Bé Hiên sáu tuổi cười chạy đến tôi gọi:
_Ba.
Tôi nửa vui nửa buồn tay phải ôm lưng Cúc, tay trái ôm vai con. Nói chuyện một lúc Cúc bỗng khóc làm Bé Hiền khóc theo. Tôi gượng cười hỏi chuyện hai mẹ con và Cường. Một lát sau, bầu không khí trở lại bình thường. Sau buổi thăm nuôi, gia đình tù nhân rời trại về nhà. Tù nhân vui mừng mở xem thực phẩm được tiếp tế. Cúc đem cho tôi rất nhiều đồ ăn: heo khô, vịt khô, cá khô, tôm khô, thịt heo quay mới và kho, trái cây tươi và khô, bánh ngọt ăn liền và bánh ngọt để lâu được, rất nhiều mắm ruốc xào xả ớt với thịt ba rọi sắt hột lựu, bánh mì tươi và khô, xôi, cơm mới nấu và cơm nắm. Trại không cho tiếp tế gạo, ngầm tung tin vì sợ anh nuôi có thể ăn cắp gạo do trại cung cấp rồi nói là gạo gia đình đem vào, nhưng tôi nghĩ lý do chính là muốn tù nhân không đủ cơm ăn.
Tôi thật không ngờ sau lần thăm nuôi hôm đó tôi không bao giờ gặp lại Cúc.

Sáu tháng sau, tôi được thăm nuôi lần thứ nhì. Tôi vui vì thấy thời gian giữa hai lần thăm nuôi ngắn lại một nửa. Tôi đi ra để đón Cúc với Bé Hiền và đem đồ tiếp tế vào nhà khách. Tôi đang ngạc nhiên vì không thấy vợ con, bỗng nghe tiếng hai người gọi:
_Anh Khánh!
_Anh Khánh!
Tôi thấy em gái và em trai út tôi là Đào và Hùng giơ tay vẫy tôi. Chúng mang đồ thăm nuôi đến cho tôi.
_Ở nhà mọi người khỏe không? Tôi hỏi, rồi hỏi tiếp trong khi đi vào nhà khách:
_Cúc và Bé Hiền đâu?
Đào trả lời:
_Mọi người khỏe. Có tin cho anh đây vào trong em sẽ nói.
Đào cho biết đã lâu không thấy Cúc tới cửa hàng Đào làm việc mua y phục thời trang, Đào đến nhà cha mẹ Cúc để gặp nàng. Hai ông bà cho hay Cúc và Bé Hiền đã lên tầu vượt biên và đang ở Indonesia chờ làm thủ tục đi định cư. Cha mẹ Cúc trao cho Đào mười lạng vàng nói là của Cúc. Cúc cho Đào hai lạng, còn tám lạng nàng gửi Đào giữ cho tôi.
Cha mẹ Cúc cho hay thêm: một tên cán bộ Việt Cộng Xếp (Chef, Chief) Phường Cúc ở tình cờ thấy nàng mua thực phẩm tại hợp tác xã, liền đeo đuổi tán tỉnh. Sau một thời gian không kết quả, hắn liền gửi giấy đòi Cúc đến văn phòng hắn làm việc (làm việc nghĩa là đến trình diện vì một vấn đề gì đó). Vì sợ bị hắn hãm hiếp, Cúc không đến và đem Bé Hiền đi trốn rồi tìm cách lên tàu vượt biên.
Tại Trại Tập Trung, tôi đã nghe bạn tù kể chuyện nhiều về việc vợ ở nhà bị đàn ông trong đó có bạn của chồng đến tán tỉnh dụ dỗ. Tôi không ngờ chính vợ mình cũng bị cái nạn này.
Tôi mở xem lương thực được tiếp tế, thấy ít hơn nhiều so với của Cúc nhưng cũng đầy đủ.
Sáu tháng sau Đào và Hùng vào thăm nuôi tôi. Đào cho biết đã đến nhà cha mẹ Cúc để hỏi thêm tin tức về vợ con tôi, nhưng cửa nhà bị đóng chặt. Đào hỏi thăm được hàng xóm cho hay cha mẹ Cúc đã dọn nhà không biết đi đâu.

Tôi tiếp tục không biết thêm về Cúc và Bé Hiền cho đến khi tôi được thả sau ba năm ở tù Trại Tập Trung. Đào cho tôi xem hai tấm ảnh thật đẹp Cúc gửi cho nó từ Mỹ. Một tấm chụp Cúc và Bé Hiền, một tấm chụp Cúc mặc áo cưới đứng cạnh chồng tôi nhận ra là Dược Sĩ Dương. Tôi bỗng hiểu ra mọi chuyện: hai tấm ảnh gửi cho Đào nghĩa là gửi cho tôi, nghĩa là Cúc tránh trực tiếp nói sự thật cho tôi. Đau buồn rồi quá mệt mỏi, tôi vào giường nằm. Tôi nhớ lại tất cả.
Khi mới quen, tôi đang ngồi nói chuyện với Cúc trong nhà nàng thì có một người đàn ông trạc tuổi tôi bước vào. Cúc đứng lên, tôi cũng đứng lên theo. Nhìn người mới đến rồi nhìn tôi, nàng lên tiếng:
_Xin giới thiệu Anh Dược Sĩ Dương, Anh Bác Sĩ Khánh.
Dương và tôi bắt tay nhau làm quen. Tôi chỉ gặp lại Dương thêm hai lần tại nhà Cúc.
Sau này Cúc cho tôi biết Dương là con một, nhà giàu. Sau khi đậu Dược Sĩ, Dương được cha mẹ dùng tiền lo lót nên không bị động viên. Tôi hiểu ra vì không bị động viên nên Dương không phải vào Trại Tập Trung. Tôi đoán trong khi tôi bị tù, Dương đã trở lại nhà Cúc thăm nàng rồi hai người và Bé Hiền cùng lên một chiếc tầu vượt biên.
Nhưng tại sao Cúc lại bỏ tôi lấy Dương làm chồng. Cũng dễ hiểu: Cúc không muốn chờ tôi vì tôi có thể giống như truyện Bác Sĩ Zivago bị Cộng Sản Nga giam giữ sau khi họ cướp chính quyền, hơn nữa tôi có thể chết trong tủ. Cúc là người suy nghĩ mọi chuyện đến cùng và không muốn mạo hiểm, vì vậy nàng đã thoát được mưu toan hãm hiếp của tên cán bộ Việt Cộng.
Tôi ngồi dậy, đi ra khỏi giường lấy một chai nước lạnh rồi ngồi xuống chiếc ghế bành rót uống. Tôi kết luận Cúc trước sau không có lỗi gì đối với tôi, vì vậy tôi vẫn thương yêu và quý trọng nàng. Mất nàng, tôi chỉ hơi buồn và tiếc. Tôi nhớ con vô cùng.

TÔI CÓ BA MỐI TÌNH_Chương VI Sinh Ly_Khai Phi Hạnh Nguyên

**************************************************

CHƯƠNG VI
Sinh Ly

**************************************************

Tôi bỗng lại nhớ tới câu nói của Khoa: Tính cẩn thận của mày rất hay trong việc đưa Lan về nhà nhưng trở thành nhút nhát trong việc “đổ bộ tiệm may”. Hắn nói đúng và tôi đã nhút nhát thêm một lần nữa khi lo ngại rằng Dì Ba cảm thấy lẻ loi vì hai cô gái cùng Khoa và tôi càng ngày càng thân nhau.
Lần này tôi sắp bảo hắn vài chuyện chẳng biết hắn có nghĩ rằng tôi nhút nhát không.
Khoa đã chỉ cho tôi bảy bí quyết dựa vào đó mà làm cho người khác nghe theo lời mình.
Thứ nhất phải biết người ta thích cái gì.
Thứ hai phải biết người ta muốn cái gì.
Thứ ba phải biết người ta cần cái gì.
Thứ tư phải biết người ta ghét cái gì.
Thứ năm phải biết người ta sợ cái gì.
Thứ sáu phải biết tình trạng nội tâm của người ta lúc mình nói với họ: vui (hỷ), giận (nộ), yêu (ái), ghét (ố), buồn (ai), sợ (cụ), muốn (dục).
Thứ bảy nên “Tiên hạ thủ vi cường” nghĩa là ra tay trước lấy thế mạnh.
Trong một bữa ăn vặt, khi Khoa uống hết nửa chai Larue, tôi nói với hắn:
_Dì Ba một lần đã nói những đường liên tỉnh an ninh về vấn đề trộm cướp nhưng khi trời tối là nơi Việt Cộng hoạt động. Vậy từ nay mình sẽ khởi hành đi Mỹ Tho khi trời vừa hết tối và về tới Sài Gòn khi trời sắp tối.
_Mày nhắc tao mới nhớ, làm như thế đi. Khoa nói.
_Còn nữa, tôi nói tiếp, bỏ luôn việc mua bia để sẵn trong tiệm may vì như thế Dì Ba có thể thành nghiện rượu. Chỉ mua bia đủ uống trong ngày Chủ Nhật và mua thức ăn đầy đủ luôn cho ngày Thứ Hai là cùng vì thức ăn để lâu thành không ngon. Tao không tiếc tiền đâu mà chỉ cân nhắc lợi hại thôi.
Khoa suy nghĩ và đồng ý:
_Phải đó, như thế tốt hơn.
Rồi hắn nhìn tôi và cười hỏi:
_Hôm nay tại sao mày lại nghĩ ra được mấy điều hay như vậy?
Tôi im không trả lời vì không biết tại sao.
Tôi vẫn còn lo ngại Dì Ba cảm thấy le loi, Dì có thể thành nghiện rượu . Ngoài ra, Dì không muốn chúng tôi tốn tiền nhiều vô ích nên đã cản tôi gọi năm ly cà phê sữa đá sau khi ăn hủ tíu. Dì nói:
_Uống trà được rồi, về nhà uống cà phê thoải mái hơn.
Những gì ba người đàn bà Tiệm May Như Ý làm, những gì họ không làm và cách kiếm ăn của họ hấp dẫn đối với tôi làm tôi cảm động rồi dần dần mến thương họ mặc dầu dưới mắt người đời họ chỉ là một bà chủ tiệm may nhỏ và hai cô thợ may. Tôi sau này kiếm ăn chắc chắn sẽ không lương thiện như Tiệm May Như Ý. Một thí dụ nhỏ nhất: tôi sẽ phải kê vào đơn thuốc ít nhất một thứ thuốc hiệu thuốc tây chỉ được phép bán nếu có đơn của bác sĩ. Như thế để bệnh nhân mỗi khi đau ốm phải trở lại phòng khám bệnh của tôi trong khi bệnh của họ nhiều trường hợp chỉ cần dùng những thứ thuốc ai cũng được phép mua. Ôi, nói về lương thiện tôi sẽ kém xa Dì Ba, Hường và Lan. Những người quyền hành, giàu sang, họ như thế nào tôi xin miễn nói đến vì tôi không muốn làm đổ nồi cơm của bất cứ ai.
Tình yêu của tôi đối với Lan có lẽ khác tình yêu của Khoa đối với Hường. Tôi cảm động khi mới gặp Lan, mến thương rồi mới yêu nàng.
Khoa gặp Hường có lẽ yêu Hường ngay rồi sau đó thương yêu nàng.
Có lẽ không ai có thể nói tình yêu của mình sâu đậm tới bao nhiêu mà phải để thời gian trả lời. Tôi bỗng mỉm cười, thầm đổi câu “Thức lâu mới biết đêm dài. Ở lâu mới biết lòng người có nhân” thành “Thức lâu mới biết đêm dài. Ở lâu mới biết lòng ai thương nhiều”.
Bây giờ Khoa và tôi giống như con cháu trong Tiệm May Như Ý. Chúng tôi tự nhiên mở tủ lạnh rót nước sôi để nguội uống, chỉ khi uống gì khác hoặc ăn gì mới mời mọi người cùng uống cùng ăn. Chúng tôi tự động làm sạch gọn trong nhà, nhưng không bao giờ lên lầu nếu không ai bảo lên hoặc gọi lên. Chúng tôi chăm sóc chiếc Mobylette màu beige và nếu có thể sửa chữa những gì cần trong nhà.
Lại một mùa Hè trôi qua, Khoa lên Năm Thứ Hai Trường Luật, tôi lên Năm Thứ Nhất Trường Y Khoa, đóng lon Chuẩn Úy Sinh Viên Quân Y.
Khoa vẫn kiếm nhiều tiền dạy học còn tôi chỉ kiếm được vừa đủ như cũ vì ít rảnh.
Mùa Đông đến, Hường đan cho Khoa một chiếc áo len chui hở cổ sát nách rất đẹp và vừa vặn. Áo màu cà phê đậm, hợp với mái tóc màu nắng úa của hắn. Lan cũng đan cho tôi một chiếc áo len cùng kiểu, cũng rất đẹp và vừa vặn. Áo màu xám hợp với màu đen tóc tôi.
Dì Ba cho mỗi đứa tôi một đôi giầy Bata thứ tốt. Giầy của Khoa màu nâu đậm, của tôi màu xám.
Chúng tôi biếu Dì Ba một nồi cơm điện National lớn và một cái lẩu điện lớn thứ tốt.
Hai đứa tôi tặng Hường và Lan mỗi người một chiếc đồng hồ đeo tay hiệu Seiko mạ vàng thứ đắt tiền.
Những khi học trò được nghỉ lễ lâu và ngày Tết, Khoa và tôi cách một ngày lái xe đi Mỹ Tho.
Chúng tôi không bao giờ ngủ đêm tại tiệm may. Mỗi đứa tôi không bao giờ chở Hường hoặc Lan đi đâu một mình. Hai tình trạng này được duy trì một cách tự nhiên một phần vì Khoa và tôi chưa thấy mong muốn gì hơn, một phần cũng vì thì giờ eo hẹp. Nhưng tôi bỗng thấy hai lý do này không đứng vững khi nhớ ra tôi chỉ làm giống theo ý của Khoa. Hắn đã nêu ra vấn đề trách nhiệm và bảo rằng nếu vì một lý do nào đó hắn không kết hôn được với Hường thì mọi người vẫn hiểu rằng Hường còn trăm phần trăm là một cô gái. Phải chăng đây là trường hợp khi yêu, người ta tránh hết sức làm những gì có thể có hại cho người mình yêu? Hay vì chúng tôi bị ảnh hưởng của hai câu Tiếng Anh và Tiếng Pháp chúng tôi rất ưa thích “Bạn có thể làm bất cứ những gì bạn muốn miễn là bạn không làm cho người khác đau khổ hoặc tức giận” (87) và “Con người là kẻ yêu thích những gì tốt và biết ghét những gì xấu” (88). Dù vì lý do gì, chúng tôi cứ thế đối xử với hai cô gái một cách tự nhiên và vui vẻ. Tôi cũng nghĩ không có gì gấp gáp cần phải tỏ tình yêu và xin kết hôn với Lan, tôi mới mười chín tuổi và nàng mười tám. Tôi tự hỏi nếu Khoa và tôi không kết hôn được với Hường và Lan thì hai cô gái này sẽ ra sao. Có lẽ hai nàng không thiệt hại gì mà có thể được tiếng tốt đã là bạn khá lâu với hai sinh viên trên Sài Gòn và mặc dầu không đi đến hôn nhân nhưng vẫn còn là con gái không ai có thể nói xấu điều gì. Nhưng tôi hoàn toàn tin tưởng Khoa và tôi chắc chắn sẽ cưới Hường và Lan. Tôi giữ chiếc áo len rất sạch và chỉ mặc đi Mỹ Tho khi trời lạnh, dọc đường tôi bận thêm một chiếc sơ mi rộng bỏ ngoài quần để che bụi.

(87) Bạn có thể làm bất cứ những gì bạn muốn miễn là bạn không làm cho người khác đau khổ hoặc tức giận: You can do whatever you want provided that you do not hurt anyone.
(88) Con người là kẻ yêu thích những gì tốt và biết ghét những gì xấu: Un homme est celui qui aime le bien et sait haïr le mal.

Ba đưa một tờ giấy cho Lan rồi nói:
_Vậy ăn xong, con về nhà liền đi.
Lan đưa tờ giấy cho tôi xem. Thì ra là một cái điện tín Dì Ba trả lại cho Lan. Tôi đọc: “Lan về gấp, mẹ đau nặng”.
Tôi đưa Khoa tờ điện tín để hắn đọc rồi truyền đi cho Hường.
Lan nhận lại điện tín Hường đưa, mặt không vui và lo.
Mọi người ăn trưa chậm lại, nói chuyện ít đi và nhỏ hơn.
Sau khi Khoa và tôi cùng hai cô gái dọn dẹp xong bữa cơm trưa, tôi đưa Lan ra bến xe. Xe Khoa chở Hường chạy trước, xe tôi và Lan chạy sau như thường lệ. Tôi có trong túi ba nghìn rưởi đồng, mượn Khoa được ba nghìn đồng. Tôi đưa Lan chiếc phong bì dán kín đựng sáu nghìn đồng:

(89) Một tô phở, một tô mì, hoặc một tô hủ tíu giá 5 đồng.

_Cô Lan, cô bỏ bóp ngay chiếc phong bì này kẻo rớt xuống đường.
Thấy Lan còn lưỡng lự, tôi nói tiếp:
_Đó là sáu nghìn đồng tôi tặng cô để chữa bệnh cho bác gái.
_Anh cho em nhiều tiền quá, em cám ơn anh. Nói xong Lan bật khóc.
Tôi chưa kịp vui vì giúp được Lan, bỗng buồn khi thấy đôi mắt đầm lệ của nàng trong kính xe chiếu hậu. Tôi đằng hắng nói:
_Cũng may là tôi đang kiếm được nhiều tiền. Có hãy dùng hết số tiền để chữa bệnh cho bác gái.
Trên đường về Sài Gòn, khi xe Khoa và xe tôi chạy song song, hắn hỏi:
_Khánh, mày nghĩ sao về bệnh của Má của Lan.
Tôi suy nghĩ rồi trả lời:
_Từ trước đến nay không nghe nói Má của Lan có bệnh gì. Vậy tình trạng bây giờ là bệnh mới có phát nặng. Má của Lan chắc cũng chỉ ba mươi chín hoặc bốn mươi tuổi như Dì Ba, nghĩa là còn trẻ nên sức chống bệnh mạnh mẽ. Tao nghĩ bác sĩ ở Bến Tre sẽ chữa hết bệnh cho bà ấy.
_Tao cũng tin như vậy. Khoa đưa ý kiến rồi nói tiếp:
_Bến Tre là tỉnh có nhiều người giỏi. Nhiều Người Bến Tre làm lớn kể cả bên quốc gia lẫn Việt Cộng. Vậy bác sĩ Người Bến Tre ít nhất cũng phải lành nghề.
Tôi vui lên nhưng chẳng bao lâu thấy không yên tâm khi nhớ tới lúc Lan khóc trên đường ra bến xe. Nàng khóc vì cảm động khi nhận tiền tôi tặng hay vì cái điện tín? Có lẽ vì cả hai.
Tôi lái chiếc Lambretta của tôi chậm lại để xe Khoa đi trước, rồi chúng tôi phóng nhanh về Sài Gòn.
Nắng chiều bắt đầu yếu dần hai bên ruộng. 

Sáng sớm trước khi lên đường đi Mỹ Tho, tôi mua hai mươi cái bánh rán (90) còn nóng để uống trà hoặc uống cà phê – Lan và Dì Ba rất thích.

(90) Bánh rán: bánh “cam” Hà Nội.

Khi Khoa và tôi tới Tiệm May Như Ý, chỉ có một mình Hưởng ngồi may. Chào nhanh Hường, tôi đi thẳng vào nhà trong, đặt gọi bánh xuống bàn ăn. Rồi khát nước, tôi lấy một cái ly, tiến tới tủ lạnh.
Bỗng Khoa gọi giật tôi lại rồi nói:
_Hường mới cho biết Má của Lan mất rồi.
Tôi lắp bắp hỏi:
_Thật không? Tại sao lại mất rồi? Bệnh gì mà mất rồi?
Khoa hạ thấp giọng:
_Bà đã treo cổ tự tử sau khi bị tên xã trưởng hãm hiếp.
Tôi bỗng hoa mắt, toàn thân run lên rồi tuột tay đánh rơi chiếc ly một cái “xoảng” trên sàn nhà gạch bông.
Hường vội chạy vào mặt buồn bã quét dọn các mảnh vỡ thủy tinh cho tôi.
Dì Ba trên lầu đi xuống.
_Thưa Dì Ba. Tôi và Khoa cùng cất tiếng chào.
_Chào hai con. Mới tới phải không. Dì Ba run giọng nói rồi làm như trả lại một tờ giấy cho Hường.
Đó là lá thư của Lan tôi được Hường cho xem như sau:
“Thưa Dì Ba,
Con xin phép Dì Ba cho con nghỉ làm việc ít ngày để lo xong chuyện nhà.
Kính mến,
Lan”
Tôi bỗng nói như la lên:
_Cô Hường, cô làm ơn viết ra giấy cho tôi địa chỉ của Lan và đường đi từ đây tới Bến Tre. Tôi phải gặp Lan ngay bây giờ.
Hường đưa mắt nhìn Khoa hỏi ý kiến, Khoa lắc đầu.
Dì Ba khuyên tôi:
_Khánh à, theo thư của Lan, sau ít ngày lo xong chuyện nhà, Lan sẽ trở lại tiệm may làm việc và con sẽ gặp nó. Nếu con có gì gấp muốn nói với Lan thì viết ra giấy Dì sẽ đem tới bưu điện đánh điện tín cho Lan ngay bây giờ. Bến Tre có nhiều Việt Cộng nằm vùng để gián điệp, tuyên truyền kiếm đảng viên mới và khủng bố. Việt Cộng không ưa người di cư, con có thể là mục tiêu của đảng viên cộng sản quá khích.
Tôi thở dài, tìm giấy bút rồi gieo mình ngồi xuống ghế viết:
“Cô Lan, cô hãy tìm ngay luật sư để truy tố tên xã trưởng đó ra tòa. Tôi sẽ trả hết tiền luật sư.
Khánh”.
Chở Dì Ba ra bưu điện, tôi thỉnh thoảng nhìn kính xe chiếu hậu thấy Dì lấy khăn tay lau nước mắt. Tôi buồn, buồn hơn lúc thấy đôi mắt đẫm lệ của Lan.
Tới nơi, Dì Ba bảo tôi:
_ Con đứng đây chờ Dì vô trong gởi điện tín.
_Dạ. Tôi nói và làm theo vì biết Hường và Dì Ba không ai muốn cho tôi địa chỉ của Lan.
Bầu không khí có vẻ trở lại gần như bình thường tại tiệm may. Khoa và tôi pha cà phê và sửa soạn bánh rán để đem ra cho Dì Ba và Hường đang ngồi may. Bốn ly cà phê nóng trên bốn cái đĩa và bốn cái bánh rán đựng trong bốn cái đĩa ny lông lớn để hứng vụn bánh rơi xuống khi ăn.
Dì Ba nói:
_Có cà phê và bánh đây rồi. Giỏi thiệt, cám ơn hai con nghen.
Khoa cười toe miệng, tôi cười gượng. 

Hường hỏi Khoa:
_Anh đưa em gói gì đây?
_Hai con vịt quay và hai mươi cái bánh bía Khánh và tôi mua sáng nay ở Sài Gòn. Khoa đáp.
Quay sang tôi Hường nói:
_Anh Khánh, Dì Hai của Lan trên Sài Gòn đã xuống Bến Tre gặp Lan.
Nhà vườn Má của Lan ở một nửa là của Dì Hai.
Tôi hỏi:
_Lan đã tìm được luật sư chưa?
Hường đáp:
_Chuyện này em không rõ nhưng nghe Dì Hai nói người dân thấp cổ bé miệng thưa kiện viên chức chánh phủ khó mà thắng lắm. Má của Lan đã được mai táng nên lại càng khó hơn.
Đã hai Chủ Nhật không gặp Lan, tôi hơi bồn chồn. Nghe Hường cho biết tin về Lan, tôi thấy yên tâm nhưng vẫn tức giận về tai nạn xảy ra cho Má của Lan. Nghe kể chuyện Dì Hai nói về dân thấp cổ bé miệng và viên chức chính phủ, tôi phừng lên và muốn nổi điên. Tôi thầm tự nói “Thảo nào cộng sản nổi lên khắp nơi và Nước Pháp đã rút khỏi Việt Nam một cách mất mặt tại bờ Sông Sài Gòn, cuốn cờ về nước một cách thê thảm và gần như phần đông người tiễn đưa là các bà lấy chồng Pháp. Tình trạng bây giờ không biết sẽ ra sao đây?” Tôi muốn uống một chút bia để phừng lên tối đa mà vỗ tay xuống bàn nhưng nể sợ Dì Ba và ngại Hường nên chỉ tới tủ lạnh lấy nước sôi để nguội uống và thở dài.
Mưa đâu bỗng rơi xuống làm tôi dịu lại nhưng buồn thêm khi nghĩ tới Lan.
Tôi cố gắng tìm hiểu thật đúng tâm trạng của Lan bây giờ bằng cách dùng phân tâm học (psychanalyse, psychanalysis) (91). Lan thuộc loại người thích can thiệp (interventionniste, interventionist): nàng đã tình nguyện dẫn đường cho tôi và Khoa (xem Chương V Gặp Gỡ, trang 25). Ngoài ra, Lan còn có tính ăn thua đủ, nghĩa là theo “Luật một là tối đa hai là không có gì cả” (Loi du tout ou rien, law of all or nothing) khi nàng nói “Tên dân vệ mà còn sống đem giết nó cho rồi” (xem Chương V Gặp Gỡ, trang 84). Vậy thì Lan hiện đang hận thù và căm hờn muốn giết tên xã trưởng.
Nhưng cũng có thể tôi nghĩ không đúng về Lan mà chính tôi mới là kẻ muốn giết tên xã trưởng và tôi đang bị “projection” (92) (“sự suy bụng ta ra bụng người”).
Có lẽ đúng ra là cả Lan và tôi đều đang muốn giết tên xã trưởng.

(91) Psyche (âme, soul) nghĩa là tâm hồn, analyse (analysis) nghĩa là phân tích; psychanalyse (psychanalysis) nghĩa là phân tích tâm hồn, nói một cách dễ hiểu là phân tích tâm lý tức là phân tâm học (môn học về phân tích tâm lý).
(92) Projection nghĩa đen là sự phóng ra đằng trước, nghĩa bóng trong phân tâm học là “sự suy bụng ta ra bụng người”.

Tôi bỗng giật mình vì thấy vấn đề đã trở thành quá lớn một cách ghê sợ nên vội tới tủ lạnh rót uống một ly nước sôi để nguội thật lớn.
Tôi thở dài nằm xuống chiếc sofa (93) và nhắm mắt lại.

(93) Sofa: ghế đệm dài ba người ngồi.

Tôi nghĩ trước hết tôi phải tìm gặp Lan và giúp nàng kiếm luật sư thật giỏi để truy tố tên xã trưởng ra tòa.

Tôi hỏi Hường được biết nhà của Dì Hai là Tiệm May Thời Trang ở Đường Trần Quang Khải (Paul Bert cũ) trên Sài Gòn do Chị Tâm, con gái một của Dì Hai, làm chủ.
Dì Ba cũng nói như vậy và còn cho biết thêm số nhà.
Tôi đậu xe trước Tiệm May Thời Trang rồi đi vào, cúi đầu chào hỏi người đàn bà khoảng ba mươi tuổi đang ngồi may:

_Em xin chào chị, xin hỏi đây có phải là nhà của Chị Tâm không? Em là Khánh, bạn của Lan Tiệm May Như Ý dưới Mỹ Tho. Em xin được gặp Dì Hai.
_Chào cậu, tôi là Tâm con của Dì Hai đây. Nghe nói về cậu nhiều nay mới gặp. Người đàn bà trả lời rồi nhìn tôi như e ngại không biết tôi có thật là Khánh không.
Thấy vậy, tôi đưa tấm Thẻ Sinh Viên Y Khoa có dán ảnh của tôi ra:
_Đây là Thẻ Sinh Viên Y Khoa của em để chị xem.
Xem thẻ xong, Chị Tâm bảo tôi:
_Má tôi có nhà, cậu theo tôi lên lầu gặp bả.
_Má, cậu này là Khánh, bạn của Lan dưới Mỹ Tho, muốn gặp Má. Chị Tâm giới thiệu.
_Con xin chào Dì Hai. Con tới đây để hỏi thăm về cô Lan. Con muốn gặp cô ấy để đưa tiền mướn luật sư truy tố tên xã trưởng ra tòa.
_Truy tố tên xã truởng ra tòa? Dì Hai nói, rồi lắc đầu rơi nước mắt, nắm lấy tay tôi:
_Cám ơn con có lòng tốt. Những hiện nay Dì không biết Lan ở đâu. Nói xong, Dì Hai khóc, ôm lấy tôi.
Tôi sững sờ, bối rối, thất vọng cáo từ ra về.

Tôi đau buồn nằm suy nghĩ liên miên.
Lan đã bị tên xã truởng hãm hiếp và thủ tiêu? Thủ tiêu để làm gì cho rắc rối, hãm hiếp xong, tên xã truởng lơ luôn như đã từng làm là thượng sách. Vậy chuyện này không thể xảy ra.
Lan đã bị tên xã trưởng hãm hiếp và nàng đã bỏ đi lánh mặt một thời gian vì quá đau đớn không muốn gặp mặt họ hàng bè bạn. Nếu thế thì sau này, khi nàng trở về Tiệm May Như Ý hoặc nhà Dì Hai, tôi sẽ cưới nàng liền để nàng biết rằng đối với tôi chuyện nàng bị hãm hiếp chỉ là tai nạn, nàng hoàn toàn không có lỗi gì đối với tôi, mặc dầu tôi đau đớn, buồn tiếc. Tôi sẽ tìm cách giết chết tên xã truởng. Tôi đã học mấy khóa quân sự và tôi bắn súng rất trúng và nhanh. Nhưng dù cho ám sát hắn xong, tôi vẫn không thoát tội được vì sẽ là kẻ bị tình nghi số một. Tôi sẽ bị tra hỏi khi xảy ra vụ ám sát tôi ở đâu, làm gì lúc đó. Vậy tôi sẽ giết tên xã trưởng sau khi có bằng bác sĩ rồi tập sự trong bệnh viện để có khả năng chuyên về giải phẫu và sau khi Lan có bằng y tá. Việc này cần vài năm và hy vọng tên xã truởng còn sống. Khi đó tôi và Lan sẽ theo cộng sản vào bưng. Tôi sẽ tập luyện về ám sát để lập thành tích dâng đảng. Việc này tôi nghĩ sẽ chắc chắn làm được và sau đó Lan cùng tôi sẽ sống bên nhau trong bưng, hành nghề y khoa giải phẫu là thứ cộng sản rất cần.

Nhưng hỡi ơi, sau vài tháng vắng mặt, Lan đã giết chết tên xã truởng.
Nàng đã cùng với một gã cộng sản ám sát tên xã truởng và đang bị truy nã rất gắt. Theo lời khai của gã hộ vệ tên xã truởng thì cả hai đều bị trúng đạn súng lục một cách bất ngờ khi vừa quẹo quanh một rặng cây rậm rạp và bị thương nặng không phản ứng được. Một người đàn ông bắn tên hộ vệ và một cô gái bắn tên xã truởng. Cô gái tiến tới tên xã truởng và bắn tiếp một phát vào giữa trán hắn.
Nghe Hường thuật lại như vậy, tôi vui mừng được vài giây đồng hồ, rồi bỗng hoa mắt, bủn rủn tay chân và ngã xuống vì biết tôi đã mãi mãi mất Lan.
_Anh Khánh xỉu! Anh Khánh xỉu! Hường kêu lên thật lớn.
Khoa vội chạy tới vực tôi lên chiếc sofa.
Dì Ba cạo gió cho tôi.
Tôi nói:
_Con cám ơn Dì Ba. Con khỏe lên rồi, con sẽ lái xe về Sài Gòn như thường.
Tôi bỗng tê tái hiểu ra chuyện: gia đình Dì Hai theo cộng sản và đã giúp Lan ra bưng để rồi trở lại ám sát tên xã trưởng theo ý muốn của nàng. Tôi đã bị Chị Tâm nghi ngờ là một kẻ lạ đến để dò la về gia đình chị, Dì Hai đã nói dối tôi Dì không biết Lan ở đâu nhưng rồi cảm động òa khóc, ôm lấy tôi. Anh Lực, chồng Chị Tâm làm chủ một chiếc xe vận tải lớn và cũng là tài xế lái xe này khứ hồi đường Sài Gòn Bến Tre. Anh vừa chở khách và hàng kiếm tiền vừa tiếp tế tiền cộng sản kinh tài cũng như thực phẩm và thuốc men cho họ trong bưng. Tài xế xe vận tải tiếp tế cho Việt Cộng ban đêm đậu tại nơi quốc gia không kiểm soát được, dựng nắp xe lên hoặc tháo bánh xe ra làm như xe đang bị hư hỏng. Việt Cộng sẽ ra nhận tiếp tế.
Tôi dấu kỹ chuyện hiểu ra này, không để cho bất cứ ai biết nhlà Dì Hai.
Tôi không còn biết làm gì hơn ngoài việc tìm cách gửi tiền, thuốc men và vải cho Lan vì nàng chắc chắn thiếu thốn những thứ này.

Một buổi tối, tôi lái xe trở lại nhà Dì Hai. Tôi biếu Dì một gói cà phê lớn thử đắt tiền và mười hộp sữa Nestle’, rồi kể chuyện về Lan y như Hường đã nói cho tôi biết, làm như báo tin cho Dì Hai. Dì bỗng òa khóc.
_Dì Hai, con muốn gửi tiền, thuốc men và vải cho cô Lan những chưa làm được.
Dì Hai khóc lớn nói:
_Khánh, con tốt quá, nghe Lan nói về con nhiều bây giờ mới biết. Căn nhà trước kia mẹ của Lan ở một nửa là của Dì. Dì sẽ bán căn nhà này, một nửa số tiền bán được dùng để gởi cho Lan. Nếu cần, Dì sẽ dùng tất cả số tiền bán nhà gởi cho Lan.
Tôi nói liền:
_Vậy khi nào Dì gửi được cho con biết để con gửi ké. Chuyện này chỉ có Dì và con biết mà thôi. Con sẽ chịu mọi tiền cước phí.
Rồi mỗi tuần tôi đến thăm Dì Hai, biếu Dì bánh rán, hoặc heo quay, gà quay, vịt quay, giò lụa, chả lợn, chả quế, vân vân. Dì nhận, cám ơn tôi một cách vui vẻ nhưng rồi trầm ngâm nhìn tôi cho đến một hôm Dì lại khóc nắm lấy tay tôi:

_Dì đã tìm được chỗ gởi tiền cho Lan. Con có thể gởi tiếp tế cho nó được rồi. Việc này rất nguy hiểm vậy chỉ hai Dì con mình biết thôi nghen.
Tôi nghĩ Dì Hai phải tối đa cẩn thận về việc Dì tiếp tế cho cộng sản. Việc này tự nó đã nguy hiểm nên ngoài gia đình, Dì không thể để cho ai biết được. Tôi cố gắng làm như không biết gì trong khi nhờ cậy Dì giúp tôi tiếp tế cho Lan.
Tôi vui mừng lên một chút, có ý định sau khi tốt nghiệp bác sĩ giải phẫu tổng quát, tôi sẽ trốn vào bưng theo Lan. Nghĩ vậy nên khi Khoa rủ tôi theo hắn mỗi tuần đi Mỹ Tho như trước, tôi đồng ý.
Tai Tiệm May Như Ý, thỉnh thoảng Dì Ba bỏ đi vào trong bếp. Tôi nghĩ có lẽ Dì sắp rơi lệ, rơi lệ vì thương Lan, thương cho mối tình của chúng tôi, hay thương tôi; Dì thương cả ba và thương Lan nhất. Tôi cũng vào nhà tắm dùng bàn tay sạch hứng nước lạnh trong vòi cho chảy qua đôi mắt lấy bình tĩnh.
Sau mỗi lần tiếp tế, tôi đều nhận được một miếng giấy nhỏ bằng bàn tay Dì Hai đưa, nói là của Lan gửi cho tôi. Trên miếng giấy chỉ có ghi chú chi tiêu tiền chợ. Tôi nhận ra chữ của Lan và suy nghĩ xem nàng muốn nói gì. Tôi cộng tất cả chi phí tiền chợ lại được một con số bỏ dấu phẩy đi thì bằng số tiền tôi đã gửi.

Ít lâu sau Dì Ba bị bệnh phụ khoa nhờ tôi đưa lên Sài Gòn chữa. Dì bị ung thư cổ tử cung tại chỗ (cancer du col utérin in situ). Bác Sĩ Jacques Tavernier giải phẫu cho Dì và một năm sau kết hôn với Dì. Ông đã ly dị vợ và không có con. Khi hết giao kèo làm việc, ông về Pháp, Dì Ba đi theo sống tại Paris.
Tiệm May Như Ý do Hưởng làm chủ. Nàng mướn thêm hai cô thợ may về làm việc.

May mắn đến với Dì Ba và Hường thì xui xẻo nhất xảy ra cho tôi.
Khi còn hai năm nữa thành Bác Sĩ Giải Phẫu Tổng Quát, tôi được Dì Hai cho biết là mất tin tức của Lan và không biết nàng ra sao. Tôi đau đớn sắp ngã nhưng gượng lết được tới chiếc sofa và nằm xuống nghỉ. Sau khi được Dì Hai cạo gió, tôi run run lái xe về nhà.
Hai điều đã có thể xảy ra. Một là Lan chết, suy nghĩ như vậy đã làm tôi sắp ngã xuống. Hai là Lan đã lấy chồng có lẽ là anh chàng cộng sản đã bắn tên hộ vệ bị thương nặng; vì vậy nàng không muốn nhận tiếp tế của tôi nữa. Tôi không muốn Lan chết vì như vậy tôi đau đớn hơn.

Hai năm sau, tôi thành Bác Sĩ Giải Phẫu Tổng Quát và nỗi đau đớn của tôi thành một vết sẹo trong hồn. Tôi không nghĩ tới đàn bà con gái nữa và xem họ giống như đàn ông.

TÔI CÓ BA MỐI TÌNH_Chương V Gặp Gỡ_Khai Phi Hạnh Nguyên

**************************************************

CHƯƠNG V
Gp G

**************************************************

Khoa hỏi:
_Mình mặc gì cho hợp với buổi đi chơi đây?
Tôi đáp:
_Tao nghĩ nên mặc quần tây dài màu đậm, đi đôi Bata (22) cao cổ cũng màu đậm.
_Thế còn áo mũ? Hắn hỏi tiếp.
_Áo sơ mi trắng ngắn tay bỏ ra ngoài và mũ kết (23) trắng. Tôi nói.
_Vậy là mình giống Công Tử Lục Tỉnh rồi. Khoa giỡn.
Tôi cười:
_Áo trắng, nhất là mũ kết trắng, có vẻ Công Tử Lục Tỉnh, nhưng công tử nghèo và hơi anh chị.
Chúng tôi suýt chút nữa thành đồng phục chỉ khác là tôi bận quần xám đậm, giầy xanh đậm, còn Khoa quần màu cà phê đậm, giầy nâu. Ra khỏi nhà hắn nói:
_Tao ăn no quá.
_Tao cũng vậy, cơm ngon nhà giàu mà. Tôi phụ hoa.
Khoa phê bình:
_Ba món món nào cũng ngon và nhiều. Thịt ngan (thịt vịt Xiêm cổ lùn) luộc chấm nước mắm gừng bỏ tí đường thật khéo thì cũng như Hà Nội. Nhưng hai món kia đặc biệt.
Tôi nói theo:
_Đúng thế! Canh chua thơm (dứa) tôm; tôm lột vỏ, tươi và nhiều; canh chua ngọt vừa đúng, không mặn không nhạt. Cá lóc chiên ngoài vàng thơm ròn, trong vừa chín tới, chấm nước mắm pha chua ngọt cay rất dịu. Sau này chắc tao thuê người giúp việc Miền Nam. Tao sẽ ăn món Nam và món Bắc vợ nấu.
Khoa cười:
_Vậy nếu vợ mày Người Nam thì mày sẽ thuê Người Bắc giúp việc phải không?
Tôi nhún vai hạ giọng:
_Ơ … cũng có thể như vậy. Ăn là một cái thú mà. Que sera, sera … (24)
Hắn bỗng đằng hắng rồi chậm bước dừng lại:
_Tao hỏi mày một câu, nghĩ kỹ rồi hãy trả lời.
_Câu gì? Tôi cũng dừng bước nhìn vào mắt hắn lắng nghe.
_Mày muốn có vợ như thế nào?
Tôi hơi giật mình vì câu hỏi về một chuyện tôi chưa bao giờ nghĩ tới.
_Để tao nghĩ xem … Ơ … mày cũng như tao quen nhiều cô đẹp ở trường và hàng xóm nhưng chỉ là người quen có cảm tình hoặc bạn, phải chưa?
Khoa gật đầu cười, hỏi tiếp:
_Đúng. Rồi sao nữa?
_Vợ tao hả … đừng nhỏ quá, đừng thấp quá, đừng béo quá … không béo không gầy thì tốt nhất …
_Rồi sao nữa? Hắn phì cười.
_Ơ … trong toàn thể cân đối, không có khuyết điểm đáng kể, không cần giàu, không cần đẹp. Tôi kết luận.
_Không cần đẹp, nhớ câu này nghe chưa. Nói xong Khoa lắc đầu cười hinh hích làm tôi hơi ngượng phản ứng liền:
_Tao nói không cần đẹp nghĩa là đẹp cũng được.
_Ơ cái thằng này ăn nói lanh quanh … Nói xong hắn tiếp tục cười hinh hích.
Tôi hơi không bằng lòng, im lặng rồi bắt sang chuyện khác:
_Mày định ngày nào về Sài Gòn?
Khoa trả lời:
_Không mấy khi đi chơi như thế này, ở đến chiều Chủ Nhật tới rồi về. Anh Tám là Xếp Ông Bô tao, thương Ông Bô tao lắm và thích tao. Tao biết tính anh ấy, không sao đâu.
Tôi nói:
_ Như vậy không được đâu. Anh Tám nói một tuần là một tuần. Mình phải co rếch (25). Tao thấy trưa Thứ Sáu tới nên về, để nguyên Thứ Bảy và Chủ Nhật cho anh chị ấy riêng tư.
Khoa suy nghĩ rồi đồng ý nói:
_Được, sẽ làm theo mày. Bây giờ để tao nói về chương trình những ngày mình ở Mỹ Tho.

(22) Đôi Bata cao cổ: đôi giầy chơi bóng rổ.
(23) Mũ kết: casquette: cap: mũ vải lưỡi trai.
(24) Que sera, sera … : whatever will be, will be … : biết ra sao ngày sau …
(25) Co rếch: correct: đúng, đúng đắn, đàng hoàng.

Hắn thao thao bất tuyệt đưa ý kiến bằng giọng chỉ huy và chăm sóc cho tôi – đây là thói quen của hắn, thường là hay và gần như luôn luôn có lợi cho tôi bởi vậy tôi khó mà không theo, chỉ thỉnh thoảng nói vào một chút khi hắn cao hứng hoặc muốn quá nhiều như chuyện tính ở quá hạn nhà Anh Tám, ỷ vào mối quan hệ tốt giữa Anh Tám với Ông Bô hắn và hắn.
Khoa bảo rằng thật ra việc chúng tôi đi chơi trong vùng quê Mỹ Tho chỉ là phụ. Anh Tám lo ăn ở và cho chúng tôi gặp bà con cùng người quen của anh mới là chính. Tôi gật đầu đồng ý ngay hai điểm này, nói rằng ý Anh Tám là cho chúng tôi ăn ở sướng và gặp những người tử tế trước khi đi chơi.
_Nãy giờ tao nói ra ngoài đề hơi nhiều. Mình còn đúng năm ngày nữa là trưa Thứ Sáu tới về Sài Gòn phải không?
_Ơ … chiều Chủ Nhật hôm nay và sáng Thứ Sáu tới là một ngày. Thứ Hai, Ba, Tư, Năm bốn ngày nữa là năm ngày. Mày tính nhanh thật. Tôi trả lời.
Khoa nói tiếp:
_Năm ngày gồm hai phần là ở nhà Anh Tám và đi chơi. Ở nhà Anh Tám đã được hai mươi bốn tiếng nên mình thạo hết lối sống và đối xử đúng tốt với mọi người.
Tôi nói:
_Đúng rồi. Các nơi trong nhà mình đã giữ sạch gọn y như trước khi xử dụng, những lúc tiện dịp đã phụ giúp Bà Tư một số việc. Mày nhớ không, sau bữa cơm trưa nay, trước khi mình đi chơi, Bà Tư đã hỏi mình có muốn uống cà phê không để bà ấy pha. Tao nghĩ bà ấy có cảm tình với mình. Ăn uống thì mình đã ăn sạch sẽ gọn ghẽ và không bao giờ ăn miếng ngon nhất, phong tục Việt Nam mà.
Khoa khoe:
_Mày chưa bao giờ biết miền quê trong Nam vì mới ở Sài Gòn một năm và phải học thi. Tao vào Nam là ở ngay Sài Gòn đã được bốn năm. Mấy thằng bạn Người Nam đã cho tao về quê bọn nó ở chơi Thứ Bảy và Chủ Nhật. Mỹ Tho chắc cũng không khác gì nhiều những nơi đó. Vậy tao có thể là hướng dẫn viên du lịch cho mày.
Tôi tiếp lời:
_Ngày xưa đầu tiên Pháp chiếm ba tỉnh Miền Đông Nam Việt trong đó có Mỹ Tho. Tao tin nhiều phần tao nhớ không sai là Mỹ Tho bị chiếm trước bởi vì cứ theo sự suy nghĩ thông thường thì tiện nhất là cho tầu chạy từ biển vào ngược dòng Cửa Đại hoặc Cửa Tiểu mà tới Sông Mỹ Tho rồi lên đất liền chiếm tỉnh này. Cửa Đại và Cửa Tiểu là hai nhánh của Sông Mỹ Tho và đổ ra biển, con sông này là nhánh của Sông Cửu Long chia ra tại Nam Việt. Kết luận mình đang ở tại một địa danh của lịch sử mất nước một trăm năm mươi hai năm (1802-1954).
Khoa hỏi:
_Mày nghĩ thế nào về tội ác của những nước đã cai trị Việt Nam bằng cách này hoặc cách khác.
Tôi đáp một tràng sau khi im lặng suy nghĩ tới câu của Sidonie Gabrielle Colette, nữ sĩ Pháp (femme de lettres française) mới qua đời khoảng bốn năm nay,
Liberte’, comme des crimes on commet en ton nom!
(Tự Do, nhân danh ngươi, người ta đã phạm tội ác biết bao!):
_Người Pháp cũng đã làm nhiều điều tốt cho mình. Mày với tao Pháp đào tạo chứ ai, trong Chính Sách Khai Hóa của họ. Này, thế mình đi chiếm đất của Chàm và Cao Miên, lính mình có phạm những tội ác như lính Pháp không và mình đã làm được những gì cho hai nước này. Tao nghĩ khi chuyện đã qua nên tha thứ cho tất cả những tội ác của các quân ngoại xâm và những âm mưu thâm độc của họ, tha thứ nhưng không quên. Tao thấy chính trị nào mà không chia rẽ, gian dối, lường gạt, phản bội, tàn nhẫn và độc ác. Nhìn lịch sử thì biết điều này và đó là định luật của lịch sử. Ba tao đã bảo tao không nên nói về chính trị, tôn giáo và phong tục bởi vì sẽ mất bạn và chuốc lấy kẻ thù.
Hôm nay tao đã không nghe lời cha nhưng có lẽ không sao vì dù thế nào mình vẫn còn là bạn thật với nhau. Thôi tới đây chấm dứt câu chuyện này.
Chúng tôi bỗng im lặng một lúc, rồi Khoa lên tiếng trước:
_Đi kiếm hủ tíu ăn, tao đói bụng rồi.
_ Tao cũng đói bụng – tôi nói – nhưng biết tiệm nào ngon mà ăn đây.
Khoa đáp:
_Bây giờ đi hỏi nhiều người, nếu đa số nói tiệm nào ngon thì mình tìm tiệm đó. Kiểm soát lần chót là khi tới nơi, nhìn xem tiệm có đông người ăn không.
_Đúng rồi. Tôi đồng ý nói.
Chơi với nhau, chúng tôi có một thói quen về tiền bạc. Mua vé và mua sắm mạnh ai nấy trả tiền. Ăn uống có hai trường hợp. Thí dụ Khoa uống nước mía, tôi không uống vì không khát, Khoa tự trả tiền. Còn nếu cả hai đều uống, Khoa móc tiền trả hết rồi tôi hoàn lại hắn nửa tiền, không kể ai uống nhiều uống ít. Ăn tiệm cũng vậy, Khoa trả hết rồi tôi hoàn lại hắn nửa tiền, không kể ai ăn nhiều ăn ít.
_Ngon quá. Khoa thốt lên khi ăn tô hủ tíu.
Tôi cũng nói:
_Ngon thật.
Hắn hơi lim dim đôi mắt nhìn vào tô của hắn rồi nói:
_Nước lèo, bánh và tôm thịt đều ngon hơn Tiệm Thanh Xuân cạnh Chùa Ấn Độ Sài Gòn.
Rời quán ăn, chúng tôi tiếp tục trở lại cuộc hành trình vào cánh đồng xanh bát ngát.
Mây trắng lững lờ trôi trên bầu trời trong. Kìa là làng mạc, thôn xóm với những bóng dừa dưới nắng, những con rạch giữa những lùm cây. Trên cao vài cánh chim mòn mỏi bay xa. Có tiếng chim gáy “cúc cù cu” đượm buồn tắt dần vào cô tịch.
Trên cánh đồng không mông quạnh, tôi chợt nhớ quê nhà với những hình bóng thân yêu nào biết ra sao bây giờ. Đã gần hai năm, những kẻ ra đi và người ở lại bặt vô âm tín. Những tấm bưu thiếp màu trắng thô sơ và ngắn ngủi nhất trong lịch sử loài người, trên đó chỉ được viết mạnh khỏe hay đã mất vào ngày nào, không còn được phép gửi cho nhau.
Ôi, cảnh vật hôm nay bỗng dưng sao mà buồn vậy!
Tôi hơi chúm miệng lại, thở phào ra một cái.
_Mày mệt hả Khánh. Khoa hỏi.
Tôi trả lời:
_Không.
Hai câu “Tất cả ở trong quyển sách. Ô tô nhà lầu vợ đẹp con khôn đều ở trong quyển sách” đã mười năm vẫn còn ở trong tôi. Ngày đó mới tám tuổi tôi không hiểu câu thứ hai này nghĩa là gì và ngượng quá khi nghe bốn chữ “vợ đẹp con khôn”. Hôm nay với chút kinh nghiệm đời, tôi thấy câu này là một sự thật. Đọc giữa những dòng chữ (26) như Người Pháp nói, tôi còn thấy đây là tình thương. Khi người ta chẳng làm gì được cho người thân yêu thì người ta bày tỏ sự có lòng, lòng mong ước những gì tốt đẹp cho nhau.
Câu đầu trong lời nói năm xưa mới là hay vì nó là một sự thật mà cho tới bây giờ tôi chỉ được nghe một lần, một lần thốt ra từ miệng một người quê mùa không biết chữ. Phải rồi, quyển sách là đời người được hình dung lại vì ngoài khoa học kỹ thuật, nó có lịch sử, văn và thơ. Những gì là nét tuyệt vời của tình người có ở trong hai môn chót này, đời đời kiếp kiếp còn làm rung động đến thổn thức những trái tim yêu. Khi mười lăm tuổi hiểu được thơ hay, tôi thích vô cùng, tôi tự động thuộc lòng những bài cổ thi hay, những bài thơ mới hay. Đến khi tập tễnh làm thơ thì tôi ngừng lại vì nguy hiểm quá, sẽ mất hết thì giờ và thi rớt. Thường sau khi học Trung Học được bốn năm, học trò có đủ vốn văn thơ nên thích làm thơ hoặc viết văn và đa số không đậu được Tú Tài hoặc bị dở dang trên Đại Học, nhất là khi đeo đuổi ngành Y Khoa, Dược Khoa hoặc Nha Khoa.
Tôi vừa đi theo Khoa vừa thầm đọc một số thơ hay.
Bài thơ Tấm Lịch Đời của Tô Tân:
Tôi muốn đem ngày tươi
In thành một bản lịch
Để tôi gỡ tờ đời
Tùy theo hồi sở thích …
Tôi sẽ để thật lâu
Những tờ ghi hạnh phúc
Và vội bỏ tờ sầu
Không theo giờ đợi lúc .
Khi vắng mặt người yêu ,
Thì giờ không muốn biết ,
Tôi sẽ gỡ thật nhiều
Để chỉ ngày cách biệt .
Những đoạn thơ của Thanh Tịnh, thi sĩ Người Huế:
Em ơi, nhẹ cuốn bức rèm tơ.
Nhìn thử chân mây khói tỏa mờ
Có bóng tình quân muôn dặm ruổi
Ngựa hồng tuôn bụi cõi xa mơ …
Hoặc
_Rồi một hôm nếu về cha hỏi
Mẹ đâu rồi con biết nói sao?
_Con hãy bảo trông cha mòn mỏi,
Mẹ từ trần sau mấy tháng đau.
_Nếu cha hỏi cặp đào trước ngõ
Sao chỉ còn một gốc ngả nghiêng,
_Con hãy chỉ một cây đào nhỏ
Bên cây tùng rồi đứng lặng yên.
Một đoạn của thơ Đông Hồ, thi sĩ xứ Hà Tiên:
Yêu đương đâu phải thề non biển.
Khăng khít cần chi đến tất giao.
Một sợi tóc tơ huyền rủ buộc
Ngàn năm người thật với chiêm bao.
_Mày buồn ngủ hả Khánh? Khoa hỏi, có lẽ sau khi nhìn mắt tôi.
Tôi đáp:
_Không.
_Buồn ngủ thì kiếm tiệm cà phê uống cần gì mà phải gượng gạo. Khoa đề nghị.
_Tao đã nói không mà. Tôi nhấn mạnh.
Tôi bỗng thấy hết buồn và vui lên quay sang hỏi Khoa:
_Mày còn nhớ bài thơ Lời Cuối Cùng của Thanh Tịnh không, là lời của người mẹ lúc sắp qua đời nói với đứa con khi chồng đi xa chưa trở về.
_Nhớ, bài thơ đó hay, Khoa trả lời liền, rồi nói tiếp:
_Tao nghĩ bài đó Thanh Tịnh cảm hứng từ bài thơ Et S’il Revenait Un Jour (Nếu Một Ngày Kia Chàng Trở Lại) của Maurice Maeterlinck.
_Có lý lắm. Tôi đồng ý nói.

(26) If faut lire entre les lignes: phải đọc giữa những dòng chữ, nghĩa là đọc hết những dòng chữ rồi từ đó tìm ra những gì những dòng chữ không nói đến. 

Khoa bỗng đề nghị:
_Chỗ này hơi mô nô tôn (27), mình hãy tới dưới kia có nhà và cây cối nhiều.
Tôi đồng ý ngay vì muốn xua đuổi hẳn nỗi nhớ quê còn vương vấn.
Không bao lâu chúng tôi tới đó, một khu rộng lớn với nhiều nhà cửa và đường đi quanh co hai bên có cây hoặc bụi che khuất.
Nghĩ tới bốn câu thơ của Đông Hồ, tôi lên tiếng:
_Kể cũng hay thật, đời đời và nơi nơi trong văn thơ, cứ có những mối tình tuyệt vọng hoặc đau khổ. Tại sao vậy?
Khoa đáp:
_Mối tình đau khổ là do tử biệt, sinh ly. Hai kẻ yêu nhau có một kẻ chết, hoặc vì hoàn cảnh phải xa nhau mãi mãi.
_Điều này dễ hiểu. Thế còn những mối tình tuyệt vọng? Tôi hỏi tiếp.
_Ơ … cũng giống như bị oọc giơ (28) thôi. Khoa cắt nghĩa.
Tôi thắc mắc:
_Oọc giơ, ý mày muốn gì?
Khoa cười, nói như giảng bài:
_Thì giống như mày chơi túc cầu, đứng ra ngoài vị trí của mình, nên không được chấp nhận và bị phạt.
Kẻ thất tình vì quên đi thân phận của mình nên yêu lầm người.
Chàng dung mạo kém hoặc ngay cả đẹp trai, viết văn, làm thơ, ca hát, đánh đàn, hoặc viết bài hát, yêu người đẹp chỉ mơ cảnh trai tài gai sắc kiểu khác, chẳng hạn như đẹp trai con nhà giàu học giỏi hoặc bằng cấp, địa vị và giàu có.
Vì thế cho nên chàng ôm mối tình tuyệt vọng để rồi âm thầm đau khổ, và nếu có tài thật sự thì sẽ thành văn sĩ, thi sĩ, ca sĩ, nhạc công, hoặc nhạc sĩ, để lại trong văn nghệ thuần túy những tác phẩm bất hủ cũng như giọng ca hoặc ngón đàn tuyệt vời.
Tôi nói:
_Đúng, nhưng tại sao có người đã biết thân phận mình còn đâm đầu vào mà yêu để rồi thất vọng?
_Dễ hiểu thôi, bởi vì con tim vừa mù lòa, vừa không biết suy nghĩ và vì “Làm người ai cũng có hy vọng, như kẻ làm ruộng mong cho đến ngày gặt lúa, kẻ đi đường mong cho đến chỗ nghỉ chân”. Khoa cười trả lời, trích ra một câu trong tân văn.
Tôi cũng cười:
_Không sai. Nhưng tại sao rất hiếm có tác phẩm văn nghệ thuần túy nói về những mối tình tuyệt vọng hoặc đau khổ của phái nữ?
Khoa vẫn còn cười:
_ Cái này để tao suy nghĩ … Ơ …, ơ phải rồi, đàn ông thất tình nói ra cho bớt đau khổ. Còn đàn bà thất tình nói ra càng đau khổ thêm.
_Tại sao lại càng đau khổ thêm? Tôi hỏi tiếp.
Khoa lại cười đáp:
_Nói ra sợ bị ế vì đàn ông nó ghen sẽ không vời tới nữa.
Tôi hơi thấy buồn cười nhưng nín lại được:
_Thôi đi, người ta đã đau khổ, mày còn ngạo nữa.
Khoa hết cười đằng hắng:
_Biết rồi, tao đùa chơi một chút thôi.
Tôi ngẫm nghĩ như vậy có lẽ đàn bà khôn hơn đàn ông trong vấn đề yêu đương vì họ biết thân phận hơn nên ít yêu lầm người và biết im lặng chịu đau khổ chứ không trút bầu tâm sự ra cho đỡ bất hạnh để rồi sau đó đau khổ hơn. Tôi cũng nghĩ rằng một chuyện khi kết quả đã quá xấu hoặc thê thảm thì chẳng còn gì nữa để mà phê bình đúng sai, tốt xấu, trách nhiệm vô trách nhiệm. Lúc đó, làm được cái gì giúp cho đương sự thì làm, lời nói nếu không là tàn nhẫn, độc ác thì vẫn còn ở trong không khí.
_Mày hay thật, đáng là hướng dẫn viên du lịch – tôi nhìn xung quanh rồi nói – chỗ này vui hơn hẳn, có người qua lại, nhiều cô gái có duyên và không thiếu chàng đẹp trai.
Khoa toe miệng cười:
_Lúc nãy chỗ kia là chút địa lý hình thể, bây giờ ở đây là chút địa lý nhân văn của Mỹ Tho. Mày có vẻ thích Mỹ Tho rồi.
Tôi cũng cười vui vì thấy hắn “lên” quá.
Câu “Mày có vẻ thích Mỹ Tho rồi” làm tôi trở lại thực tế, tôi đang là một kẻ du lịch. Tôi bỗng nhớ tới bài hát Sombreros et Mantilles (Mũ Vành Rộng và Khăn Choàng Đăng Ten) nhạc của Vaissade, lời của Chanty. Toàn ca khúc là lời kể chuyện của một Người Pháp nói về vài địa danh đã du lịch tại Nước Tây Ban Nha. Tôi tự hỏi rồi đây tôi sẽ có gì để hồi tưởng lại những ngày ở Mỹ Tho? Que sera, sera …

(27) Mô nô tôn: monotone: đều đều một thứ giống nhau không có gì khác lạ.
(28) Oọc giơ: hors-jeu.

Mặt trời đã xuống thấp dưới đỉnh đầu từ bao giờ. Những tia nắng vàng ấm còn ánh trên những cành dừa đang lay mềm trước gió. Tôi nhìn đồng hồ và hơi giật mình thấy cần phải về nhà vì sợ Anh Chị Tám chờ chúng tôi về ăn bữa cơm chiều. Anh chị sẽ có thể không vui, còn tôi mới quen Anh Tám chưa được ba ngày và đang hưởng một đặc ân. Chuyện này không nên để xảy ra.
_Mình về thôi, chiều rồi. Tôi bảo Khoa.
_Khoan đã, ở chơi thêm tí nữa, gấp gáp gì. Khoa đang ngồi nhìn rặng dừa trả lời.
Tôi nói nhanh:
_Phải về tới nhà trước bữa ăn, không thể trễ được. Anh Tám thích mày tao biết. Dù anh ấy có là ông vua đi nữa, nhưng còn Chị Tám, bà hoàng hậu đó. Làm sao biết được ông vua to hơn hay bà hoàng hậu to hơn.
_Được rồi, về. Khoa đồng ý đứng dậy rồi nhìn quanh các ngả đường.
Tôi cũng nhìn quanh các ngả đường và lắc đầu:
_Tao chịu, không biết đường ra rồi. Mình đã vào sâu khu rộng lớn này lúc nào không hay. Đường quanh co quá lại thêm nhiều cây và bụi che khuất.
_Để tao tìm đường ra. Khoa bình tĩnh lên tiếng.
Nghe hắn nói “tìm đường” tôi biết ngay hắn cũng mù tịt, nhưng tôi vẫn làm theo ý hắn, để hắn dẫn đường.
Sau khoảng mười lăm phút mò đường thất bại, Khoa dừng lại thở dài. Tôi thấy không yên nhìn quanh quất, rồi quyết định tới căn nhà gần nhất kia hỏi đường ra.
_Để tao đi hỏi đường. Đường ở trong miệng chứ đâu. Tôi bảo Khoa rồi tự động rảo bước, hắn theo sau.
Căn nhà tôi tìm đến đằng trước có treo một tấm bảng lớn với bốn chữ Tiệm May Như Ý, một cái cửa sổ lớn hơn bình thường và cửa ra vào đều mở toang. Bước hai bậc lên tới hành lang, tôi gõ cửa. Ba người nhìn ra. Người khoảng ngoài bốn mươi tuổi là một bà khá đẹp diện nhất, ngồi cạnh hai cô gái trạc tuổi tôi, đẹp nhưng diện đơn giản hơn. Người đàn bà lên tiếng:
_Mời vô.
Tôi đi vào và nói:
_Thưa Bà, chúng tôi ở xa đến Mỹ Tho thăm người quen bị lạc đường. Bà làm ơn chỉ cho cách ra ngoài đường chính.
_Được rồi, tôi giúp cậu, nhưng có chỉ hai cậu cũng khó mà đi đúng đường. Từ đây tới đó đường mòn quanh co không có tên, lại thêm nhiều cây và bụi che khuất. Ơ …
Một cô gái tiếp lời:
_Dì Ba, hay để con đưa hai ảnh ra đó.
_Ờ Lan, con giúp họ đi.
Lan đứng lên khỏi ghế, dẹp ly chè đã ăn xong rồi nói:
_Hai anh theo em.
Tôi quay mặt về phía người đàn bà:
_Xin cám ơn bà rất nhiều, chúng tôi thật là may mắn.
Nhìn cô gái ngồi bên cạnh tôi nói tiếp:
_Chào cô.
Ra khỏi nhà, tôi nói với Lan:
_Cám ơn Cô Lan. Không có cô hôm nay, không biết chúng tôi sẽ về đâu.
_Anh nói quá lời. Đưa đường hai anh một chút có chi đâu. Lan đáp.
Khoa lên tiếng:
_Chúng tôi nói thật đấy. Xin lỗi cô là gì Lan, Thanh Lan, Hoàng Lan, hay Hương Lan.
Lan cười trả lời liền:
_Nguyễn Thị Lan thôi anh à. Hai anh ở đâu đến đây?
_Chúng tôi từ Sài Gòn. Tôi là Khoa, người bạn tên Khánh.
Nhìn Lan nói chuyện với Khoa đằng trước, tôi bỗng nghĩ tới lúc cô gái này một mình trở về nhà trên đường vắng.
Nếu rủi ro có kẻ bất lương nấp đâu đó xông ra chặn đường nàng …
Tưởng tượng tới đây, tôi quyết định phải làm một cái gì để tránh cảnh đó xảy ra, nếu không, chắc tôi và cả Khoa sẽ sống bị ám ảnh: một cô gái giúp không hai đứa tôi, chẳng được một cái gì kể cả tiếng tốt, để rồi …
Tôi để ý tìm kiếm hai bên đường …
Một lúc sau, tôi mừng quá vì nhặt được một tay đòn băng ca (29) bị gẫy còn dài khoảng hơn thước rưỡi.
_Anh Khánh, anh lượm cái tay cáng gẫy đó làm chi vậy. Lan hỏi.
_Để rủi có con gì trong bụi nhảy tới. Tôi trả lời rồi nhìn vào đôi mắt nàng.
Lan cười tin lời tôi nói:
_Anh khéo lo xa.
Chẳng bao lâu chúng tôi đã ra tới đường chính. Tôi nói với Khoa:
_Về trước di. Nếu tao về trễ, nói Anh Chị Tám ăn cơm trước đừng chờ. Tao phải đưa Cô Lan về nhà. Trời đã gần chiều rồi, một mình cô ấy đi trên đường vắng nhiều chỗ quẹo và cây, bụi che khuất, có thể gặp nguy hiểm.
_Cần thêm tao không. Khoa hỏi.
_Không. Tôi trả lời.
Đi được một quãng trên đường về, Lan lên tiếng.
_Anh Khánh, cám ơn anh và cả Anh Khoa đã có ý tốt.
_Không có gì, chỉ là chúng tôi giúp cô khi cần cũng như cô và bà chủ tiệm may đã giúp chúng tôi.
_Cô biết không – tôi nói tiếp – kẻ bất lương thường nấp sau gốc cây, bụi rậm, bức tường, hoặc trong bóng tối để nhảy ra tấn công người đi bộ, nhất là đàn bà con gái. Chúng tay không hay có dao, súng. Vậy nếu cần đi đâu cô phải luôn tránh xa những chỗ đó.
_ Anh nói làm em thấy sợ. Ở đây yên lắm, không có như vậy đâu.
_Dù sao cũng nên để phòng. Cô hãy đi trước tôi hai ba bước để tôi có thể lo phía trước, hai bên và đằng sau cô.
_Bộ anh có võ biết đánh roi (30) hả.
Tôi nói:
_Nếu xảy ra kẻ bất lương đông, có dao và tôi bị thua, lúc đó cô hãy xa chạy cao bay và la làng cầu cứu.
_Anh làm như tiểu thuyết. Em đã nói ở đây yên ổn mà.
_Mong là mọi chuyện luôn như vậy.
Tới đây, tôi thấy nên đổi hướng câu chuyện:
_Cô là cháu bà chủ tiệm may phải không?
_Không, em chỉ là thợ. Bả tốt với Hường và em nên xưng hô với nhau như vậy.
Tôi hiểu ra cô gái ngồi cạnh bà chủ lúc nãy tên là Hường.
Lan hỏi:
_Hai anh làm gì trên Sài Gòn?
_Chúng tôi còn đi học, xuống Mỹ Tho chơi vì được ăn ở miễn phí nhà Thầy Tám làm cùng sở với Ba của Khoa tại Sài Gòn.
_ À thì ra vậy, vui quá há. Lan nói.

(29) Băng ca: brancard, stretcher: cái cáng để khiêng bệnh nhân.
(30) Roi: cây côn.

Tôi trả lời rằng vui rồi hỏi:
_Cô Người Mỹ Tho phải không?
_Không. Em và Hường cùng quê ở Bến Tre.
_Vậy hai bác hiện ở Bến Tre?
_Chỉ còn mẹ em ở đó. Ba em mất cách đây bảy năm khi em mười tuổi. Em ở với mẹ đến khi mười hai tuổi thì em và Hường thi đậu Tiểu Học. Nhà không được khá giả nên hai đứa em tới Mỹ Tho học may rồi ở luôn với Dì Ba, thỉnh thoảng về thăm nhà.
Tôi im lặng nhìn nắng chiều tàn rơi trên tóc Lan.
Đi thêm một quãng, Lan nói:
_Sắp tới nhà rồi, chỉ quẹo một lần nữa thôi. Anh thuộc đường kỹ chưa.
_Kỹ rồi, tôi trả lời, sau khúc quẹo này, khoảng năm mươi thước nữa là cô về đến nhà.
_ Đúng vậy, anh hay thật.
_Cô đậu Tiểu Học thì hiểu và đọc Tiếng Pháp đúng lắm rồi, có thể làm việc văn phòng.
_Tiếng Pháp em đọc trúng nhưng hiểu thì không nhiều. Việc văn phòng đồng lương không khá và có thể cố định. Làm nghề may khá hơn và có thể sau này mở tiệm.
_Đúng như vậy. Chúc cô nhiều may mắn.
_Cám ơn anh.
Sau khi quẹo một chút, chúng tôi dừng lại vì đã tới nhà.
Lan hỏi:
_Hai anh còn ở Mỹ Tho bao lâu?
_Còn năm ngày nữa chúng tôi về Sài Gòn. Tôi trả lời và trong khi nàng ngập ngừng tôi nói tiếp:
_Thôi cô vào nhà. Cám ơn cô và cho tôi gửi lời cám ơn Dì Ba. Mong sẽ có dịp gặp lại.
Khi Lan vào khuất trong nhà, tôi quay lưng rảo bước ra đường chính.
Tôi về đến nhà Anh Chị Tám đúng sáu giờ hai mươi, còn mười phút nữa là giờ cơm chiều.
Khoa và tôi đều mừng. Hẳn hỏi:
_Mọi việc tốt chứ.
Tôi đáp:
_Tốt. Chỉ là phòng xa thôi mà.
Bữa cơm chiều nay không có Bé Tân, con trai Anh Chị Tám. Bé đau răng phải uống sữa và Aspirine chờ ngày mai Thứ Hai đi nha sĩ.
Anh Tám có vẻ vui nhìn tôi nói:
_Nghe Khoa nói hai em đi chơi bị lạc đường nhưng vui phải không?
_Dạ vui. Tôi trả lời.
_Nghe nói em đưa cô dẫn đường trở lại nhà phải không? Anh Tám hỏi.
_Dạ phải. Khoa cũng muốn đi theo em nhưng em nói không cần.
_Mọi chuyện tốt chứ hả?
_Dạ tốt, cô ta về nhà an toàn không có chuyện gì xảy ra.
Anh Tám cười rót bia vào ly:
_Hay. Hai đứa em làm hay. Nào mình ăn!
Tôi nói:
_Bọn em phải làm cho yên tâm anh ạ. Bởi vì nếu có gì xảy ra cho cô ấy, bọn em sẽ sống bị ám ảnh. Một cô gái giúp không mình, chẳng được gì kể cả tiếng tốt, để rồi gặp nạn kinh khủng nhất.
Chị Tám lên tiếng:
_Ăn thịt quay đi Khánh. Thịt mới ngon lắm.
Tôi nhìn đĩa thịt quay rồi gắp để vào bát:
_Trông biết là ngon rồi. Da nở vàng dầy cùng với mỡ và nạc, cả ba còn dính vào nhau.
Chờ tôi ăn xong miếng thịt quay, Chị Tám tươi cười hỏi:
_Cô gái ấy đẹp không?
_Em nghĩ đẹp. Tôi đáp.
Anh Tám hớp một ngụm bia cười hỏi:
_Nếu cô ấy xấu, có đưa về nhà không?
Tôi hơi giật mình, nghĩ rồi nói:
_Bọn em cũng đưa về nhà vì có thể kẻ bất lương chỉ muốn cướp tiền của và thường đánh nạn nhân trước hay sau khi cướp.
Chị Tám hỏi tiếp:
_Biết vậy mà em không sợ à?
Tôi trả lời:
_Khi cần phải làm một việc gì người ta quên sợ. Ngoài ra, em lượm được một tay đòn băng ca bị gẫy nhưng còn dài, láng trơn và vừa tay cầm như một cây côn.
Anh Tám xen vào:
_Cũng giống như cô gái đó không nghĩ tới nguy hiểm khi dẫn đường giúp người.
Nói xong Anh Tám đứng dậy, mở tủ lạnh lấy thêm một chai bia 33 khui uống rồi nói:
_Ăn xong mình vô phòng âm nhạc chơi.
Tôi nghe rõ ràng ba chữ “phòng âm nhạc” chứ không phải “phòng nghe nhạc”, như vậy phòng này không những để nghe nhạc mà còn chơi nhạc. Nghĩ vậy tôi thấy thích thú và tò mò chờ đợi.
Bữa cơm chiều nay mọi người cười nói nhiều hơn và có lẽ ăn mạnh hơn. Khoa it nói nhưng mắt hắn mở to nhìn mọi người mà cười phụ họa.
Ngoài món thịt quay, món canh cà chua rau răm thịt bò huyết heo có vẻ hấp dẫn vì chan vào nửa bát cơm còn lại đã nguội bớt, ăn rất ngon. Anh Chị Tám không chan vào cơm mà chỉ múc vào bát đã hết cơm rồi ăn cái và uống canh không. Món mực tươi xào hành tây điểm hành xanh cũng ngon. Mực chỉ xào vừa chín tới nên dai mềm chứ không dai chai. Món cá kho múc ra bàn ít, nhưng mọi người ít ăn, còn một khúc đuôi nhỏ, tôi nghĩ bà Tư thật là khéo.
Cà phê, nước ngọt, bánh trái xong, mọi người vào phòng âm nhạc. Phòng rộng rãi hình chữ nhật 4×6. Trên cái bục gỗ ở đầu phòng có một cây ghi ta điện để trên giá và hai máy vi âm (31) nối với hệ thống âm thanh Hi Phai (32). Một dẫy ca na pê (33) đệm bọc si mi li cuya (34), hình chữ u kê sát tường và hai đầu dài gần tới bục gỗ. Song song với dẫy ca na pê là những bàn nhỏ chữ nhật cho ba người, mặt chỉ là một tấm gỗ đánh vẹc ni (35), bốn chân bằng sắt đầu bọc cao su và có thể xếp lại.
_Trời ơi, tối tân quá! Khoa thốt lên.
Sau khi nhìn hết căn phòng, tôi hỏi Anh Tám:
_Như vậy anh có mướn ban nhạc.
Anh Tám trả lời chỉ có bà con và bạn đem nhạc cụ tới chơi.
Khoa nói:
_Chắc có luôn ca nhạc cải lương.
_Có chứ. Anh Tám đáp và bảo rằng miền quê thích cải lương hơn tân nhạc.
Tôi hỏi anh Tám có đánh đàn cải lương không, anh nói chỉ biết chơi ghi ta.
Sau khi nghe đĩa những bản nhạc hay, anh Tám nói:
_Giờ mình đờn ca chơi nghe.
Khoa nói:
_Như vậy hay lắm.
Khoa biết nhạc và hát hay.
Trong khi Anh Tám so giây đàn, Chị Tám thử hai ống vi âm “A lô, a lô” tiếng nghe vang và trong làm tôi thấy hào hứng.
_Hai em ca bài gì nào? Anh Tám hỏi.
Tôi nói:
_Anh đàn và Chị Tám hát trước, bọn em hát sau.
Chị Tám hát bài Bến Cũ của Anh Việt.

Bên ấy ngày xưa người đi vấn vương biệt ly …

Tiếng hát và đàn đệm hay tôi thật không ngờ. Ngoài ra đây là người ăn học hát nên ca không sai một chữ nghe tưởng là tiếng một bà Hà Nội chính cống có học.
Vỗ tay cùng Khoa xong, tôi nói với anh Tám:
_Anh à, em không hiểu tại sao ca sĩ thường hát sai lời của bài ca mà thính giả vẫn thích như thường, chẳng ai nói gì.
_Thí dụ như bài nào? Anh Tám hỏi.
Tôi trả lời:
_Bài Dư Âm của Nguyễn Văn Tý. Bản nhạc viết là “Yêu ai em nắn cung đàn đầy vơi đôi mắt xa vời” nhưng ca sĩ hát “Yêu ai em nắn cung đàn đầy vơi đôi mắt xa xôi”.
_Đây có thể là trường hợp ban nhạc khi chơi cố ý sửa nốt nhạc của chữ “vời” cao lên một chút nghe vẫn hay và hợp với chữ “xôi” đổi vào có nghĩa cũng vẫn hay. Làm như vậy để có chút thay đổi trong bản nhạc và lời ca. Cũng có thể là ca sĩ hát đúng và bản nhạc em xem chép lại sai. Anh Tám nói tiếp:
_Còn những trường hợp khác ca sĩ hát sai lời không cắt nghĩa được là do ca sĩ sức học kém.
Tôi còn thắc mắc:
_Ca sĩ hát sai như thế tại sao cả ban nhạc không ai biết?
Anh Tám cười:
_Họ có biết cũng im thôi vì sợ làm mất lòng ca sĩ đang nổi tiếng, nhất là nữ ca sĩ có thể là cục cưng của ông bầu.
_Thế còn tác giả tại sao không nói gì? Tôi hỏi tiếp.
Anh Tám lại cười:
_Tác giả cũng đành ngậm miệng vì phải lấy lòng ông bầu. Ngoài ra, nếu lên tiếng thì show mất uy tín và đĩa ngoài thị trường sẽ khó mà bán được. Khi đó ông bầu có thể điên lên.
Anh Tám cười nữa tiếp tục:
_Ca sĩ hát sai lời nghe chịu không nổi mà thỉnh giả vẫn cứ thích như thường, chẳng ai nói gì là vì trình độ văn chương của thính giả thấp.
Tôi hỏi câu chót:
_Thế còn ông bầu?
Anh Tám lắc đầu:
_Có hai trường hợp. Ông bầu sức học cũng kém như ca sĩ hoặc tánh cẩu thả, khi biết ca sĩ hát sai lời thì chuyện đã rồi, show đã trình diễn và đĩa đã tung ra thị trường.
Tôi hiểu ra bàn thêm:
_Vậy ca sĩ Âu Mỹ luôn hát đúng lời ca vì trình độ văn chương của thính giả cao nên không nghe show, và không mua đĩa, có ca sĩ hát sai lời.
Anh Tám nói: “Không sai” rồi quay sang Khoa:
_Em hát bài gì?
_Trương Chi của Văn Cao. Khoa cười nói.
Tôi còn nhớ Khoa nổi tiếng trong trường với bài hát này.
Khi hắn hát, cả ăm phi tê át (36) im phăng phắc có lẽ con ruồi bay cũng nghe thấy.
Tiếng ngân của hắn vừa dứt câu

Đâu bóng thuyền Trương Chi?

Thì cả đại thính đường đầy tiếng vỗ tay như một trận mưa rào ào ạt đổ xuống kèm theo tiếng huýt gió và “bis” “bis” …
Tàn cuộc vui, thầy giáo lớp chúng tôi cười nhìn hắn, vỗ vai hắn liên tiếp; các nữ sinh chạy theo hắn khen ngợi hỏi han. Tôi đi bên cạnh cũng thấy vui lây.
Hôm nay, với tiếng đàn đệm bay bướm và có hồn của Anh Tám cộng thêm hệ thống âm thanh tuyệt vời, tôi nghĩ Khoa như trúng mối. Hắn cười đầy tự tin, còn tôi thích thú chờ đợi sự ngạc nhiên của Anh Chị Tám.
Anh Tám nói:
_Bài hát này rất hay những dài và khó.

(31) Máy vi âm: microphone.
(32) Hi phai: HiFi: hệ thống âm thanh nổi.
(33) Ca na pê: canape’: sofa: ghế tựa dài bọc đệm ba người ngồi chung.
(34) Si mi li cuya: similicuir: hàng dệt giống da hoặc plastic ép nóng, mỏng mềm giống da, gọi tắt là da giả.
(35) Vẹc ni: vernis.
(36) Am phi tê át: amphithéâtre: đại thính đường.

Khi Anh Tám vừa hết dạo đàn, Khoa cất tiếng hát vang êm lả lướt với giọng ngân rung truyền cảm:

Một chiều xưa trăng nước chưa thành thơ,
Trầm trầm không gian mới rung đường tơ,
Vương vất heo may hoa yến mong chờ,
Ôi tiếng cầm ca thu tới bao giờ.

Với bốn câu mở đầu, tiếng đàn ca đã lôi cuốn được Chị Tám ngồi dán người vào chiếc ghế lắng nghe. Tôi đã nghe Khoa hát bài Trương Chi nên chỉ chú ý xem lần này hắn có gì đặc biệt.
Anh Tám tay lướt trên phím tơ, vừa buông những tiếng nhặt khoan, vừa thả hồn theo ý nghĩa của mỗi câu ca.
Tới đoạn sau đây, tiếng đàn như mưa rơi, quấn quít và réo rắt theo giọng ca nức nở:

Ngoài sông mưa rơi trên bao cung đàn.
Còn nghe như ai nức nở và than.
Trầm vút tiếng gió mưa cùng với tiếng nước róc rách, ai có buồn chăng?
Lòng bâng khuâng theo mưa đưa canh tàn
Về phương xa ai nức nở và than.
Cùng với tiếng gió vương, nhìn xuống ngấn nước lấp lánh in bóng đò xưa.
Đò ơi, đêm nay dòng sông Thương dâng cao mà ai hát dưới trăng ngà.

Bài hát kết thúc với tiếng đàn đệm quyện theo giọng ngân rồi cùng tắt đi vào khoảng không gian vô tận:

Đâu bóng thuyền Trương Chi?

Anh Tám buông cây đàn, vừa vỗ tay cùng với Chị Tám và tôi vừa không ngớt thốt lên:
_Parfait, parfait … (37)
_Tuyệt vời! Chị Tám khen.
Trong khi Khoa nhoẻn miệng cười tươi, tôi nói:
_Hôm nay đàn ca kỳ phùng địch thủ. (38)
Chị Tám đi ra ngoài rồi một lát sau trở lại với Bà Tư bưng một khay bốn ly nước đá chanh muối đường.
Sau khi nhắp ly nước hai lần Anh Tám nói:
_Giờ tới phiên thằng Khánh.
Tôi khẽ lắc đầu:
_Đáng lẽ em phải hát trước. Hát sau mấy người hát hay em kẹt quá.
_Bài gì? Anh Tám nhìn tôi và nói.
Tôi suy nghĩ rồi trả lời:
_Ơ … ơ bài …
Anh Tám cắt ngang:
_Thôi được rồi, em thích hát bài nào hoặc đoạn nào nhất.
Nghe chữ đoạn nào nhất, tôi nói:
_Đoạn cuối bài Bóng Chiều Xưa của Dương Thiệu Tước, bắt đầu từ câu

Lâng lâng chiều mơ, một chiều bâng khuâng đâu nguồn thơ.

_Được rồi, anh lo phần đệm đàn và hát phần đầu cho đến câu này.  Anh Tám nói.
_Bài này hát hai lần, vậy lần sau một mình anh vừa đàn vừa hát hết bài. Anh chơi điệu Slow đi cho đúng ý của tác giả. Em quen hát điệu này.
Anh Tám cầm đàn lên nói:
_Nào, bắt đầu nghe.
_Khoan khoan. Cho em uống chút nước đã. Khô cổ quá. Tôi chặn anh Tám lại rồi nói tiếp:
_Anh à, bài này một người hát hai lần. Sau khi ngân chữ “mờ” ba nhịp của câu chót

Tình như mây khói, bóng ai xa mờ.

Thì hát ngay lại bài một lần nữa. Đó là một người hát. Nhưng ở đây anh hát lại lần thứ hai, vậy em đề nghị khi em vừa ngân dứt chữ “mờ” thì anh đệm đàn tám nhịp nữa rồi anh mới hát lần thứ hai. Mình đổi như vậy có được không?
_Được được, xém chút nữa anh quên chỗ này.
Anh Tám im lặng nghiệm một chút, tôi chắc anh suy nghĩ cách dạo đàn và đệm đàn tám nhịp vừa khi tôi hát xong.
Anh Tám bắt đầu vừa đệm đàn vừa hát:

Một chiều ái ân
Say hồn ta bao lần …
Một trời đắm duyên thơ cho đời bao phút ơ thờ.
Ngạt ngào sắc hương,
Tay cầm tay luyến thương.
Đôi mắt em nhìn càng say đắm mơ màng nào thấy đâu sầu vương.
Một chiều bên nhau, một chiều vui sống quên phút tang bồng.
Em ơi nhớ chăng xa em anh hát khúc ca nhớ mong.
Một chiều gió mưa, anh về thăm chốn xưa,
Non nước u buồn nào đâu bóng cố nhân, lòng xót xa tình xưa.

Tôi hát tiếp:

Lâng lâng chiều mơ, một chiều bâng khuâng đâu nguồn thơ.
Mây vương sầu lan.  Gió ơi đưa hồn về làng cũ, nhắn thầm lời nguyện ước trong chiều xưa.
Thương nhau làm chi, âm thầm lệ vương khi biệt ly.
Xa xôi còn chi!  Vô tình ai nhắc mối duyên hờ, tình như mây khói, bóng ai xa mờ. 

Sau khi Anh Tám hát bài ca lần thứ nhì, Chị Tám vỗ tay cùng với Khoa và tôi rồi nói:
_Hay. Hát kiểu liên ca này vui, cho có sự thay đổi.

(37) Parfait: hoàn toàn. Hoàn là tròn, toàn là tất cả. Hoàn toàn là tất cả tròn, ý nói không khuyết điểm.
(38) Đàn ca kỳ phùng địch thủ: kỳ là lạ, phùng là gặp, nghĩa là cuộc gặp gỡ kỳ lạ giữa hai địch thủ là đàn và ca, ý nói đàn hay gặp hát hay, không bên nào thua bên nào. 

Sáng sớm thấy Khoa đã thức nhưng chưa dậy, tôi nằm trên giường nói với sang hắn:
_Hôm qua nói chuyện với Lan, tao biết được cô gái kia trong tiệm may tên là Hường.
_Cô ấy đẹp chứ hả? Khoa hỏi.
_Ba người đều đẹp, đều diện. Hai đẹp trẻ, một đẹp ngoài bốn mươi, diện hơn. Tôi trả lời một hơi, rồi hỏi:
_Chương trình hôm nay có những gì đây?
_Ơ … mình ghé tiệm may được không? Khoa đề nghị.
_Mày định làm phóng viên viết về nữ thợ may Mỹ Tho hay sao đây? Lấy lý do gì để trở lại đó? Coi chừng người ta, nhất là bà chủ tiệm may, có thể nói mày với tao đi dụ dỗ gái quê. Nói xong tôi cười.
Chờ tôi ngưng cười, Khoa nói:
_Ghé để cám ơn không được sao?
_Hôm qua trước khi Lan vào nhà tao đã cám ơn cô ấy và gửi lời cám ơn bà chủ.
Khoa vẫn chưa thôi:
_Vậy ghé biếu quà cám ơn bà chủ, như thế được chưa?
_Cũng tạm được. Tao trả một nửa tiền quà nhưng đứng sau, mày đưa quà và nói cám ơn.
Tới đây tôi nghĩ Khoa thích Cô Hường, thích ra sao tôi không biết. Mà cũng có thể chỉ là hắn làm quen nói chuyện cho vui trong những ngày ở Mỹ Tho. Điều tôi hơi lấy làm lạ là hắn chưa từng có dịp nói với Hường một câu mà đã thế.
Khoa đưa thêm ý kiến:
_Đứng sau mày hôm qua tao thấy có hai ly cà phê trên bàn, một của bà chủ, một của Hường. Vậy biếu cà phê ngon xay sẵn và sữa hộp mới là xong. Một gói cà phê lớn và mười hộp sữa. Nhà người ta ba người mà.
Tôi nói:
_ Mày nên dè dặt. Tao thấy bà chủ là người tốt chu đáo nhưng có vẻ khó. Mày nhớ không, bà ấy nói: “Ờ Lan, con giúp họ đi.”. Dùng chữ “họ” bà ấy có vẻ giữ khoảng cách với mình.
Khoa cười tươi:
_Tao đưa quà cho Hường nhờ Hường đưa bà chủ. Bà ấy thế nào cũng đi ra, lúc đó tao nói cám ơn.
_Tao phải mượn lời Anh Tám tối hôm qua mà nói mày parfait. Tôi lắc đầu cười theo.
Khoa nói tiếp:
_Lát nữa ăn sáng tao sẽ nói với Anh Chị Tám mình đi chơi đến chiều mới về.
Tôi đồng ý:
_Được rồi, mọi thứ mày tính và làm hết, tao chỉ theo thôi. Thật là sắp xếp kỹ như Mỹ đổ bộ Triều Tiên.
Khoa giỡn:
_Mình “đổ bộ tiệm may”.
_Nhưng này, tôi thắc mắc, nếu vào nhà gặp bà chủ thì mày phải biếu quà nói cám ơn bà ấy, không thể nhờ Hường làm trung gian như đã tính. Như vậy có vẻ không tự nhiên.
_Dễ lắm, mình đã nghe Lan gọi bà ấy là Dì Ba, thì mình cũng gọi bà ấy là Dì Ba và xưng con rồi biếu quà nói cám ơn, có gì khó đâu.
Tôi lắc đầu:
_Nịnh quá.
_Có ai bất lỗi kẻ nịnh mình có lý bao giờ đâu. Khoa cười.
Trái với sự lo ngại của tôi, khi chúng tôi đến Tiệm May Như Ý khoảng hai giờ rưỡi trưa, chỉ có Hường đang ngồi may. Khoa mừng ra mặt.
Hắn tươi cười đưa món quà cho Hường:
_Chào cô. Hôm qua chúng tôi bị lạc đường, may nhờ Dì Ba và hai cô giúp cho, xin có chút quà để cám ơn Dì Ba và hai cô.
_Mời hai anh ngồi. Hai anh quý danh là gì để em vô trong nói với Dì Ba. Hường hỏi.
_Tôi tên là Khoa, còn anh bạn tôi đây là Khánh.
Bà chủ nét mặt vui đi ra với Lan, Khoa và tôi cùng đứng dậy khẽ cúi chào.
Bà nhìn chúng tôi và gói quà, chưa kịp nói gì, Khoa đã lên tiếng:
_Hôm qua bị lạc đường nhờ Dì Ba và hai cô giúp cho, con và bạn con đây thật may mắn, xin có chút quà để cám ơn Dì Ba và hai cô.
_Mời hai cậu ngồi. Bà chủ ngồi xuống nói:
_Chỉ là một sự giúp đỡ nhỏ thông thường mà được cho quà nhiều như vậy, chúng tôi phân vân quá.
Tôi nói vào:
_Không có gì nhiều, Dì Ba hãy nhận dùm cho. Nhờ được dẫn đường, hai đứa con đã về kịp bữa ăn không làm phiền Thầy Tám Cô Tám là người cho ăn ở không một tuần lễ.
_Thì ra vậy. Cám ơn hai cậu nhiều đã cho quà. Hai cậu từ đâu đến Mỹ Tho?
Khoa đáp:
_Dạ từ Sài Gòn. Con tên là Khoa, còn bạn con đây là Khánh.
Tôi nói sau khi nhìn vải vụn la liệt trên bàn và dưới gạch bông:
_Tiệm may của Dì thật nhiều uy tín, bảng hiệu đề đơn sơ mà vẫn đông khách.
_Chúng tôi may mắn. Tiệm mở khá lâu và may đủ thứ áo dài, đồ bộ, đồ bà ba và py da ma nên mới được đông khách. Trong số khách hàng có vài Cô Tám, chẳng biết có ai là Cô Tám chủ nhà hai cậu đang ở không.
Khoa nói:
_Hai đứa con đang ở nhà Thầy Cô Huỳnh Văn Tám có đứa con trai năm tuổi.
_Vậy đúng rồi, họ là khách may đồ tiệm này. Người chồng hay chở vợ và con trên chiếc Vespa đến đây.
_Dạ phải đó, Khoa nói, Thầy Tám có bằng Cử Nhân Luật, làm việc trên Sài Gòn và là Xếp của Ba con. Thầy đi làm bằng Vespa.
Bà chủ cười vui nhìn chúng tôi với vẻ thân thiện:
_Thì ra vậy. Bây giờ tôi mới được biết thêm về gia đình Cô Tám. Cổ tử tế, ít nói, có vẻ kín đáo.
Tôi nghĩ bà chủ đáng lẽ nói: “Bây giờ tôi mới được biết thêm về gia đình Cô Tám và hai cậu” nhưng bà đã bỏ ba chữ “và hai cậu”. Thì ra sự thân thiện của bà do khéo léo biết được thêm về chúng tôi. Ôi, phải chăng nữ giới kín đáo và tò mò hơn nam giới và khi họ muốn biết một cái gì thì nam giới khó mà tránh khỏi không khai ra như hai câu nói vừa rồi của Khoa.
Lan bưng lên một khay trà.
Bà chủ nói:
_Mời hai cậu dùng trà.
Mọi người cầm ly lên chờ bớt nóng uống.
Tôi thấy trà ngon.
_Hai cậu còn ở chơi Mỹ Tho bao lâu?
_Dạ bốn ngày. Khoa đáp.
_Về Sài Gòn hai cậu sẽ làm gì?
_Bọn con sẽ thi Ô Ran. Khoa trả lời.
_Ô Ran Tú Tài Hai đó hả. Bà chủ đoán hỏi, có lẽ thấy chúng tôi đã thành người lớn.
Hường xen vào hỏi Khoa:
_Em nghe nói thi Ô Ran Tú Tài Hai ai cũng đậu phải không anh?
_Thường thường là như vậy. Khoa đáp.
_Vậy đậu xong cậu sẽ học gì. Bà chủ hỏi Khoa.
_Con tính học Luật. Khoa trả lời.
_Còn Cậu Khánh, cậu sẽ học gì ? Bà chủ quay sang hỏi tôi.
_Con tính thi vào Quân Y để có tiền học Y Khoa. Tôi đáp.
_Hay quá há. Mong hai cậu sẽ tốt nghiệp. Bà chủ nói.
_Dạ cũng hy vọng được như vậy. Khoa và tôi cùng lên tiếng.
Chúng tôi thấy ngồi đã hơi lâu nên từ giã nói rằng có chút việc và phải về nhà trước giờ cơm chiều.
Bà chủ cười tươi:
_Cám ơn hai cậu. Khi nào có dịp ghé đây nghe. Tôi còn muốn biết về Sài Gòn.
Khoa cũng cười tươi nói rằng trước khi về Sài Gòn sẽ trở lại thăm Dì Ba với Hường và Lan.
Ra khỏi tiệm may được chừng ba chục thước, hắn lên tiếng:
_Bây giờ gần bốn giờ rồi, mình đi chơi cho hết vùng này rồi về. Như vậy chắc chắn sẽ tới nhà trước giờ cơm chiều nửa tiếng.
Tôi nói:
_Không ngờ Dì Ba lại mời mình sau này đến chơi.
Khoa cắt nghĩa:
_Dĩ nhiên là mời rồi trừ phi mình bị ghét.
_Ờ phải, mình có gì đáng ghét đâu. Tôi đồng ý.
Khoa nói thêm:
_Tính cẩn thận của mày rất hay trong việc đưa Lan về nhà nhưng trở thành nhút nhát trong việc “đổ bộ tiệm may”.
Tôi nói sau một lúc im lặng chịu thua lý:
_Mày hay thật, kết quả tốt không ngờ.
Khoa cười luôn miệng, đi tung tăng, nhìn trời đất thiếu điều muốn làm thơ. Hắn lại “lên” nữa rồi, lần này cao độ.
Tôi hỏi:
_Vậy khi nào sẽ trở lại Tiệm May Như Ý?
_Ơ … ngày mốt và ngày chót còn ở lại Mỹ Tho. Tất cả sẽ hai lần nữa. Khoa đáp.
_Hường chắc thích mày. Tôi nói.
_Nói bậy, làm gì có chuyện đó. Khoa bác.
Tôi đằng hắng:
_Bây giờ tới tao tính nhé.
_Tính như vậy được rồi, còn ý kiến gì nữa. Khoa cản.
Tôi cười:
_Mình đi mua đồ chơi để trước khi về cho Bé Tân, con Anh Chị Tám. Một khẩu súng lục bắn đạn pháo liên thanh chỉ nổ và xẹt tia lửa. Một khẩu súng lục khác bán tên đầu bằng cao su giống như chén giác hơi. Tên bắn dính vào mục tiêu phẳng láng.
_Khoa nói:
_Vậy thì hôm nay đi mua, dấu không để ai biết tới lúc đem cho Bé Tân.
Mây trắng dật dờ trôi trên bầu trời xanh ngát. Có tiếng chim kêu ríu rít hòa cùng tiếng gió rì rào trên đồng lúa. Nhìn nắng rực chiếu trên hàng dừa và cỏ cây xanh mướt, tôi hít mạnh mùi thiên nhiên vào người rồi thở nhẹ ra. Để xua đuổi sự ái ngại vô lý về Lan và Hường, tôi tự bảo: “Có biết bao người phải sống lẻ loi trong khó khăn hoặc gian khổ, đâu phải chỉ riêng hai cô gái này”.
_Cảnh ở đây đẹp quá! Khoa bỗng thốt lên.
Một đôi chim ríu rít bên nhau rồi cùng đậu trên cành lá xanh.
Tôi hỏi Khoa:
_Về nhà, nếu Anh Chị Tám hỏi hôm nay mình đã đi chơi những đâu, thì có nói luôn việc tới tiệm may biếu quà cám ơn không?
Hắn cười:
_ Tao đã làm xong việc “đổ bộ tiệm may”. Bây giờ tới phiên mày trả lời Anh Chị Tám.
_Tao sẽ nói luôn việc tới tiệm may biếu quà cám ơn. Tôi nói.
_Mày sẽ nói về phẩm và lượng của món quà không? Khoa hỏi.
_Không, chỉ nói là biếu cà phê và sữa hộp. Tôi đáp.
Khoa nói:
_Không trả lời đầy đủ câu hỏi của Anh Chị Tám là không thành thật đối với anh chị ấy vì còn dấu điếm.
_Tao cũng nghĩ vậy. Tôi đồng ý.
Khoa cao hứng nói tiếp:
_Trong đối thoại, nói thật và nói dối là vấn đề đầu tiên và cũng là một trong những vấn đề khó nhất. Nói thật mà không có hại cho ai và không mất lòng ai thì nên nói thật. Nói dối ai mà có lợi cho người đó, không có hại cho ai và không mất lòng ai, thì nên nói dối. Như vậy có lẽ bao gồm câu tục ngữ Toute vérité n’est pas bonne à dire (39) và “Sự thật mất lòng”, hoặc câu ca dao
Xưa nay thế thái nhân tình,
Vợ người thì đẹp, văn mình thì hay.
Chúng tôi về đến nhà đúng ba mươi phút trước giờ ăn chiều. Khoa xem đồng hồ tay xong bảo tôi “Thấy chưa?” ý nói hắn tính đúng boong giờ giấc trong cuộc đi chơi.
Trong bữa cơm, mọi người nói chuyện vui vẻ và cởi mở có lẽ nhờ ảnh hưởng của tối hôm qua vui chơi âm nhạc.
Khoa nói với Anh Tám:
_Em sẽ học Luật, chắc sẽ phải hỏi anh cách học cho hay cho nhanh và cách áp dụng những gì đã học.
_Được rồi. Bây giờ chỉ có thể nói là em hãy tiếp tục làm theo câu Il faut lire entre les lignes (40). Anh Tám trả lời rồi nói tiếp:
_Tình cờ mình có đề tài để nói chuyện rồi, Il faut lire entre les lignes và Toute vérité n’est pas bonne à dire.
Tôi hỏi anh Tám:
_Anh nghĩ thế nào về lịch sử nói rằng người Việt Nam là Con Rồng Cháu Tiên và người Nhật Bản là con của Nữ Thần Mặt Trời?
Anh Tám cười:
_Đó là dã sử của hai nước.
Tôi hỏi tiếp:

_Có phải anh đã đọc lịch sử của hai nước và đọc được giữa những dòng chữ một cái gì mà anh không nói ra vì cái đó có hại cho người khác và làm mất lòng người khác?
Anh Tám vẫn cười và nhắc lại:
_Đó là dã sử của hai nước.
Tôi suy nghĩ và bỗng hiểu ra rằng nói thêm nữa là dại nên Anh Tám chỉ nhắc lại câu trả lời.
Tôi hỏi tiếp:
_Em chắc anh đã thấy nhiều điều giữa những dòng chữ của lịch sử Việt Nam. 
Anh Tám nói:
_Dĩ nhiên thấy, chẳng hạn Trung Hoa cả ngàn năm cứ có dịp là đem quân đánh chiếm Việt Nam, lịch sử kể lại như vậy và không nói lý do. Nhưng nếu nhìn lên bản đồ sẽ biết tại sao. Nước Việt Nam chạy dài theo bờ biển nối liền với bờ biển Trung Hoa nên là miếng mồi ngon nhất đối với Nước Tầu. Lý do thứ hai là Việt Nam nhỏ bé nhất vì thời đó chỉ có tới tỉnh Hà Tĩnh.
Khoa xen vào hỏi:
_Tại sao chỉ Việt Nam bị ảnh hưởng Văn Hóa Trung Hoa trong khi Lào và Miến Điện (Burma) cũng giáp ranh với Tầu như Việt Nam lại bị ảnh hưởng Văn Hoá Ấn Độ?
Anh Tám đáp:
_Trung Hoa chiếm miếng mồi ngon nhất là Việt Nam không xong nên Lào với Miến Điện được yên và chỉ bị ảnh hưởng Văn Hóa Ấn Độ. Việt Nam bị ảnh hưởng Văn Hóa Trung Hoa vì đã bị Trung Hoa chiếm một ngàn năm. Thái Lan và Miên cũng được yên nhờ Việt Nam không bị mất vào tay Tầu.
Khoa hỏi tiếp:
_Tại sao xưa Pháp chiếm Việt Miên Lào, nay Mỹ cũng lại nhảy vào ba nước này?
Anh Tám trả lời:
_Phải chiếm luôn ba nước này, nếu không quân chống đối Việt Nam có thể dùng Miên Lào làm sào huyệt, quân chống đối Miên có thể dùng Việt Lào làm sào huyệt và quân chống đối Lào có thể dùng Việt Miên làm sào huyệt. Bởi vậy ba nước này mới được gọi chung một tên là Indochine (Indochina), Indo ám chỉ Miên Lào bị ảnh hưởng Văn Hóa Ấn Độ và Chine (China) ám chỉ Việt Nam bị ảnh hưởng Văn Hóa Trung Hoa.
Anh Tám đứng dậy, mở tủ lạnh lấy một chai bia Larue, rồi cười nói:
_Hai em mỗi đứa uống một ly nhỏ còn bao nhiêu anh uống.
Khoa và tôi im không dám từ chối, sợ làm Anh Tám mất hứng.
Khoa đề nghị:
_Anh cho bọn em uống với nước đá cho nhẹ bớt chất rượu.
_Được, Anh Tám trả lời, boire jusqu’à la lie (41) nghe.
Rồi bất chợt anh hỏi sau khi nhắp chút bia:
_Vậy ai đã giữ Việt Nam khỏi mất vào tay Tầu kể từ bây giờ 1958 về trước?
Khoa trả lời:
_Vua Quang Trung Nguyễn Huệ, Chúa Trịnh và các vua trước Chúa Trịnh.
Tôi nói:
_Nước Việt Nam Chúa Trịnh cai trị nhỏ bé trở lại vì chỉ còn từ Nam Quan đến sông Gianh ở tỉnh Quảng Bình, như vậy việc giữ nước khó khăn hơn các thời vua trước.
Anh Tám hỏi tiếp:
_Cái gì đã làm cho vua Quang Trung, Chúa Trịnh và các vua trước giữ nước?
Thấy Khoa và tôi im không trả lời được, Anh Tám cắt nghĩa:
_Vua Quang Trung, Chúa Trịnh và các vua trước tự tạo ra ngôi vị của mình sau khi vượt gian khổ và nguy hiểm nên họ biết quý những gì họ có được. Do đó để giữ ngôi vị, họ hết sức cố gắng giữ nước và làm cho nước giàu mạnh. Nhưng cái thật sự khiến cho họ giữ và làm nước giàu mạnh là sợ chết và sợ dòng giõi bị tàn sát nếu bị cướp mất ngôi vị. Thí dụ cuộc tàn sát dòng giõi Vua Vhà Lý, thí dụ nữa là dòng giõi Vua Nhà Minh bên Tầu sợ bị Nhà Thanh tàn sát tiếp nên phải chạy sang cư trú tại Hội An, đất Chúa Nguyễn cai trị.
Tôi kêu lên:
_Trời ơi, dễ như vậy mà bây giờ mới biết!
Anh Tám cầm ly lên cười bảo:
_Uống, uống. C’est facile mais il fallait y songer (42).
Tôi uống một cách “ngon lành” mặc dầu hơi sợ bị say ói ra trông quá tệ và uổng bữa cơm ngon. Tôi thầm hiểu thêm lời Anh Tám là cai trị mà được kẻ xâm lăng đưa lên và bảo đảm ngôi vị thì sẽ không sợ chết và không sợ dòng giõi bị tàn sát, do đó sẽ chỉ nghĩ đến ngôi vị, tiền của và bậy bạ tình dục, đâu có gì buộc phải lo cho dân cho nước.

(39) Toute vérité n’est pas bonne à dire: bất cứ sự thật nào nói ra đều không tốt.
(40) Il faut lire entre les lignes: phải đọc giữa những dòng chữ, nghĩa là đọc hết những dòng chữ rồi từ đó tìm ra những gì những dòng chữ không nói đến.
(41) Boire jusqu’ à la lie: uống tới cặn, ý nói uống cạn ly.
(42) C’est facile mais il fallait y songer: dễ nhưng đã phải suy nghĩ nhiều.

Tôi bảo Khoa:
_Theo chương trình của mày, ngày mai mình sẽ trở lại tiệm may thăm Dì Ba với Hường và Lan. Họ sẽ phải vừa may vừa nói chuyện với mình. Họ có thể mời mình ăn cơm hoặc đi mua gì về cho mình ăn uống, tao sẽ từ chối đó vì họ giàu có gì đâu. Họ làm như vậy chẳng qua vì đã nhận món quà của mình và cũng có thể vì cái mã Tú Tài của mình.
Khoa nói:
_Mày sao suy nghĩ lung tung. Lần trước biếu quà, tao đã sắp đặt và mình đến hai giờ rưỡi trưa là cố ý tránh bữa cơm. Lúc đó mọi người đã làm việc nửa ngày, ăn trưa và có thể ngủ trưa một giấc ngắn. Lần này mình cũng lại đến vào giờ đó.
Rồi hắn giỡn:
_Đến sáng sớm tiệm ế khách có thể sẽ bị đốt phong lông (43).
_Tao hiểu ra rồi, tôi đồng ý nói, nhưng đến tay không thì có thể họ sẽ đi mua cái gì cho mình ăn hoặc uống.
Khoa cười:
_Khó gì đâu, mua mười lăm cái bánh bía mới đem tới. Mỗi người ăn nổi ba cái không?
Tôi nói:
_ Tao nghĩ mình chỉ uống trà hoặc cà phê, từ chối uống nước ngọt tốn tiền.
_Đúng vậy, Khoa nói, mày có vẻ lo cho tiệm may quá, làm như muốn cưới cháu gái của Dì Ba.
Tôi trả lời:
_Tao chỉ nghĩ cho đầy đủ để tránh khuyết điểm thôi.

Trở lại tiệm may lần này, Khoa đem bánh bía và sẽ nói vài câu khi trao bánh, còn tôi nhớ từng quãng đường và đi như dẫn đầu.
Khoa bảo:
_Mày nhớ đường ghê.
__Tao đi hơn mày hai lần mà. Tôi giải thích
_Ờ nhỉ. Khoa nhớ ra nói.

Im lặng một lát hắn nói tiếp:
_Mình đến tiệm may hôm nay rồi hai ngày nữa là Thứ Sáu sẽ đến lần nữa. Lần chót này phải đến vào buổi sáng bởi vì trưa còn về ăn cơm với gia đình Anh Chị Tám và sau đó đi bộ ra ga xe lửa về Sài Gòn.
Tôi nói:
_Như vậy ăn cơm trưa xong sẽ cho Bé Tân hai món đồ chơi. Tao nghĩ hôm nay về nhà nên cho Bà Tư một chút tiền, đừng để Anh Chị Tám thấy.
Khoa đồng ý:
_Phải rồi, Ne remets pas à demain ce que tu peux faire aujourd’hui (44).
_Mày tính cho Bà Tư bao nhiêu? Tôi hỏi.
_Tao tính mỗi đứa mình cho bà ấy bảy chục đồng. Khoa đáp.
Tôi ý kiến:
_Như vậy cũng được nhưng hơi có vẻ răng rắc vì bà ấy sẽ biết mình ở bảy ngày, mỗi ngày mỗi đứa mình cho bà ấy mười đồng.
Khoa suy nghĩ rồi kết luận:
_Vậy mỗi đứa cho bà ấy một trăm.
Tôi tán thành:
_Phải đó. Một người đàn bà gần năm mươi tuổi, còn phải đi giúp việc nhà cho người ta để có tiền sống. Đó đâu phải là điều con người mong muốn.
Khoa nói:
_Mọi thứ đã sắp đặt xong, tao thấy thoải mái quá và cuộc đi chơi này thật hoàn toàn.
Tôi hỏi:
_Thứ Sáu chắc mình sẽ mua năm ổ lớn bánh mì thịt thứ ngon đem đến tiệm may nhưng không biết mấy giờ họ ăn sáng.
Khoa đồng ý:
_Như vậy được đó. Lát nữa tới nơi tao sẽ hỏi khéo về giờ giấc này.
Tôi cười:
_Hôm đó đến sáng sớm coi chừng bị đốt phong lông.
_Không có chuyện đó đâu. Khoa bác.

(43) Đốt phong lông: đốt vía.
(44) Ne remets pas à demain ce que tu peux faire aujourd’hui: đừng để đến ngày mai cái gì ngươi có thể làm hôm nay.

Gặp Anh Tám tại nhà Khoa hôm Thứ Sáu và bây giờ Thứ Tư, tính ra mới có năm ngày mà tôi đã trải qua khá nhiều sự việc thật hay khi đến gia đình Anh Tám và Tiệm May Như Ý. Tôi bỗng nhận ra tôi cũng thich biết về người ta và địa phương giống như Anh Tám. Trong cuộc nói chuyện với Lan trên đường đưa nàng trở lại nhà, ngoài chuyện gia đình Lan, tôi nghe được một chút về gia đình Hường và chưa biết gì về gia đình Dì Ba.
Tôi bảo Khoa:
_Sau khúc quẹo kia chừng năm mươi thước là đến nơi.
Gần tới tiệm may, hắn reo lên:
_Hường ngồi may trong khung cửa sổ kìa!
Vào nhà thấy Lan cũng đang ngồi may, Khoa và tôi cùng cất tiếng:
_Chào hai cô.
Hắn đặt gói quà xuống bàn:
_Chúng tôi mua được chút bánh mới để Dì Ba và hai cô uống trà.
Hường nói cám ơn, mời chúng tôi ngồi, rồi cho biết Dì Ba đi công chuyện chưa về.
Lan nhìn tôi nói:
_Vậy chỉ còn đôi ngày nữa hai anh về Sài Gòn, chắc sẽ bận lắm.
_Đúng vậy. Tôi đáp rồi nhớ ra hôm Chủ Nhật vừa qua trên đường đưa Lan trở lại nhà, tôi đã trả lời câu hỏi của nàng là còn năm ngày nữa Khoa và tôi về Sài Gòn.
Khoa nói thêm:
_Bận nhưng có dịp chúng tôi sẽ trở lại Mỹ Tho.
Quay sang Hường hẳn hỏi:
_Cô Người Mỹ Tho phải không?
_Em Người Bến Tre. Hường đáp.
Khoa hỏi tiếp:
_Thỉnh thoảng cô về Bến Tre thăm hai bác chứ?
_Em có về thăm nhưng chỉ còn mẹ em ở đó. Bả thôi Ba em rồi vì ổng có vợ bé.
Tôi hỏi Hường:
_Những lần chúng tôi đến đều trong giờ làm việc và không gặp chồng của Dì Ba, chắc Dượng Ba làm việc văn phòng trên tỉnh.
_Dì Ba cũng thôi Dượng Ba rồi vì ổng có vợ bé. Hường trả lời.
Thấy mình vụng về vì đã hỏi câu khơi ra chuyện không vui lần thứ nhì sau câu hỏi của Khoa, tôi quay sang nói với Lan:
_Cô Lan, ở đây mấy giờ mở cửa tiệm?
Lan đáp:
_Sáu rưỡi sáng anh à, nửa giờ sau là điểm tâm, mọi người vừa ngồi ăn trong nhà vừa nhìn ra cửa. Buổi chiều hôm anh đến hỏi đường, mọi người cũng đang ngồi ăn chè, uống cà phê, nhìn ra cửa.
_Ăn chung như vậy vui.
Tôi mừng nói vì thấy câu chuyện đã trở lại bình thường.

Hường đứng dậy đem gói bánh vào nhà trong rồi quay ra bưng một khay trà:
_Mới hai anh dùng trà.
Tôi nghĩ tiệm may này phép tắc thật, bánh biếu nhận xong đem cất đi chờ Dì Ba mở ăn mới dám ăn.
Mọi người uống trà được một lát, Hường nói:
_Không biết Lan nghĩ sao chứ em, dĩ nhiên em không ám chỉ hai anh, em thấy ngán đàn ông quá.
Tôi hỏi tại sao, Hường đáp:
_Thì chuyện Ba em, chuyện Dượng Ba đó và con biết bao nhiêu chuyện xấu khác đàn ông đã gây ra cho phái nữ cũng như vợ con họ.
_Cô thấy ngán đàn ông là phải, như vậy cô sẽ cẩn thận trong việc lập gia đình. Chúc cô may mắn. Tôi nói.
Lan bỗng lên tiếng hỏi tôi:
_Anh Khánh, anh nghĩ sao về vấn đề ly dị?
_Ơ … để tôi suy nghĩ … Tôi đằng hắng, rồi trả lời tiếp:
_Bây giờ là năm 1958, vậy trước đây gần 1958 năm có người hỏi Chúa Giê Su: “Ngài nghĩ sao về vấn để ly dị?”. Chúa đáp: “Kẻ nào ly dị vợ không phải vì vợ ngoại tình thì kẻ đó phạm tội ngoại tình”.
Ý Chúa Giê Su nói: “Kẻ nào ly dị vợ không phải vì vợ ngoại tình rồi lấy vợ khác hoặc sống với người đàn bà khác thì kẻ đó phạm tội ngoại tình”.
Mọi người nghĩ sao về câu này?
Sau một lúc im lặng, Hường là người đầu tiên lên tiếng:
_Ba chữ “tội ngoại tình” ý nói ngoại tình là một cái tội. Điều nầy áp dụng cho cả nam và nữ.
Khoa nói:
_Đúng, ngoại tình là một cái tội đối với Đạo Thiên Chúa, nhưng Việt Nam lại có câu tục ngữ “Trai năm thê bảy thiếp, gái chính chuyên chỉ có một chồng”. và câu ca dao “Trồng trầu thì phải khai mương, làm trai hai vợ phải thương cho đồng”. Tôi cho rằng hai câu này đàn ông Việt Nam đặt ra để che đậy những hành động xấu xa của mình đối với phái nữ và vợ con. Phái nữ Việt Nam rất ghét hai câu này là những áp bức họ vì thất thế nên đành im lặng mà chịu.
Tôi ý kiến thêm:
_Phái nữ Việt Nam bị thất thế chẳng qua vì họ không làm ra tiền bạc mà chỉ là nội trợ.
Hường nói tiếp:
_Trong câu trả lời, Chúa Giê Su không có ý kiến về trường hợp người vợ ngoại tình, như vậy đàn ông có thể một là ly dị vợ hai là tha thứ vợ, không ly dị. Chúa Giê Su cũng không có ý kiến về trường hợp người chồng ngoại tình, như vậy đàn bà có thể một là ly dị chồng hai là tha thứ chồng, không ly dị.
Lan xen vào:
_Câu trả lời của Chúa Giê Su cũng ý nói rằng nếu người vợ không ngoại tình thì người chồng phải ở với vợ suốt đời và ngược lại nếu người chồng không ngoại tình thì người vợ phải ở với chồng suốt đời. Cuối cùng Chúa Giê Su ý nói nếu người vợ hoặc người chồng chết đi, thì người còn lại có thể ở vậy hoặc tục huyền hay tái giá.
Tôi bàn:
_Khi người vợ hoặc người chồng chết đi, người còn lại ở vậy là vì họ còn yêu thương quá nhiều người hôn phối đã chết, hoặc họ không gặp được người vừa ý. Kết luận vấn đề ly dị coi như thông qua.
Lan hỏi:
_Anh Khánh, anh Đạo Thiên Chúa phải không?
_Không, tôi đáp, tôi chỉ xem bốn bản Kinh Thánh Tân Ước (45) của Đạo Thiên Chúa nên biết được câu trả lời nói trên của Chúa Giê Su.
_Vậy anh đạo gì? Lan hỏi tiếp.
Tôi trả lời:
_Tôi hiện không có đạo gì.
Hường hỏi:
_Anh Khoa, anh đạo gì?
_Tôi hiện cũng không có đạo gì. Khoa đáp.

(45) Kinh Thánh Tân Ước: Nouveau Testament, New Testament.

Hường nói:
_Vậy là hai anh và ba người nhà này đều không có đạo gì. Ngoài ra, Dì Ba, Lan và em mỗi người như bị thương nửa hồn, người thì thôi chồng, người thì cha mất sớm, người thì cha bỏ đi mất lúc còn nhỏ, cả ba tụ họp lại với nhau đúng như câu Ceux qui se ressemblent s’assemblent tức là “Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu” (46).
Khoa nói:
_Có thể thêm bọn tôi vào nữa là năm người bởi vì mẹ tôi mất lúc tôi bảy tuổi và mẹ của Khánh mất lúc Khánh được hơn hai năm.
Lan lên tiếng:
_ Có lẽ vì vậy mình nói chuyện có vẻ hạp. Dì Ba có bằng Đíp Lôm xưa, Dì nói chuyện cũng vui và hay lắm.
Khoa ý kiến:
_ Với người lạ hoặc khác tính nết, nói chuyện không được tự nhiên vì sự thật mất lòng nên chỉ nói thật khi nào sự thật không có hại cho ai và không làm mất lòng ai.
Hường hỏi Khoa:
_Anh nêu lên vấn đề nói thật và không nói thật, vậy chắc phải có trường hợp nói dối và không nói dối.
Khoa đáp:
_Dĩ nhiên nói dối là không tốt rồi, nhưng nếu nói dối ai mà có lợi cho người đó, không mất lòng ai và không có hại cho ai thì nên nói dối.
Lan cười nói:
_Vậy bọn em phải cẩn thận vì hai anh có thể nói dối.
Tôi lên tiếng:
_Bọn tôi từ trước tới giờ toàn nói thật với hai cô và nói thật đến nỗi thành dại vì đã khai ra khi nào không nên nói thật và khi nào nên nói dối. Rốt cuộc hai cô khôn quá, nhưng cũng không sao vì nữ khôn hơn nam là thường.
Hường cười.
Lan bảo nàng nói giỡn và đề nghị uống cà phê, mọi người đồng ý. Nàng đi vào nhà trong, lát sau bưng ra một khay bốn ly cà phê thơm nóng.
Khoa khen:
_Cà phê tới đúng lúc và ngon quá.
Hường nói:
_Cà phê và sữa hai anh đem tới đó.
Lan nói:
_Nãy giờ nói chuyện về câu trả lời của Chúa Giê Su. Mọi người chỉ tìm hiểu nhưng chưa thấy ai cho biết quan niệm của mình về ly dị và hôn nhân. Vậy nếu ai không đồng ý với lời của Chúa Giê Su thì lên tiếng.
Mọi người im lặng.
Khoa vỗ tay, tôi vỗ tay, Lan và Hường vỗ tay.

(46) Ceux qui se ressemblent s’assemblent: những kẻ giống nhau tụ họp với nhau.
Đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu: thanh là âm thanh, khí là tính nết; cùng một âm thanh thì hợp nhau, thí dụ hai nhạc cụ cùng tấu lên một nốt nhạc thì hai âm thanh phát ra ứng với nhau, nghĩa là hợp nhau; người cùng tính nết thì tìm đến nhau (cầu là tìm).

Hường hỏi:
_Nếu bị vợ ngoại tình, hai anh ly dị hay tha thứ vợ và không ly dị?
Khoa và tôi đều trả lời là ra tòa xin ly dị.
Lan lên tiếng:
_Tại sao hai anh ly dị và hai anh cảm thấy thế nào về người vợ ngoại tình của mình?
Khoa đáp:
_Ly dị thứ nhất vì không muốn bị vợ sang bệnh phong tình bà ta bị lây, thứ nhì vì không muốn “Có con không phải của mình”, thứ ba vì không muốn chịu sự bất công phải tốn kém tiền bạc, công sức cho vợ trong khi người đàn ông vợ mình ngoại tình chỉ hẹn là vợ mình đến và có khi còn làm tiền vợ mình nữa. Lý do thứ tư của ly dị là để muốn nói lên rằng thiên hạ lén lấy vợ mình là lấy đồ mình đã xài và khi chuyện bị bại lộ thì mình quăng món đồ đó đi không xài nữa. Lý do thứ năm của ly dị là sẽ có được bà vợ mới. Tôi cảm thấy bà vợ ngoại tình của tôi giống như một món ăn của tôi nhưng tôi biết người khác đã lén ăn một chút rồi bỏ lại.
Khoa nhắp thêm cà phê rồi nói tiếp:
_Khi biết vợ ngoại tình, tôi có thể chỉ tức giận và buồn một chút bởi vì ngay từ bây giờ tôi đã tính sẽ làm gì khi bị vợ ngoại tình.
Tôi vui nghe Khoa trả lời và vui thêm khi để ý thấy Lan và Hường giữ khuôn phép đối với Dì Ba vì từ đầu đến giờ hai cô vừa may vừa nói chuyện.
Tôi lên tiếng:
_Tôi hoàn toàn đồng ý với Khoa và xin nói thêm là người chồng bị vợ ngoại tình thường có con không phải của mình, việc này khiến xã hội chỉ trích đàn bà ngoại tình nặng nề hơn đàn ông ngoại tình. Theo khoa học hiện nay 1958, nếu người đàn ông vợ mình ngoại tình có cùng một loại máu với loại máu của mình thì thử máu không thể biết đứa con của vợ ngoại tình là con của ai, nhưng nếu người đàn ông vợ mình ngoại tình có loại máu khác với loại máu của mình thì thử máu có thể biết được đứa con của vợ ngoại tình không phải là con của mình (47). Bây giờ về vấn đề ly dị hai cô còn hỏi gì không?
Lan và Hường đều lắc đầu cười.
Câu chuyện tưởng đã tàn thì Lan bỗng hỏi tiếp:
_Bọn em chỉ đậu Tiểu Học, nhưng cũng biết rằng không nên nói về chính trị, tôn giáo và phong tục vì nói ra đều không đi đến đâu và có thể làm mất lòng người khác. Ở đây mọi người hiện không có đạo gì, Anh Khánh đọc sách về tôn giáo, vậy anh có thể nói một chút về tôn giáo không?
Tôi trả lời:
_ Cùng học Chương Trình Tú Tài Quốc Tế của Pháp như chúng tôi, các cô cũng thi đậu Tiểu Học khi mười hai tuổi, chỉ sau bọn tôi một năm, rồi phải bỏ học vì hoàn cảnh gia đình, vậy các cô cũng là người có học vấn tốt, chỉ không có nhiều thì giờ đọc sách mà thôi. Ba tôi đã dặn tôi rằng không nên nói về chính trị, tôn giáo và phong tục vì có thể mất bạn và chuốc lấy kẻ thù. Tôi đã một lần có ý kiến chỉ một chút về chính trị với Khoa. Nay lại một lần nữa không nghe lời dặn dò đó mà nói về tôn giáo. Vậy tôi chỉ nói về lịch sử và sơ lược các tôn giáo thôi nhé.
Lan dục:
_Anh cứ nói đi đừng ngại.
Tôi đằng hắng:
_Moïse là Người Do Thái, sinh tại Ai Cập và vào khoảng năm 1250 trước Chúa Giê Su giáng sinh, đã giải phóng Dân Do Thái thoát khỏi làm nô lệ cho Ai Cập, dắt dân đi đến một nơi lập thành Nước Do Thái. Moïse đặt ra pháp luật cho Dân Do Thái và được gặp Yahve’ đọc sai thành Je’hovah, Trời của Dân Do Thái, nhưng không được nhìn thấy Yahve’ mà chỉ nghe tiếng nói. Khi tiếng nói đứt, thì sấm sét nổi lên đánh vào những tảng đã lớn thành Chữ Viết Do Thái. Moïse ghi lại những gì nghe được và những chữ viết trên đá. Ghi chép này là những thành phần căn bản của Kinh Torah của Đạo Do Thái. Kinh Torah còn gọi là Cựu Ước của Đạo Thiên Chúa. Vào thế kỷ thứ III, Kinh Torah được dịch ra Tiếng Hy Lạp (Version des Septante) và được dùng vào thời kỳ đầu của Đạo Thiên Chúa. Vào thế kỷ thứ IV, Thánh Je’ro^me đã dịch Cựu Ước và Tân Ước ra tiếng La Tinh gọi là La Vulgate trở thành bản Kinh chính thức của Đạo Thiên Chúa.
Hường lên tiếng:
_Vậy Cựu Ước xưa gọi là Torah.
Lan nói tiếp:
_Vậy Đạo Do Thái và Đạo Thiên Chúa có cùng một quyển Kinh, Người Đạo Do Thái gọi là Torah, còn Người Đạo Thiên Chúa gọi là Cựu Ước.
_Đúng như vậy. Hai cô thông minh đã hiểu thật nhanh. Tôi cười và tiếp tục:
_Kinh Torah của Đạo Do Thái tức là Cựu Ước của Đạo Thiên Chúa nói rằng loài người đã phạm những tội ác đáng phải bị tiêu diệt, nhưng Yahve’ (Je’hovah), Trời của Đạo Do Thái tức là Đức Chúa Cha của Đạo Thiên Chúa, thương xót loài người nên đã gửi con của Ngài giáng trần để chịu tội chết thay. Đạo Do Thái bảo rằng việc giáng trần này chưa xảy ra, nhưng Đạo Thiên Chúa nói rằng Chúa Giê Su chính là con của Yahve’, đã giáng sinh và chịu bị đóng đinh trên Thập Tự Giá để chết thay cho loài người.
Tân Ước gồm bốn quyển sách viết về lịch sử Chúa Giê Su và những lời Chúa nói. Tân Ước viết bởi Matthieu, Jean, Luc và Paul, một người trước kia đã hô hào ném đá người theo Đạo Thiên Chúa và đứng giữ áo cho những kẻ ném đá; Paul sau được Thánh Linh nhập vào nên theo Đạo Thiên Chúa. Matthieu và Jean là tông đồ, tức là đệ tử của Chúa Giê Su.
Đạo Thiên Chúa có nhiều dòng khác nhau.
Cựu Ước và Tân Ước của Đạo Tin Lành và của Đạo Thiên Chúa là một, nhưng Đạo Tin Lành hành đạo khác Đạo Thiên Chúa. Người giảng đạo (Mục Sư) của Đạo Tin Lành có vợ, Đạo Tin Lành chỉ dùng một hình ảnh là Thập Tự Giá và không thờ Maria, xem Maria chỉ là Mẹ Đồng Trinh của Chúa Giê Su.
Đạo Tin Lành cũng có nhiều dòng khác nhau.
Đạo Hồi do Mahomet lập ra vào thế kỷ thứ VII tại Ả Rập. Mohamet viết ra Kinh Coran vì được Allah, Trời của Đạo Hồi, tiết lộ cho biết. Theo Kinh Coran, chỉ có một Trời là Allah.

(47) Đã từ lâu trước năm 2015, người ta có thể thử DNA (DeoxyriboNucleic Acid) của đứa con của vợ ngoại tình và DNA của người chồng để biết đứa bé và người chồng có phải là cha con hay không.

Nước Ai Cập: E’gypte.
Người Do Thái: Juifs, xưa gọi là He’breux.
Nước Do Thái: Iraël.
Chữ viết Do Thái: He’breu.
Đạo Do Thái: Judaïsme.
Cựu Ước: Ancient Testament.
Đạo Thiên Chúa: Catholicisme thời Tổng Thống Ngô Đình Diệm đổi tên là đạo Công Giáo (la Justifiable Religion).
Tân Ước: Nouveau Testament.
Thập Tự Giá: la Croix.
Thánh Linh: Esprit Saint, là Tinh Thần Thánh hay Thánh Linh của đạo Thiên Chúa và Đạo Tin Lành. Đức Chúa Cha, Chúa Giê Su (Chúa Con) và Thánh Linh là một vì Chúa Giê Su và Thánh Linh đại diện cho Đức Chúa Cha, từ Đức Chúa Cha mà ra..
Đạo Tin Lành: Protestantisme.
Đạo Hồi: Islam.
Nước Ả Rập: Arabie.
Đạo Ki Tô (đạo Thiên Chúa và đạo Tin Lành): Christianisme (Catholicisme et Protestantisme).

Lan hỏi:
_Nghe nói Đạo Phật có trước Đạo Thiên Chúa, sao anh lại kể Đạo Thiên Chúa ra trước Đạo Phật.
Tôi đáp:
úng vây, Đạo Phật có trước Đạo Thiên Chúa, nhưng tôi kể Đạo Thiên Chúa ra trước Đạo Phật bởi vì Đạo Thiên Chúa dính tới Đạo Do Thái là đạo có trước tiên của loài người. Ngoài ra tôi kể tiếp Đạo Tin Lành và Đạo Hồi. Đạo Do Thái, Đạo Thiên Chúa, Đạo Tin Lành và Đạo Hồi có những tương quan với nhau.
Xin lưu ý là lời tôi kể lấy từ những tài liệu tôn giáo Khoa và tôi đã đọc.
Hường nói:
_Vậy anh hãy tóm tắt về Đạo Phật và Đạo Khổng.
Tôi kể:
_ Vào khoảng thế kỷ thứ VI trước Chúa Giê Su giáng sinh, Gautama (Tất Đạt Đa), con trai của Tiểu Vương Dân Sakya (Thích Ca) tại Ấn Độ, đã bỏ tất cả để đi tu với triết lý rằng sống là đau khổ và đau khổ do ham muốn – tham – samsara – de’sir – mà ra.
Vì vậy, Tất Đạt Đa đã được tôn lên là Thích Ca Mâu Ni. Thích Ca là phiên âm của chữ Sakya, Mâu Ni là phiên âm của chữ muni nghĩa là nhà hiền triết. Thích Ca Mâu Ni nghĩa là Nhà Hiền Triết của Dân Sakya. Tất Đạt Đa cho rằng chỉ từ bỏ chính mình (renoncement a`soi-me^me) nghĩa là đừng nghĩ tới mình, quên mình đi, mới có thể tránh khỏi ham muốn. Đừng nghĩ tới mình, quên mình đi thì mình không còn nữa trong tâm trí nên không ham muốn. Tất Đạt Đa tu hành người phát ra hào quang (illumination) và thành Phật (Bouddha), nghĩa là chết đi linh hồn không còn đầu thai (re’incarnation) mà về một nơi gọi là Niết Bàn (Nirvana). Con người vì ham muốn nên không bao giờ vừa ý thành ra gây tội ác rồi phải trả ngay trong cuộc đời (quả báo nhãn tiền) và linh hồn phải đầu thai sang kiếp khác mà trả tiếp. Khi trả quả hết rồi thì con người có thể giác ngộ (se re’aliser, devenir re’el) mà tu thành Phật. Những điều tôi nói ra đây lấy trong Tự Điển Bách Khoa (Dictionnaire Encyclope’dique) của Pháp. Các nhà biên khảo Pháp học Tiếng Ấn Độ rồi sang Ấn Độ đọc những bản ghi chép của đệ tử của Tất Đạt Đa mà về viết vào Bách Khoa Tự Điển.
Có người hỏi Khổng Tử (551- 479 trước Chúa Giê Su giáng sinh): “Ngài nghĩ sao về Trời”. Tử đáp: “Kính nhi, viễn tri”. Kính là kính nể, nhi là như thế, viễn là xa, tri là biết; “Kính nhi, viễn tri” nghĩa là “Cứ kính nể Trời như thế, biết Trời từ đằng xa” hay là “Cứ kính nể Trời như thế, đừng tìm hiểu Trời là gì”.
Khoa xem đồng hồ tay rồi nói:
_Khánh vừa tóm tắt đúng theo tài liệu tôn giáo chúng tôi đã xem. Bây giờ bọn tôi xin cáo từ phải về nhà cho kịp bữa cơm chiều.
Lan và Hường cho biết muốn hỏi thêm về tôn giáo.
Tôi trả lời để lần sau và kết luận:
_Những gì tôi kể chỉ là từ trường học, sách vở; nhận xét ngoài đời và kinh nghiệm bản thân còn rất ít. Lần sau nếu có Dì Ba, mọi người có thể được biết thêm nhiều vì Dì Ba có bằng Đíp Lôm xưa và tuổi đáng cha mẹ.
Lan lên tiếng:
_Nhưng các anh sắp về Sài Gòn.
Khoa cười:
_Đúng như vậy, sau bữa cơm trưa Thứ Sáu tại nhà Thầy Tám, chúng tôi sẽ đi bộ ra ga xe lửa rồi lên tầu về Sài Gòn. Vậy nhờ hai cô giúp cho một việc đừng để Dì Ba biết. Sáng sớm Thứ Sáu, tiệm may vừa mở cửa là có bọn tôi đem món ăn điểm tâm đến để Dì Ba và hai cô dùng. Hôm đó, hai cô làm ơn đừng để tiệm may sửa soạn bữa ăn sáng như thường lệ.
Lan và Hường cười cám ơn, hứa sẽ làm đúng như Khoa đề nghị.

Abraham: patriarche biblique (XIXe` S. avant J.-C.). Originaire d’Our, en basse Me’sopotamie, il s’e’tablit avec son clan en Palestine. Ance^tre des peuples juif et arabe par ses fils Isaac et Ismaël, il est aussi revendique’ par les chre’tiens, qui se conside`rent comme ses he’ritiers spirituels.

Abraham (thế kỷ thứ XIX trước Chúa Giê Su giáng sinh) là một tổ tiên theo như kinh Đạo Ki Tô nói. Abraham người gốc Our, thuộc miền hạ Me’sopotamie ở Á Châu, định cư cùng với con cháu và bộ hạ tại Palestine. Abraham là tổ tiên của các Dân tộc Do Thái và Ả Rập, sinh ra hai con trai Isaac là tổ tiên của Dân Do Thái và Ismaël là tổ tiên của Dân Ả Rập. Abraham cũng được người Đạo Ki Tô xem như là tổ tiên tinh thần của họ.

Moïse: libe’rateur et le’gislateur d’Iraël (XIIIe`S. avant J.-C.). La Bible le presente comme le chef charismatique qui a donne’ aux He’breux leur patrie, leur religion et leur loi. Ne’ en E’gypte, il fut l’a^me de la re’sistance a` l’oppression que subissait son peuple. Mais il ne fut pas seulement le guide qui fit sortir les He’breux de l’E’gypte (Exode vers 1250 avant J.-C.), il fut aussi le chef qui unit les divers groupes en un me^me peuple autour du culte de Yahve’(Je’hovah) et qui posa les e’le’ments de base de la Loi (Torah, cing premiers livres de la Bible, ou Pentateuque) dont vit encore le peuple juif.

David: deuxie`me roi he’breu (1015?-975? avant J.-C). Il succe’da a` Saül, vinquit les Philistins et prit Je’rusalem dont il fit sa capitale. Il fut conside’re’ comme un grand poe`te, et on lui attribua la composition de chants religieux et psaumes. De sa vie on rappelle souvent son combat avec le ge’ant philistin Goliath.

David: vua thứ nhì (1015?-975? trước Chúa Giê Su giáng sinh) của Dân Do Thái, làm vua tiếp theo Vua Saül, đánh thắng quân Philistins và chiếm Je’rusalem lập làm thủ đô. David được xem như một thi sĩ vĩ đại, đã soạn những bài hát đạo. David thường được nhắc đến là đã giết chết tướng khổng lồ Goliath của người Philistins.

La Bible (l’Ancient Testament et le Nouveau Testament): l’Ancient Testament, la Loi (Torah) en He’breu, traduit en Grec au IIIe`S. (version des Septante utilise’e au de’but du christianisme). Au IVe`S., saint Je’ro^me donne une traduction latine des deux Testaments, la Vulgate, qui deviendra la version officielle de l’E’glise d’Occident.

Tất Đạt Đa: Gautama: fils du chef de la tribu des Sakya, qui cre’a le bouddisme et fut appele’ Bouddha ou Sakyamuni, le sage des Sakya. Conside’rant que vivre, c’est souffrir et que la souffrance re’sulte du desir, Gautama posa en principe que le renoncement a` soi-me^me e’tait le seul moyen de s’affranchir de ce dernier.

Đầu Thai: re’incarnation.
Thích Ca Mâu Ni: Sakyamuni, Bouddha.
Phật: Bouddha.
Tượng Phật: bouddha.
Ham muốn (Tham): samsara: de’sir.
Niết Bàn: Nirvana: extinction de la douleur.

Đạo Phật: Bouddhisme: Une des plus grandes religions du monde (Inde, Chine, Japon, etc.) fonde’e par le Bouddha (Sakyamuni). La doctrine bouddiste se forme a` partir du VIe` S. avant J.-C. et se fixe au de’but de l’e`re chre’tienne. Elle affirme notamment la permanence de la douleur humaine cause’e par le samsara et cherche a` la faire cesser par le nirvana. Il existe deux grands courants bouddistes: celui du Petit Vehicule (hinayana) et celui du Grand Vehicule (mahayana).

Khổng Tử (551-479 trước Chúa Giê Su giáng sinh): Confucius (551-479 avant J.-C.).

Trên đường về nhà Anh Chị Tám, tôi bảo Khoa:
_Mày hay quá, đã sắp đặt bữa ăn sáng Thứ Sáu tại tiệm may một cách hoàn toàn, tao thật không ngờ.
Khoa nói:
_Kể cũng vui. Nhưng bây giờ bình tĩnh nghĩ lại đối với hai cô gái này, tao và mày đã dại. Tao dại đã khai ra khi nào không nên nói thật và khi nào nên nói dối, còn mày thì nổi hứng nói về tôn giáo cũng là điều không nên. Mai đây Lan và Hường còn hỏi nhiều câu về đề tài này, vậy liệu hồn mà trả lời.
Rồi hắn bỗng cười nói tiếp:
_Nhưng dại với hai nàng này cũng đáng!
Tôi cười theo, lắc đầu:
_Tao hết biết rồi, tới đâu hay tới đó!
Về tới nhà, chúng tôi được Bà Tư cho biết Anh Chị Tám với Bé Tân đi chơi không ăn cơm chiều, đến tối mới về.
Khoa móc ra tờ một trăm đồng đưa Bà Tư:
_Thứ Sáu này hai đứa tôi về Sài Gòn, biếu bà chút tiền ăn trầu. Bà tốt với chúng tôi và nấu ăn rất ngon, cám ơn bà nhiều.
Tôi cũng đưa Bà Tư tờ một trăm đồng và nói theo: “Cám ơn Bà Tư nhiều”
Bà Tư cầm hai trăm đồng, có vẻ cảm động:
_Cám ơn hai cậu còn đi học mà cho tôi nhiều tôi thiệt lấy làm ngại.
Khoa nói:
_Không nhiều đâu. Bọn tôi buổi tối đi kèm trẻ con nhà giàu học nên có tiền, bà đừng ngại.
Tôi cầm đĩa sườn xào chua ngọt trên bàn lên đưa Bà Tư:
_Hai đứa tôi ăn món canh chua cá lóc và thịt bò xào cải đủ rồi.
Cầm đũa lên, Khoa nhìn theo Bà Tư đi khỏi phòng ăn.
Bắt gặp đôi mắt chạnh lòng của hắn, tôi bỗng thấy hơi quyến luyến người đàn bà nghèo hiền gần năm mươi tuổi.
Khi sự quyến luyến dâng cao trong lòng, tôi bỗng cảm thấy mình vô lý. Thôi đúng rồi, sắp trở về Sài Gòn, tôi quyến luyến Bà Tư và còn quyến luyến nặng một người khác, đó là Lan mặc dầu nàng không có mặt ở đây. Tôi bâng khuâng, ăn chậm lại rồi dựa người vào ghế.
Khoa hỏi:
_Mày nghẹn hả Khánh?
_Ờ, tại tao đói nuốt vội một miếng to. Tôi nói dối.
Hắn tin tôi, đưa ý kiến:
_Uống chút canh là hết.
_Không cần, tao đỡ rồi. Tôi lại nói dối trả lời.
Ôi, một lời nói dối dẫn tới lời nói dối khác cũng như một tội ác gây ra tội ác khác, đời đời kiếp kiếp và nơi nơi.
Tôi nghĩ tới Lan lúc nàng đứng dậy nói: “Dì Ba, hay để con đưa hai ảnh ra đó”, lúc ánh chiều tàn rơi trên tóc nàng khi tôi biết Lan là một cô gái mười tuổi mồ côi cha, học khá, rồi hai năm sau phải bỏ học đi xa làm nghề may kiếm tiền phụ giúp mẹ nơi quê nhà.
Cuộc đời tôi chỉ trong một tuần lễ thay màu hẳn rồi, tôi đã thành một kẻ yếu đuối rõ ràng. Nghĩ tới đây tôi hít một hơi thật dài rồi từ từ thở ra, tôi phải thành Bác Sĩ Y Khoa trong bảy năm để chữa bệnh kiếm tiền sống như đã ước nguyện từ lâu.
Khoa lại hỏi:
_Hết nghẹn rồi à?
_Hết rồi. Tôi đáp.
Mặt trời lặn, phòng dần dần tối. Để xua đuổi bóng tối có thể làm tôi suy sụp, tôi bảo Khoa:
_Bật đèn lên đi.
Khoa vừa bật đèn vừa nói:
_Ơ cái thằng này hôm nay thành lười, bật đèn cũng không chịu làm, ngồi sai người khác.
Tôi bỗng thấy buồn cười trả lời:
_Tại tao bị nghẹn còn đau cổ mà.
Tôi vẫn còn nghĩ tới Lan, nhưng vui lên nói tiếp:
_Hai ngày nữa phải về để thi Ô Ran rồi. Đi chơi kể cũng vui. Tao thấy cô Hường thích mày.
Khoa hơi lắc đầu, toe miệng cười.

Khoa và tôi đến Tiệm May Như Ý đúng sáu giờ hai mươi sáng Thứ Sáu.
Hắn tươi cười ôm bịch giấy đựng năm ổ lớn bánh mì thịt thứ ngon.
Tôi nói:
_Mười phút nữa không biết ai ra mở cửa tiệm đây.
_Chắc là Hường. Khoa đoán
Mười phút sau gặp chúng tôi, Hường cười chào. Khoa vừa trao nàng bao bánh mì vừa nói:
_Nhờ cô lo dùm vụ này.
Hường nhìn gói quà rồi dặn:
_Cám ơn hai anh. Hai anh ngồi đây chờ một chút để em vô nói với Dì Ba.
Tôi lơ đãng nhìn khắp cửa hàng. Khi thấy rất nhiều vải vụn đủ màu trên sàn đá hoa còn sạch bóng, tôi khẽ bảo Khoa:
_Hôm qua tiệm đông khách, mọi người ở đây vui, vậy là mình có thời.
Hắn gật đầu cười.
Một lát sau Lan đi ra:
_Anh Khánh, Anh Khoa, chờ lâu không ? Dì Ba mời hai anh vô nhà trong.
Khoa và tôi vừa vào tới nơi, Dì Ba cười lên tiếng:
_Lại cho quà nữa. Cám ơn hai con nghe.
_Dạ không có chi, Khoa cũng cười đáp, chỉ là hôm nay hai đứa con đến thăm Dì Ba và hai cô. Trưa nay hai giờ bọn con lên tầu về Sài Gòn.
Dì Ba chỉ chỗ cho hai đứa tôi rồi mọi người ngồi xuống để ăn sáng.
Dì ngồi đầu bàn nhìn được khắp nhà trong. Hường ngồi bên phải Dì, Lan bên trái. Khoa ngồi cạnh Hường, tôi cạnh Lan.
Trên chiếc bàn sáu người ăn trải khăn ni lông dầy ca rô màu cà phê sữa đậm nền màu cà phê sữa nhạt, có năm cái đĩa lớn trắng đựng ổ bánh mì thịt cắt xéo làm hai xếp song song tréo trả. Bên phải mỗi đĩa là một ly cối nước đá chanh đường và bên trái là một chiếc khăn lông lau tay trắng nhỏ sạch xếp làm tư.
_Nào mời mọi người. Dì Ba nói.
Mọi người ăn uống vui vẻ. Dì Ba cười lên tiếng:
_Nghe nói lần trước các con có buổi nói chuyện vui và hay. Dì có câu hỏi. Khánh nói Gautama tức là Tất Đạt Đa, người sáng lập ra Đạo Phật, bảo rằng muốn thoát khỏi sự ham muốn, chỉ có cách renoncer a` soi-me^me Tiếng Việt là từ bỏ chính mình. Như vậy nghĩa là sao?
Tôi đáp:
_ Từ bỏ chính mình, tức là đừng nghĩ tới minh, quên mình đi.
Thí dụ:
Con gặp một cô gái đẹp trong một căn phòng. Nếu chỉ biết rằng trong phòng có cô gái đẹp mà thôi, không có con, nghĩa là con đã quên mình đi, thì con không ham muốn cô gái.
Nếu gặp một cô gái đẹp với nhiều người khác, con chỉ biết rằng có cô gái đẹp và người xung quanh mà thôi, không có con, nghĩa là con đã quên mình đi, thì con không ham muốn cô gái.
Dì Ba nói tiếp:
_Lan và Hường đã thuật hết cho Dì buổi nói chuyện của các con hôm Thứ Tư vừa qua. Khoa và Khánh bây giờ có thể đã thành bạn của gia đình này. Vậy Dì hỏi thêm. Thí dụ một cô gái nói với người yêu hỏi cưới mình rằng đã mất trinh. Nếu Khoa và Khánh là người đàn ông nghe câu nói của cô gái, hai con sẽ tính sao?
Khoa đáp:
_Con sẽ buồn tiếc nhưng vẫn cưới cô gái đó như thường.
Dì Ba quay sang nhìn tôi chờ đợi.
Tôi nói:
_Con cũng sẽ buồn tiếc nhưng vẫn cười cô gái đó như thường.
_Tại sao? Dì Ba hỏi.
Tôi trả lời:
_Lời nói của cô gái chứng tỏ cô thành thật, thẳng thắn và khi làm vợ, cô sẽ trung thành với chồng, không còn quan hệ với người tình cũ. Do đó, con không ghen nên vẫn cưới cô như thường. Con buồn tiếc vì dù sao cô dâu còn trinh vẫn quý giá hơn cô đâu mất trinh.
Dì Ba cười:
_Hay lắm, Khoa và Khánh là người hiểu chuyện và rộng lượng.
Khoa cười theo nói:
_Cám ơn Dì Ba đã có lời khen nhưng nghĩ cho cùng hai đứa con vẫn thua các cô gái vì các cô lấy chồng mất tân mà không buồn tiếc.
Dì Ba, Lan và Hường nhìn nhau cười làm tôi cũng cười luôn.
Thuận dịp Dì hỏi tiếp:
_Nếu phát giác được trong đêm tân hôn cô dâu đã mất trinh trước, hai con sẽ quyết định thế nào?
Tôi đáp:
_Con sẽ nói với cô dâu của con là cô đã mất trinh trước và nếu cô trung thành với con, không còn quan hệ với người tình cũ thì con sẽ bỏ qua hết. Con không ghen vì cô ấy đã bỏ người tình cũ mà lấy con, nhưng con buồn tiếc vì cô dâu còn trinh luôn quý giá hơn cô dâu mất trinh.
_Con không trách cổ đã dấu diếm con về sự mất trinh của cổ à? Dì Ba thắc mắc.
_Không, tôi trả lời, bởi vì nhiều phần có thể là cô ấy sợ mất con nên đã dấu diếm.
Thấy Dì Ba quay sang nhìn mình, Khoa nói:
_Con hoàn toàn đồng ý với Khánh.
Lan và Hường nhìn hai đứa tôi với đôi mắt tò mò được thỏa mãn.
Dì Ba cười nói:
_Lấy món tráng miệng.
Lan đứng lên đi vào bếp, một lát sau đem ra cho mỗi người một đĩa đựng đu đủ xẻ sẵn và một cái muỗng.
Ăn uống xong, bọn tôi phụ dẹp bàn. Hai cô gái rửa chén, pha cà phê rồi mỗi người bưng phần cà phê của mình ra phòng may. Lan, Hường và Dì Ba vừa may vừa nói chuyện vì công việc nhiều.
Trong khi dọn dẹp, Khoa theo Hường không rời.
Hai đứa tôi ngồi nhấm nháp cà phê, im lặng nghe tiếng chạy đều đều của ba chiếc máy may vì không muốn làm rộn công việc của Dì Ba và hai cô gái. Tôi bâng khuâng mỗi lần gặp ánh mắt của Lan lúc nàng xoay đường chỉ. Khi Dì Ba ngừng may để uống tiếp cà phê, Lan nói:
_Dì Ba, lần trước không có Dì, mọi người tình cờ nói chuyện về hôn nhân và đạo. Bữa nay mình vẫn chưa ra ngoài hai mục đó.
Dì Ba hỏi:
_Hôn nhân và đạo thứ nào quan trọng hơn?
Mọi người đều trả lời là hôn nhân quan trọng hơn.
Hai cô gái bảo đạo là trừu tượng không thấy được, hôn nhân là thực tế trong đời sống nên quan trọng hơn.
_Con người ta bị sanh ra. Dì Ba nói rồi im lặng nhìn mọi người.
Tôi lên tiếng:
_Điều Dì Ba nói đúng quá, thật là dễ hiểu mà bây giờ con mới biết. Như vậy có nghĩa là cha mẹ có trách nhiệm phải lo cho con cái về ăn mặc, sức khỏe, an toàn và học hành cho tới khi con cái khôn lớn. Ngoài ra, cha mẹ thường thương yêu con cái vô cùng.
Hường bỗng tiếp lời:
_Và mẹ cũng phá thai, cha mẹ lạm dụng ngồi không sai bảo con cái. Lại có người bỏ vợ con theo gái, bỏ chồng con theo trai, bỏ đứa con mồ côi mà tục huyền hoặc tái giá. Còn có người tục huyền hoặc tái giá hành hạ đứa con ghẻ có khi tệ hại đến nỗi cha ghẻ xâm phạm tiết hạnh con gái riêng còn vị thành niên của vợ. Sau cùng, có những cha mẹ dùng thủ đoạn hoặc ngay cả lường gạt để lấy tiền của của đứa con này cho đứa con khác.
Khoa nói:
_Nhưng có biết bao trường hợp người chồng bỏ đi mà người vợ vẫn một mình nuôi con rồi đứa con khi vừa đủ lớn đã lo lắng giúp đỡ lại mẹ. Có lẽ nên nghĩ đến những gì tốt thì hay hơn một khi chuyện không tốt đã thành quá khứ.
Dì Ba lắc đầu cười:
_Bây giờ mình uống trà.
_Để con pha cho. Lan nói rồi đứng dậy đi vào nhà trong.
Một lát sau, nàng bưng trà ra cười nói:
_Trà này ngon, Má của Hường cho đó Dì Ba.
_Biết rồi. Dì Ba nói xong uống trà.
Khoa khen:
_Trà ngon quá.
Hường cười:
_Anh Khoa, anh nói thật không đó.
_Tôi có nói dối cô bao giờ đâu. Khoa trả lời.
Hường nhìn Khoa hơi lắc đầu cười tiếp.
Tôi uống thấy trà ngon thật.
Nắng sáng vàng ấm chiếu chéo vào nhà từ bên trái sang. Tôi thầm nói: “Lại nhà hướng Đông Nam”, rồi lơ đãng nhìn quanh và xao xuyến khi gặp lại đôi mắt Lan.
Dì Ba quay sang nhìn tôi:
_Sao Khánh, trà uống được không?
Tôi đáp:
_Con uống thấy ngon thật. Trà thơm ngon mùi vị nếp và dư vị ngọt không hơi đắng như trà Tầu, có lẽ vì thế mà phổ thông hơn trà Tầu. Người Bến Tre uống trà như vậy chắc phải có nhiều món ăn ngon.
_Vậy ngoài Bắc uống trà gì. Dì Ba cười hỏi.
Tôi nói:
_Trà rẻ nhất ngoài đó là trà tươi, là lá trà non tươi đem nấu lên, chứ không pha, rồi uống. Trà này phổ thông ở miền quê và trong giới lao động. Đắt tiền hơn một chút là trà nụ vối toàn là nụ. Trà nụ vối cũng phổ thông ở miền quê và trong giới lao động. Người giàu ở thành phố có khi uống trà nụ vối vì đã nghiện lúc ở nhà quê. Đắt tiền hơn nữa là trà mạn gồm lá trà non và phổ thông trong giới trung lưu. Đắt tiền nhất là trà Tầu và trà mạn ướp sen trong đó có trà mạn ướp sen giả vì chỉ thơm mùi sen khi ngửi lúc chưa pha nhưng pha ra uống không có mùi vị sen mà chỉ như trà mạn.
Lan hỏi:
_ Người Miền Bắc gọi trà là chè phải không anh?
Tôi cười:
_Ngoài đó người miền quê và giới lao động gọi trà là chè. Người thành phố, người giàu và người ăn học gọi trà là trà; đôi khi một số những người này gọi trà là chè vì họ mới lên thành phố hoặc mới giàu. Trong văn thơ, người ngoài đó bắt buộc phải viết trà là trà.
Thí dụ tả một cô gái mời trà, người ngoài đó phải viết:
Em đã mời trà, đôi mắt nhung.
Không thể viết
Em đã mời chè, đôi mắt nhung.
Vì có thể hiểu là cô gái mắt nhung mời ăn chén chè.
Mọi người rũ ra cười kẻ cả Khoa và tôi.
Cười xong, khẽ lắc đầu, Dì Ba hỏi:
_L’enfer, c’est les autres, ai nói câu này, nói như vậy có đúng không?
Tôi đáp:
_ Jean-Paul Sartre nói: L’enfer, c’est les autres hay “Địa ngục là những kẻ khác”. Câu này khó hiểu vì có vẻ như quá đáng nhưng Khoa và con khi bàn nhau đã tìm hiểu được vì chợt nhớ ra những ngày cuối cùng ở Hà Nội năm 1954.
Khi đó Quân Đội và Cảnh Sát Pháp cũng như Quân Đội của Cựu Hoàng Bảo Đại đã rút đi, Cộng Sản Việt Nam chưa đến, ban đêm cướp tìm cách vào nhà dân có thể nói tại hầu hết các khu phố. Mỗi nhà đều trữ sẵn bình đựng cát và xăng để sẵn sàng mở ra châm lửa rồi từ trong nhà, trên cửa sổ lầu hoặc ban công, ném vào cướp đang cạy cửa. Ngoài ra, thanh niên sẵn sàng dao dài và gậy gộc để xông ra đánh cướp. Một nhà xông ra, các nhà hàng xóm xông đến đánh giúp. Một phần khá lớn bọn cướp là lính Việt Nam đào ngũ không di cư, đúng với câu tục ngữ “Bạc như dân, bất nhân như lính”. Đây là một thí dụ về L’enfer, c’est les autres.
Khoa phụ thêm:
_Những thí dụ cô Hường vừa kể cũng là bằng chứng của L’enfer, c’est les autres và có thể nói đó là L’enfer est dans la famille – Địa ngục ở trong gia đình.
Dì Ba nói:
_Tình cờ mình vừa ra ngoài mục hôn nhân và đạo mà nói về người ta. Ba đề tài này nói không bao giờ hết đâu.
Lan hỏi:
_Theo nhận xét “Con người ta bị sanh ra” của Dì Ba và câu của Jean-Paul Sartre Dì đưa ra cùng với những gì Hường và Anh Khánh dẫn chứng, con người ta đa số xấu kể cả những người ruột thịt trong gia đình. Như vậy làm sao biết được người tốt.
Dì Ba đáp:
_Dù là ai đi nữa, người ta tốt hay xấu là do những gì họ làm và không làm. Ngoài ra không có gì khác có thể chứng minh họ tốt hay xấu. Người giúp mình công lao, tiền của mà chẳng mong được gì là người tốt với mình. Người thấy mình buồn thì buồn theo, thấy mình vui thì vui theo và muốn cho mình được thành công, hạnh phúc, nhưng chẳng mong được gì là người tốt, có lòng với mình.
_Làm sao biết được người xấu? Hường lên tiếng.
Dì Ba trả lời:
_Bất cứ ai dùng quyền thế, sức mạnh, tính toán, mánh khóe, hoặc lường gạt để có được công lao, tiền của, hoặc xác thịt của mình là người xấu với mình.
Lan than:
_Đối xử với người ta thật khó quá.
Dì Ba nói:
_Đúng vậy. Đối xử với mọi người là một trong những điều khó nhất. Nói chung nên đối xử tùy theo trường hợp. Nhưng có điều rõ ràng là yêu thích ai, chưa chắc người đó sẽ yêu thích mình; ngược lại ghét ai, người đó sẽ ghét mình hơn, và xấu với ai, người đó sẽ xấu với mình hơn.
Khoa khen:
_Hay quá!
Tôi nhịn không nổi buột miệng nói theo:
_ Quá hay! Dì Ba có thể dạy Dissertation Morale (Essay, Luận Đề Luân Lý).
Hường nói:
_Đối xử với người ta tùy theo trường hợp nghe thấy khó quá.
Dì Ba giải thích:
_Nghĩa là đối xử với mọi người sao cho thích hợp để có kết quả tốt nhất hoặc đỡ xấu nhất.
Khoa bàn:
_Như vậy ý của Dì Ba giống như Thuyết Trung Dung của Khổng Tử Người Pháp và Người Anh gọi là The’orie du Vrai Milieu và Theory of The Right Middle.
Dì Ba bảo hắn:
_Con hãy tóm tắt Thuyết Trung Dung cho mọi người biết.
Khoa nói:
_Khổng Tử sinh năm 551 trước Chúa Giê Su, là một học giả Trung Quốc đã biên khảo được bộ sách Tứ Thư Ngũ Kinh của Trung Quốc và phát minh ra Thuyết Trung Dung cũng như khám phá ra Minh Triết của con người.
Thuyết Trung Dung chính yếu để xử thế hay xử sự, nói một cách dễ hiểu là để giải quyết vấn đề. Lấy Đại Số Học (Alge`bre) mà cắt nghĩa Thuyết Trung Dung có lẽ rõ ràng và dễ hiểu nhất.
Một vấn đề có vô số cách giải quyết, từ trừ vô cực, moins infini (-∞), ze’ro, đến cộng vô cực, plus infini (+∞). Phải tìm ra cách giải quyết thích hợp nhất cho vấn đề để kết quả tốt nhất hay đỡ xấu nhất.
Không giải quyết gì cả là giải pháp ze’ro, tức là chờ đợi để cho vấn để tự nó giải quyết hoặc vấn đề sẽ thay đổi rồi từ đó tìm ra giải pháp thích hợp nhất.
Giải quyết vấn đề bằng cách mạnh mẽ nhất (giải pháp tối cường) là giải pháp plus infini , thí dụ Mỹ ném bom nguyên tử Nhật Bản năm 1945.
Giải quyết vấn đề bằng cách mềm dẻo nhất (giải pháp tối nhu) là giải pháp moins infini , thí dụ Đức, Ý và Nhật đầu hàng vô điều kiện Đồng Minh cầm đầu là Mỹ.
Giải pháp từ +1, +2, +3, … đến plus infini là những giải pháp mạnh mẽ (cường).
Giải pháp từ -1, -2, -3, … đến moins infini là những giải pháp mềm dẻo (nhu).
Sau khi đọc sách, Khánh và con đã hiểu được Thuyết Trung Dung như vậy.
Ngoài ra có những câu:
“Cường nhu đúng lúc” tức là “Mạnh mẽ và mềm dẻo đúng lúc”.
“Quân tử nhu nhi bất nhược, cường nhi bất cương” tức là “Quân tử gentilhomme mềm dẻo như thế mà không yếu vì yếu sẽ bị thua, mạnh mẽ như thế mà không cứng vì cứng sẽ bị gãy”.
Dì Ba nói: “Hay!” rồi quay sang hỏi tôi:
_Còn Minh Triết của con người là thế nào?
Tôi đáp:
_Theo Khổng Tử, con người thường xuyên bị quấy rối bởi những gì bên ngoài gọi là ngoại cảnh đập vào năm giác quan nhìn, nghe, ngửi, sờ, nếm và vào cảm xúc trong đó có tình cảm. Ngoài ra con người còn bị quấy rối bởi những gì chất chứa trong lòng cũng như bởi sự mỏi mệt hoặc đau ốm của thân xác. Những quấy rối này làm mờ ám sự hiểu biết. Khi không còn bị những quấy rối đã kể, thì sự hiểu biết của con người trở thành cao nhất, có thể biết thẳng sự việc từ đời nào, sự việc mới đây, sự việc hiện tại và sự việc tuong lai ngay lập tức mà không cần lý luận. Sự hiểu biết cao nhất này sáng tỏ và gẫy gọn nên được gọi là Minh Triết minh là sáng tỏ, triết là gẫy gọn.
Dì Ba bảo:
_Vậy Minh Triết giống như intuition của Tây phương và Zen của đạo Phật.
Tôi nói:
_Dạ đúng vậy. Nhưng Tây phương chỉ định nghĩa intuition Việt Nam dịch là trực giác, còn Minh Triết vừa được định nghĩa vừa được giải thích tại sao mà có trong khi Zen thì nói đến phương pháp tĩnh dưỡng thân xác và tâm thần để có sức khỏe tốt và để đạt được trực giác. Zen là Chữ Nhật Bản. Zen xuất xứ từ Trung Quốc và được lan truyền tại Nhật vào cuối thế kỷ thứ XII. Khổng Tử sinh 551 năm trước Chúa Giê Su, sinh sau Thích Ca Mâu Ni khoảng mười lăm năm, vậy Minh Triết có trước rồi đến Zen và intuition. Ngoài ra Khổng Giáo, còn gọi là Nho Giáo, và Phật Giáo có cùng một thời.
Lan hỏi:
_Anh Khánh, anh đã bao giờ có được Minh Triết chưa?
_Có – tôi trả lời – đó là lúc nửa đêm tôi thức giấc sau khi ngủ ngon nhất. Giấc ngủ say, liên tục và không mộng mị này đã giúp cho thân xác và tâm thần tôi hoàn toàn khỏe mạnh. Ngay khi tôi vừa thức giấc đó, chưa kịp bị ảnh hưởng của ngoại cảnh và những gì chất chứa trong lòng tôi chưa kịp nổi dậy, tôi bỗng biết ra liền, không cần suy nghĩ, cách giải quyết tốt nhất cho một vấn đề trong quá khứ hay hiện tại, hoặc biết được liền, không cần suy nghĩ, bí mật của một chuyện đã qua hay hiện tại. Nhưng tôi chưa bao giờ có được Minh Triết về tương lai.
Dì Ba bàn:
_Như vậy có lẽ nhiều người đã có được cái Minh Triết như của Khánh mà không để ý.
Quay sang Khoa Dì hỏi:
_Khoa, con có không?
_Dạ có. Khoa nghiêm túc đáp.
Hai cô gái nhao nhao lên tiếng: “Con cũng có”, “Con cũng có” làm mọi người bật cười.
Lan đi vào nhà trong, đem ra bình thủy hai lít đựng nước trà còn nóng nguyên, rồi châm thêm cho mọi người.
Dì Ba bảo Hường vào lấy hộp bánh Champagne của Pháp ra cho mọi người ăn.
Cầm bánh lên ăn, Dì nói:
_Tiếc rằng không còn chai Champagne nào.
Tôi ngẫm nghĩ trong vòng một tuần lễ, tôi đã gặp hai gia đình trí thức ở Mỹ Tho, một thượng lưu, một trung lưu. Đó là gia đình Anh Tám và “gia đình” Dì Ba.
Nghe Lan nhắc: “Ăn bánh thêm đi anh Khánh!”, tôi trở về hiện thực và bỗng thấy mọi người vui quá, nhất là Dì Ba.
Dì cười:
_Coi như mọi người đã bàn tạm đủ về đạo và người ta. Về hôn nhân thêm một chút nữa là cũng tạm đủ. Câu tục ngữ “Cái răng, cái tóc là góc con người” ý nói gì?
Hường đáp:
_Răng là một góc và tóc là một góc khác của con người, ý nói răng và tóc là quan trọng. Vậy phải giữ cho răng và tóc lúc nào cũng sạch đẹp.
Khoa tươi cười nhìn Hường.

Ngày đi Mỹ Tho, lòng tôi nhẹ nhàng trong sáng.
Trên con tầu Mỹ Tho – Sài Gòn trở về, tim tôi bâng khuâng nặng đầy kỷ niệm.
Gia đình Anh Chị Tám là một bức tranh đẹp.
Hường, Dì Ba và Bà Tư, mỗi người là một hình ảnh cảm động.
Còn Lan, nàng như một bài thơ hay.
Một bài thơ hay ngoài lời thơ, vần thơ và âm điệu hay, còn có những tình tiết chân thật cảm động. Phải chăng dung nhan Lan là lời thơ, vần thơ và âm điệu đó. Cuộc đời Lan cũng như sự gặp gỡ giữa nàng và tôi có khác gì những tình tiết chân thật cảm động của bài thơ.
Lần này tôi thấy, chứ không còn cảm thấy, tôi thành một kẻ yếu đuối trong khi có biết bao việc phải làm trước mặt. Tôi ngồi đờ người, nghe những tiếng xình xịch và tiếng hú của con tầu càng lúc càng xa dần Mỹ Tho. Tôi bỗng muốn trở lại Tiệm May Như Ý sớm chừng nào hay chừng nấy. Trở lại để gặp Lan và nghe Dì Ba cùng hai cô gái nói chuyện.
Khoa lên tiếng:
_Tao tính sau khi đỗ Ô Ran, nộp đơn xin học Đại Học và kiếm được việc làm tốt hơn, mình sẽ trở lại Mỹ Tho.
Tôi nói:
_Được lắm, nhưng trở lại Mỹ Tho mà không ghé nhà Anh Chị Tám là không phải, mà ghé cũng kẹt.
_Tại sao kẹt? Khoa hỏi.
_Mày nghĩ xem, ăn ở sướng và vui chơi hay nhà người ta cả tuần lễ, rồi trở lại tay không là thế nào? Trở lại biếu cặp rượu hoặc một món quà khác làm sao so được với sự tốn kém rộng rãi và tiếp đãi tử tế của chủ nhà. Làm như vậy chẳng khác nào cám ơn kiểu ăn con tôm hùm, trả con tép. Tôi lắc đầu trả lời.
Khoa cười:
_Hồn vía mày để đâu mà nghĩ không ra. Mình sẽ ghé nhà Anh Chị Tám. Tao cho Bé Tân một khẩu súng trường bắn đạn nút chai, mày cho bé một chiếc ô tô chạy bằng pin. Sau đó từ giã nói là phải đi công chuyện. Cũng như lần trước, cho quà Bé Tân ý nói mình chưa có gì biếu Anh Chị Tám để cám ơn những ngày mình ở nhà anh chị ấy.
Tôi thắc mắc:
_Như vậy hay lắm. Nhưng mình phải có xe Vespa hoặc Lambretta (48) và chỉ có thể đến Tiệm May Như Ý ngày Chủ Nhật vì những ngày khác còn phải dạy hoc kiếm tiền ở Sài Gòn. Nếu khi mình đang ngồi chơi ở tiệm may, bỗng Anh Tám chở Chị Tám trên chiếc Vespa xịch tới để may đồ, anh chị ấy sẽ tự hỏi mày với tao làm cái gì ở tiệm may đây?
Khoa hạ thấp giọng:
_Thôi được, tao sẽ suy nghĩ tiếp và lo chuyện này.
Tôi nghĩ hắn bí rồi cũng như khi lạc đường ở Mỹ Tho, hắn bình tĩnh bảo sẽ tìm được lối ra đường chính.
Bỗng có tiếng người hỏi:
_Nè cậu! Còn nhớ tôi không?
Tôi ngước mặt lên nhìn sang bên trái, thì ra là bà buôn hàng chuyến quen trên tàu đi Mỹ Tho tuần trước.
Tôi cười nói:
_Chào bà. Nhớ chứ, tuần trước bà đã giúp tôi, bà nhắc cho tôi biết còn mười lăm phút nữa tàu tới Mỹ Tho.
_Hai cậu đi Mỹ Tho vui không?
_Dạ vui.
Ngập ngừng, bà buôn hàng chuyến nói tiếp:
_Cậu cảm phiền cho tôi hỏi, hai cậu là sinh viên phải không?
Tôi đáp:
_ Bọn tôi tuần tới còn phải thi đậu Ô Ran nữa mới thành sinh viên.
Bà bạn đồng hành cười:
_Hai cậu sẽ đậu mà, có khi còn đậu cao nữa lận. Mấy đứa con tôi nói thi Ô Ran Tú Tài Đôi không ai rớt.
_Cám ơn bà nhiều. Vậy ông bà được mấy cô cậu?
_Ông nhà tôi thứ chín. Chúng tôi có một trai một gái. Thằng con trai tôi mười bốn tuổi, năm tới thi. Em gái nó nhỏ hơn một tuổi, học dưới một lớp. Cậu cho tôi qua bển ngồi cho dễ nói chuyện được không?
_Được chứ, bà qua đi, băng (49) bên này còn trống nhiều.
Ngồi cạnh tôi, bà buôn hàng chuyến, tức là Bà Chín vì có chồng là người con thứ chín, mở ví lấy ra một tấm ảnh đưa tôi xem.
Nhìn tấm ảnh gia đình bốn người của bà, tôi nói:
_Ảnh chụp đẹp, mọi người đẹp, cười cũng đẹp và vui. Tấm ảnh thật hay.
Bà Chín cười:
_Cám ơn cậu khen. Tại tiệm chup nên thấy vậy.
_Hai cô cậu con bà tên gì. Tôi hỏi.
_Thằng anh tên Nhơn, con em tên Hiền. Bà Chín đáp.
_Tôi tên là Khánh, người bạn tôi là Khoa. Tôi tự giới thiệu.
Bà Chín quay sang Khoa cười nói:
_Chào Cậu Khoa.
_Dạ chào bà. Khoa đáp.
Tôi hỏi:
_Bà Chín, vậy ông Chín đi làm ở đâu?
_Ổng có tiệm sửa và bán đồ phụ tùng xe gắn máy.
Tôi nói:
_Như vậy thì khá lắm rồi, bà còn đi hàng chuyến làm gì cho mệt.
_Mới khá đây thôi cậu à. Trước kia ông nhà tôi làm thợ sửa xe gắn máy, may được cha mẹ ổng cho căn phố và thêm tiền của tôi dành dụm nên mới mở được tiệm.
_Tiệm ở đâu? Tôi hỏi.
_Ở Đường Đề Thám, Sài Gòn.
_Vậy không xa nhà tôi ở Đường Bùi Viện.
Bà Chín bỗng nhìn tôi, hai mắt mở to:
_Nhà cậu và nhà tôi ở cùng một khu rồi, đi bộ tới nhau cũng gần.
Bà ngập ngừng nói tiếp:
_Cậu Khánh, nếu cậu có thể giúp cho hai đứa con tôi, gia đình tôi không bao giờ quên ơn.
_Tôi bận, nhưng bà muốn tôi giúp gì? Tôi hỏi, nhìn vào đôi mắt chờ đợi của người đàn bà buôn hàng chuyến còn khá đẹp.
_Thằng Nhơn và con Hiền nhà tôi ham học nhưng mới chỉ đậu Tiểu Học. Còn phải thi ba bằng cấp nữa rất khó, chẳng biết chúng có đậu nổi không. Nếu được cậu giúp, chỉ cho bài vở và đường đi nước bước, hai đứa mới có hy vọng thành công.
Tôi suy nghĩ rồi chậm rãi trả lời:
_Thành công hay không là do hai con của bà. Phải muốn và ráng hết lòng hết sức mới được. Hai em Nhơn và Hiền ham học là đã muốn, bây giờ cần cố gắng như tôi vừa nói. Tôi bận, chỉ có một số lúc rảnh, khi đó hai em qua, tôi sẽ giúp.
Bà Chín nắm nhẹ cổ tay tôi:
_Cậu cho tôi xin địa chỉ của cậu đi.
Tôi gấp một tờ giấy trắng của quyển sổ tay, dọc theo đường gạch đỏ chia lề (50), xé lìa tờ giấy theo nếp gấp, rồi viết lên địa chỉ của tôi và trao cho Bà Chín.
Bà có vẻ cảm động:
_Bữa nay tôi thiệt hên gặp cậu tử tế quá, gia đình tôi không bao giờ quên ơn.
Tôi nói, nhìn người đàn bà chịu khó và tốt với chồng con:
_Không có gi, tôi sẽ giúp con bà cũng như bà đã giúp tôi.
Con tầu cứ thế lướt đi càng lúc càng gần Sài Gòn và càng xa Mỹ Tho.
Tôi lại nhớ đến Lan. Không biết nàng đang làm gì giờ này, có lẽ vừa ngồi giải khát với Hường và Dì Ba, vừa nhìn ra cửa giống như ngày tôi bị lạc đến hỏi đường.
Chẳng bao lâu, tầu cũng hú lên một tiếng thật dài rồi thở phì phì, từ từ ngừng tại ga, nhưng không phải Ga Mỹ Tho mà là Ga Sài Gòn.
Chúng tôi và Bà Chín chia tay nhau, kẻ lưng đeo túi hành lý, người gánh gánh không, ai về nhà nấy.
Trở lại căn phòng riêng nhỏ xíu của mình, tôi cất hành lý, tắm rửa xong thì trời sập tối. Mệt mỏi, tôi lên giường nằm suy nghĩ miên man rồi ngủ lúc nào không hay.

(48) Lambretta: xe động cơ hai bánh, đẹp và lịch sự, có bánh xe trừ bị để thay bánh xe bị xẹp. Xe do nước Ý chế tạo.
(49) Băng (banc, bench): ghế dài nhiều người ngồi sát cạnh nhau.
(50) Lề: marge, margin: cột giấy trắng hẹp bên trái mỗi trang, thường ngăn bởi một đường kẻ dọc thẳng đứng suốt từ trên xuống dưới.

Sau khi thi Ô Ran, tôi đậu cao như những lần thi trước, Mention Assez Bien, gọi là Hạng Bình Thứ, với số điểm trung bình từ 12/20 đến 13,75/20 trong khi điểm đậu chỉ cần 9,75/20.
Khoa nói:
_Tiên hạ thủ vi cường, ra tay trước lấy thế mạnh. Mày đi đăng báo ngay bây giờ, trước mọi người, để có nhiều hy vọng tìm được việc làm, lần này tốt hơn trước nhiều.
Tôi hỏi:
_Đăng báo nào?
_Báo Lẽ Sống.
_Ờ phải rồi, báo Lẽ Sống người Miền Nam đọc nhiều nhất. Tôi bàn rồi hỏi tiếp:
_Có đăng báo Ngôn Luận dân di cư đọc nhiều nhất không?
_Đăng luôn, nhớ đăng cái Mention Assez Bien, Tú Tài Toán Toàn Phần và cả tuổi 21 và 18 của tao với mày.
Tôi thắc mắc:
_Đăng Tú Tài Toán Toàn Phần, Mention Assez Bien đã đành, nhưng đăng cả tuổi vào làm gì?
Khoa cắt nghĩa:
_Trời ơi, có thế mà không biết. Đăng tuổi vào vì hai lý do. Thứ nhất, người ta cho rằng thi đậu lâu rồi thì thầy giáo có thể mù mờ vì quên bài vở. Thứ hai, cha mẹ giàu muốn gả con gái cho người có bằng cấp Đại Học, vì vậy thích mướn Tú Tài Đôi trẻ tuổi nhất.
Tôi nói: “Ờ, ờ tao đi đây”, rồi ra cửa nhảy lên xe đạp, phóng đi làm theo lời Khoa.
Tôi nghĩ Khoa nóng lòng trở lại Mỹ Tho hơn tôi nhiều nên “hăng” và “lên” như vậy. Ý kiến hay của hắn quả thật tôi đã không nghĩ ra.
Đăng báo xong, tôi đạp xe trở lại nhà Khoa cho hắn biết mọi sự. Hắn khen rồi nói như ra lệnh cho tôi sau khi xem lời rao vặt tôi đăng cùng biên lai và trả tôi nửa tiền đăng báo cộng thêm năm cắc (hào), đó là thói quen của bọn tôi, không trả tiền lẻ mà trả thêm lên cho tròn đồng bạc:
_Được lắm. Đăng địa chỉ nhà trọ của mày và tên mày là đúng. Như thế tiện hơn vì tao ở chung với gia đình. Chỉ đăng tên Khánh, không đăng tên tao cũng đúng vì không cần thiết và đỡ tốn tiền. Còn nữa, mày đi hớt tóc ngay bây giờ.
Tôi hỏi:
_Tao sao tao phải đi hớt tóc ngay bây giờ?
Khoa đáp một tràng:
_Người mướn thầy dạy học luyện thi cho con cái cũng tiên hạ thủ vi cường. Có thể ngay trong ngày xem báo, họ tìm đến liền khi thấy kẻ đăng rao vặt vừa ý họ. Vậy sau khi hớt tóc về nhà, mày cần dọn ngay phòng trọ của mày cho gọn sạch không rác bụi, không mùi hôi. Bắt đầu từ ngày mai, mày phải ngồi nhà chờ người đến mướn, phải đánh răng, gội đầu chải tóc, ăn mặc như khi ngồi trong lớp học, chỉ khác là không đi giầy mà đi dép.
Tôi lắc đầu cười:
_Tao hiểu rồi và sẽ làm như vậy. Thôi tao đi kẻo trễ.
Ngày hôm sau, tôi ăn sáng xong được khoảng một giờ thì có người bấm chuông. Tôi đoán là Khoa và đúng như vậy. Hắn cười nói sau khi quan sát căn phòng trọ của tôi và nhìn tôi từ đầu đến chân:
_Mọi việc đã hết sức chuẩn bị, hy vọng kết quả tốt.
Tôi hỏi Khoa sáng giờ uống cà phê chưa.
Hắn nói: “Chưa”.
Tôi vừa pha cà phê vừa nghĩ tới kế hoạch dạy học luyện thi kiếm tiền Khoa vạch ra với hy vọng mỗi đứa chúng tôi có thể mua được một chiếc Lambretta để Chủ Nhật đi Mỹ Tho. Trong ba tháng hè rảnh rỗi, chúng tôi sẽ chia nhau ngày tối dạy luyện thi. Tiền kiếm được sẽ chia đôi, nếu chưa đủ mỗi đứa sẽ mượn tiền gia đình mua xe càng sớm càng tốt để đỡ mất thì giờ đi đến các chỗ dạy học. Sau đó mỗi tháng chúng tôi sẽ trả góp số tiền nợ gia đình. Việc này đối với Khoa có thể dễ dàng, nhưng là cả một vấn đề cho tôi. Ba năm học luật ít mất thì giờ nên sau hè này, Khoa có thể vừa học vừa tiếp tục dạy luyện thi kiếm tiền. Còn tôi trong khi học PCB (51), không dư thì giờ nhiều nên tiền kiếm được sẽ ít đi. Sau đó, để có tiền học Y Khoa, tôi sẽ đành phải thi vào Quân Y và sẽ trang trải tiền nợ gia đình nếu còn thiếu.
Khoa rất tự tin vào lời đăng rao vặt nhưng tôi hơi lo bởi vì đối với tôi cái gì có trong tay mới chắc. Tôi nghĩ nếu kế hoạch Khoa vạch ra thất bại thì số tiền bọn tôi kiếm được trong ba tháng hè sẽ đưa Khoa hết và như thế hắn nợ tôi một nửa. Chỉ hắn sẽ mua xe và nếu thiếu tiền, hắn sẽ mượn gia đình. Chủ Nhật Khoa sẽ chở tôi trên chiếc Lambretta của hắn đi Mỹ Tho.
Tôi bỗng thấy vui lên nói:
_Chắc chắn mình sẽ có xe Lambretta để Chủ Nhật đi Mỹ Tho. Tao thấy Lambretta tiện hơn Vespa vì ngồi sau có thể để hai chân hai bên một cách thoải mái.
_Có lý lắm. Khoa cười đồng ý, không hiểu câu “Chắc chắn mình sẽ có xe Lambretta để Chủ Nhật đi Mỹ Tho” còn có nghĩa là có thể hai đứa chỉ có một xe.
Hắn cao hứng nói tiếp:
_Khi nói: “Con người ta bị sanh ra”, Dì Ba ám chỉ trách nhiệm làm cha mẹ. Suy nghĩ rộng ra, khi làm một việc gì người ta phải có trách nhiệm, chẳng hạn khi chơi với bạn gái.
Tôi hỏi:
_Ý mày muốn nói gì.
Khoa nghiêm lại trả lời:
_Có lẽ tao sẽ chỉ chở Hường trên chiếc Lambretta đi chợ và khi đó tao muốn sẽ có mày chở Lan hoặc Dì Ba đi theo. Thế thôi và như vậy sau này nếu vì một lý đó nào đó Hường và tao không kết hôn được thì mọi người sẽ vẫn hiểu rằng cô ấy còn trăm phần trăm là một cô gái.
Tôi đồng ý nói:
_Hay lắm, như vậy không ai có thể nói mình là vilains (52) và mình hoàn toàn vô hại cho hai cô gái này.
Chúng tôi uống cà phê và tán dóc đến gần mười một giờ thì có người bấm chuông.

(51) PCB: Physique (Vật Lý Học), Chimie (Hóa Học), Biologie (Sinh Học).
(52) Vilain: kẻ xấu làm hại người khác, kẻ bất lương, kẻ lưu manh, thằng hèn.

Khoa cười, nháy mắt nhìn tôi ý bảo tôi ra mở cửa vì có người đến mướn chúng tôi dạy học.
Tôi mở cửa và chỉ thấy hai đứa trẻ, một trai một gái, mỗi đứa xách một cái giỏ đi chợ.
_Anh làm ơn cho em hỏi thăm đây có phải nhà Anh Khánh không ? Đứa con trai hỏi.
Tôi cười đáp:
_Khánh là tôi đây. Hai em hỏi có chuyện chi.
Đứa con trai nói tiếp:
_Chúng em là Nhơn và Hiền, con của Bà Chín. Má em biếu anh và Anh Khoa chút trái cây.
_Mời hai em vô nhà. Tôi nói.
Nhơn lấy trong giỏ ra bốn cục tròn lớn có giấy mềm bao ngoài, để lên bàn, Hiền đem ra hai.
Mở một bao giấy ra xem, tôi nhìn Nhơn và Hiền:
_Bọn anh cám ơn Ba Má hai em. Anh chưa bao giờ thấy trái vú sữa nào lớn như vậy, bưng cả hai tay vẫn không hết.
Hiền nói:
_Dưới quê em mới đem lên hai lố (tá) đó.
_Quê em ở đâu? Tôi hỏi.
_Ở Vũng Liêm. Hiền đáp.
Nhon cắt nghĩa:
_Vũng Liêm ở Vĩnh Long.
Tôi cười vui:
_Vậy à. Nếu em không nói anh tưởng Vũng Liêm gần Vũng Tầu.
Hai đứa trẻ cười lớn, Khoa và tôi cũng cười theo.
Khoa lên tiếng:
_Hai em uống xá xị Phuơng Toàn nhé.
Nhon từ chối:
_Cám ơn hai anh, bọn em phải về liền. Ba Má em mời hai anh nếu rảnh tối nay đến nhà Ba Má em.
Nói xong, cậu bé móc trong túi ra một mảnh giấy đưa tôi:
_Đây là địa chỉ nhà em.
Tôi nói:
_Tối nay chỉ mình anh đến nhà em, Anh Khoa phải ở đây chờ khách tới mướn hai anh dạy học các con họ.
Nhơn và Hiền đi được nữa tiếng thì Khoa cũng ra về.
Sau đó rải rác đến sáu giờ chiều, có năm người đi xe hơi đến nhà tôi, ba đàn ông hai đàn bà, mướn chúng tôi dạy luyện thi trung học đệ nhất cấp cho con trai. Xem danh thiếp để lại, tôi thấy họ là thương gia ở quanh trung tâm Sài Gòn nên không xa nhà tôi.
Ăn cơm chiều xong, tôi đến nhà Ông Bà Chín. Lúc đó tiệm sửa và bán đồ phụ tùng xe gắn máy vẫn còn mở cửa. Tôi nói chuyện với hai người tại cửa hàng có mặt Nhơn và Hiền. Sau đó tôi được dẫn lên lầu vào phòng lớn nhất của căn phố. Đó là phòng học của Nhơn và Hiền có cửa sổ trông ra đường. Phòng có một tấm bảng đen to và tốt như của trường học. Trước bảng đen là một cái bàn học và một cái ghế dài cho bốn người ngồi, cũng giống như của trường học.
Tôi nói với ông Chín:
_Bà Chín có cho tôi hay hai em Nhơn và Hiền ham học. Nay tới đây, tôi thấy hai em quả đúng như vậy. Chúng tôi sẽ cố gắng dạy để năm tới Nhơn thi đậu và năm sau đó Hiền cũng thi đậu.
Nhơn lên tiếng:
_Em có bốn người bạn học cũng đang tìm nơi học luyện thi.
Hiền nói:
_Em cũng có mấy người bạn học muốn học thêm.
Tôi nói với Ông Bà Chín:
_Chúng tôi còn có thêm học trò nữa. Nếu ông bà cho tôi mướn căn phòng này thì tốt quá.
Ông Chín nhìn Bà Chín. Bà trả lời:
_Được chớ, chúng tôi cho cậu mướn.
Tôi mừng nói:
_Nếu vậy ông bà làm ơn cho biết đã đóng bộ bàn ghế học trò này tại đâu, tôi sẽ tới đó đặt thêm hai bộ.
Sau khi thoả thuận giá tiền mướn nhà, Ông Chín lục lọi tìm kiếm rồi viết ra địa chỉ tiệm mộc đưa cho tôi.
Tôi cám ơn và uống trà nói chuyện thêm khoảng mười phút rồi cáo từ ra về.
Tôi đạp xe lẹ về gặp Khoa báo tin mừng.
Hắn rất vui, cười hoài kết luận:
_Vậy là có được phòng học có thể chứa ít nhất mười hai học trò. Có được mười học trò lớp luyện thi và năm học trò lớp học thêm. Mày hãy tiếp tục đăng rao vặt như cũ cho đến ngày không còn nhận được thêm học trò. Để tránh bị lấy lại nhà trong khi đang phát tài, phải làm một cái hợp đồng mướn nhà. Ông Bô tao có Chứng Chỉ Luật cấp cho auditeur libre (53) sẽ viết dùm cái hợp đồng một cách dễ dàng nhanh chóng.
Tôi nói:
_Mình đã may mắn. Kỳ trước đem cà phê và sữa hộp tới Tiệm May Như Ý, không gặp Dì Ba trước mà gặp Hường trước đang ngồi may. Bây giờ kế hoạch Lambretta của mày đang trên đà thành công.
Khoa cười nói:
_Mới hai lần may mắn ăn thua gì.
Tôi tiếp tục đăng rao vặt liên tiếp tổng cộng chín ngày gồm hai Thứ Bảy, hai Chủ Nhật và năm ngày làm việc, kiếm thêm được sáu học trò học luyện thi. Vậy chúng tôi có năm học trò học thêm trong đó có Hiền và mười sáu học trò học luyện thi trong đó có Nhơn chia làm hai lớp mỗi lớp tám người.
Ngày khai giảng mỗi lớp học luyện thi đều có mặt Khoa và tôi.
Khi chúng tôi vào lớp, tất cả học trò đứng dậy. Khoa nói, tôi đứng cạnh:
_Chào các em. Các em ngồi xuống.
Khi tất cả học trò vừa ngồi xuống, hắn tiếp tục:
Chúng tôi có vài lời với các em trước khi chúng ta bắt đầu lớp học.
Nếu các em cùng chúng tôi một lòng cố gắng phối hợp chặt chẽ, chúng tôi tin rằng tất cả các em sẽ thi đậu.
Các em gồm học sinh trường công và học sinh trường tư đến đây học.
Đây chính là điểm làm chúng tôi có vài lời hôm nay.
Học sinh trường công và học sinh trường tư đều học cùng một bài học, giáo sư trường tư vì muốn có việc làm tốt nên đua nhau dạy rất hay, nhưng tại sao học sinh trường tư đa số thi rớt trong khi học sinh trường công ào ạt thi đậu?
Đó là vì giáo sư trường tư không dám kiểm soát đàng hoàng việc học của học sinh, để mặc học sinh muốn học thế nào thì học bởi sợ làm mất lòng học sinh, học sinh sẽ bỏ đi học trường khác.
Vì vậy chúng tôi sẽ kiểm soát thật đàng hoàng việc học của các em để tất cả các em sẽ thi đậu.
Tới đây tôi xin nhường lại lớp học cho Thầy Khánh.
Khoa nói xong đi ra.
Tại lớp học Khoa dạy, Khoa nói xong, tôi đi ra.
Về nhà, tôi bảo Khoa:
_Mày nói hay lắm, đôi mắt nhìn và giọng tự nhiên thành thật giống như nói với lũ em trong nhà. Lời ngắn gọn, rõ ràng và đầy đủ về những gì người nghe muốn nhất và cần nhất. Tao chắc học trò thích và tin tưởng, có thể sẽ về khoe lớp học với cha mẹ và bạn bè.
Khoa cười tới mang tai:
_Như vậy chắc sẽ có thêm học trò lớp luyện thi. Mình đã thu được một số tiền lớn chưa từng có. Ngày mai mày tiếp tục đi đăng quảng cáo như trước.
Tôi nhanh nhẹn làm theo lời Khoa và sau đó, chúng tôi may mắn không thể tưởng, số học trò lớp luyện thi tăng lên hai mươi tám, số học trò Lớp Đệ Ngũ học thêm tăng lên mười.
Tôi phải đi đặt thêm hai bộ bàn ghế dài học trò để tất cả có năm bộ cho hai mươi người ngồi. Tổng cộng chúng tôi có hai lớp luyện thi, mỗi lớp mười bốn học trò và một Lớp Đệ Ngũ học thêm mười học trò.
Dạy học được một tháng, chúng tôi thu tiền học lần thứ nhì. Khoa đòi mua xe Lambretta, nhưng tôi cản nói rằng các lớp học mới được một tháng chưa có gì chắc chắn, hơn nữa địa điểm dạy học gần nhà Khoa và nhà tôi.
Sau hai tháng, thu tiền học lần thứ ba, Khoa lại đòi mua xe, tôi nói hãy chờ thêm một tháng nữa, khi đó các lớp học sẽ một trăm phần trăm chắc chắn và mỗi đứa có thể mua xe không những không phải vay tiền gia đình mà còn dư nhiều tiền. Hắn đồng ý.
Thu tiền học lần thứ ba được một tuần thì Ông Bô của Khoa cho hắn biết Anh Chị Tám đã bán nhà ở Mỹ Tho và dọn lên cái villa (54) mới mua tại Đường Chi Lăng Phú Nhuận, Sài Gòn.
Tôi nói:
_Như vậy mình phải đến thăm Anh Chị Tám. Đến để chúc mừng, để xem mình có thể làm gì cho cái nhà mới của anh chị ấy, và cũng để biết phòng khách và phòng ăn của anh chị ấy bao lớn.
Khoa gật đầu:
_Hay lắm, nhưng biết phòng khách và phòng ăn bao lớn để làm gì?
Tôi đáp:
_Để mua biếu anh chị ấy hai chiếc quạt máy đứng quay vừa đủ lớn cho phòng khách và phòng ăn. Tao tính sẽ mua quạt màu trắng loại tốt nhất và mua càng sớm càng tốt để “Tiên hạ thủ vi cường” như mày đã nói, nghĩa là biếu trước mọi người cho khỏi bị trùng với cadeau (55) của người khác.
Khoa đồng ý cười lớn:
_Thật may quá, thế là mình có thể đi Mỹ Tho không sợ gặp Anh Chị Tám tại Tiệm May Như Ý.
Tôi cười theo:
_Mình may mắn lần thứ ba rồi đó. Lần thứ nhất đến biếu cà phê và sữa hộp chỉ gặp Hường ngồi may ở cửa tiệm. May mắn lần thứ nhì là kế hoạch Lambretta của mày thành công.
Khoa bỗng xoa hai tay vào nhau rồi đứng dậy nói:
_Trong lúc đợi tao về, mày ở nhà lo món sa lat cà chua hành tây dầu dấm đường.
Tôi làm theo lời hắn vì không muốn hắn bị mất hứng.
Khoảng một giờ sau, Khoa đạp xe về với một giỏ thức ăn gồm phá lấu, củ kiệu chua ngọt, thịt quay, bánh mì và một chai bia Larue. Như thường lệ, tôi trả hắn nửa tiền.
Đặt hai ly cối đầy nước đá cục xuống bàn, tôi lên tiếng:
_Còn nhiều nước đá và nước sôi đã để nguội trong tủ lạnh. Thứ này cùng bánh mì, sa lat sẽ làm bia loãng ra và ngấm từ từ vào máu. Như vậy để khỏi bị say. Ngày mai dạy học mà còn say rượu học trò biết được là lớp học sẽ tan hàng và mày với tao sẽ thất nghiệp.
Khoa lắc đầu bảo:
_Làm gì có chuyện đó.
Tôi nói:
_Hy vọng như vậy. Lúc say rượu có khác gì kẻ kiêu căng ngạo nghễ vì quên suy nghĩ. Angry people don’t think enough and arrogant people forget to think (56).
Chúng tôi ăn uống thật ngon miệng và tôi chỉ hơi lâng lâng say. Đêm tôi ngủ rất êm và trong giấc chiêm bao tôi thấy Lan tươi cười ngồi lên chiếc xe Lambretta để tôi đèo đi chợ. Giấc mơ rất ngắn vì tôi chợt nhớ ra mình chưa mua xe.
Dạy học được ba tháng, chúng tôi lĩnh tiền học lần thứ tư và nghỉ hè chấm dứt. Khoa học năm thứ nhất bên Faculte’ de Droit (57) còn tôi học PCB tại Faculte’ des Sciences (58). Hắn mua chiếc Lambretta nền trắng, giữa mặt trước bửng có trang trí một cột màu xanh lá cây thật nhã, giữa hai bên hông có hình vẽ tam giác dài tượng trưng chiếc cánh và cùng màu xanh lá cây. Tôi mua chiếc Lambretta cũng nền trắng, trang trí giống như xe của Khoa nhưng là màu xám rất tiệp với trắng, thay vì là màu xanh lá cây. Chúng tôi dùng xe đi học và cảm thấy rất tiện nghi.

(53) Chứng Chỉ Luật cấp cho auditeur libre (bàng thính viên): người dự lớp Luật Khoa Pháp Văn tại Đại Học Đường Luật Khoa hết khóa học được cấp chứng chỉ không cần thi.
(54) Villa: nhà ở lịch sự có vườn.
(55) Cadeau: món quà (present, gift).
(56) Angry people don’t think enough and arrogant people forget to think: người tức giận thiếu suy nghĩ và kẻ kiêu căng quên suy nghĩ.
(57) Faculte’ de Droit: Đại Học Luật Khoa.
(58) Faculte’ des Sciences: Đại Học Khoa Học.
(59) Rodage (điều chỉnh động cơ mới): sau khi đổ loại xăng được chỉ dẫn trong mode d’emploi (cách dùng xe) vào chiếc xe scooter Lambretta, trừ khi khẩn cấp, luôn luôn phải chạy xe với vitesse de rodage (vận tốc điều chỉnh động cơ mới được chỉ dẫn), tránh phanh (thắng) bất thình lình để máy khỏi bị nóng – trừ trường hợp khẩn cấp, chỉ phanh lúc xe chạy rất chậm hoặc sắp ngừng. Chạy như vậy cho hết millage de rodage (số cây số điều chỉnh động cơ mới xe phải chạy được chỉ dẫn) hiện ra trên đồng hồ tại tay lái.

Chạy xong rodage (59), Khoa bảo:
_Chuẩn bị Chủ Nhật đi Mỹ Tho mày!
Tim đập mạnh, tôi hỏi:
_Chủ Nhật nào?
_Chủ Nhật sắp tới chứ còn Chủ Nhật nào nữa! Khoa nóng ruột đáp.
Tôi hỏi tiếp:
_Vậy chương trình ra sao?
Khoa nói nhanh:
_Ăn sáng và trưa tại tiệm may Như Ý rồi hai giờ về Sài Gòn.
Tôi bàn:
_Hay lắm, nhưng muốn ăn điểm tâm tại nhà Dì Ba thì phải khởi hành ban đêm tại Sài Gòn. Phải lái xe thật cẩn thận vì mới đi đường lần đầu chưa quen. Sau cùng, phải mua năm chiếc mũ an toàn cho Hường, Lan, Dì Ba, mày và tao. Để tiệp với màu xe, mũ tao màu xám, mũ mày có lẽ màu xanh lá cây, mua tại Sài Gòn. Tới Mỹ Tho sẽ đưa Dì Ba và hai cô gái đi chọn mua mũ.
Khoa đồng ý:
_Đúng vậy. Trước khi đi sẽ bơm bánh xe nếu cần và đổ đầy xăng.
Tôi lăng xăng đi pha hai ly cà phê, còn Khoa, hắn ngồi ghế chờ đợi, mặt vui thấy rõ …
Hắn và tôi như sắp sửa vào Thiên Thai Hạ Giới có hai tiên cô và một … tiên bà.
Khoa nói thêm:
_Đi Mỹ Tho ban đêm, mình phải tránh lái song song vì vô ích và có thể nguy hiểm. Vậy xe đi trước sẽ dò đường và để đèn pha (60) nếu trước mặt không có xe nào. Xe đi sau sẽ theo vết xe trước mà chạy. Như vậy sẽ an toàn phải không?
Tôi đáp:
_Đúng vậy. Ngoài ra, chỉ mua bánh bía và bánh rán (61) tại Sài Gòn. Nếu tới Mỹ Tho kịp giờ để ăn điểm tâm tại nhà Dì Ba, thì lúc đó mới đi mua bánh mì thịt như lần trước. Ăn sáng xong, mình sẽ đèo hai trong ba người ở tiệm may đi chợ và mua luôn cà phê, sữa hộp.
Khoa không phản đối mà ý kiến thêm:
_Ít nhất trong chín tháng tới, mình còn kiếm được nhiều tiền như bây giờ, nghĩa là sẽ thu được tiền học gấp ba lần tiền thu từ trước đến nay. Vậy có nên tặng Hường và Lan hai chiếc xe Mobylette mới màu beige (62) không?
Tôi giật mình nhìn Khoa:
_Tặng Mobylette mới à? Tám nghìn rưởi đồng đó! Tao cũng không tiếc tiền đâu, nhưng mày cao hứng quá rồi! Coi chừng Tout excess est nuisible! (63).
Khoa im không trả lời.

(60) Pha: phare: để đèn trước của xe chiếu sáng rõ và xa.
(61) Bánh rán: bánh rán (chiên) ngọt nhân đậu xanh, ngoài là một cái bao tròn kín bằng nếp và vừng (mè).
(62) Mobylette màu beige: xe gắn máy của Pháp hiệu Mobylette màu nâu nhạt gần như vàng, giá tám nghìn rưởi đồng khi phở, hủ tíu, mì, mỗi tô giá năm đồng.
(63) Tout excess est nuisible: bất cứ cái gì quá đáng đều có hại.

Chúng tôi lái Lambretta bình an vô sự đến Mỹ Tho lúc năm giờ bốn mươi lăm sáng Chủ Nhật, còn bốn mươi lăm phút nữa Tiệm May Như Ý mở cửa.
Tiệm bán cà phê và sữa hộp còn đóng cửa nên chỉ mua được bánh mì thịt.
Ba bao bánh bía, bánh rán và bánh mì thịt bỏ trong túi hành lý gắn sau bửng xe của Khoa.
Dựng xe trước tiệm may, tôi xem đồng hồ tay. Còn mười lăm phút nữa, không biết ai sẽ ra mở cửa đây – tôi hồi hộp tự hỏi.
_Anh Khoa, Anh Khánh ! Hường reo lên khi vừa mở cửa thấy chúng tôi.
Tôi nhìn Hường, cười chào.
Khoa nói:
_Cô Hường, cô khỏe không?
_Em khoẻ, hai anh vẫn khỏe chớ, mời hai anh vô nhà. Hường đáp.
Khoa trả lời: “Chúng tôi khỏe”, rồi gỡ túi hành lý khỏi bửng xe, vừa xách vào nhà vừa nói với Hường:
_Đường xa và sáng sớm, không mua được gì nhiều, chúng tôi có chút quà biếu Dì Ba và hai cô.
Hắn từ từ lấy ra ba bao quà để lên bàn.
Lan đi vội ra lên tiếng:
_Anh Khánh, Anh Khoa, lâu quá mới gặp lại.
Khoa nhìn Lan, cười vui. Tôi nói:
_Cũng khá lâu rồi. Cô vẫn khỏe chứ, Cô Lan?
_Em khỏe. Lan đáp.
Thấy Dì Ba từ từ đi ra, Khoa và tôi vội chào:
_Thưa Dì Ba …
_Khỏe không, khỏe không? Lại có xe mới nữa, hai con giàu quá há! Dì Ba cười nói nhanh.
Khoa trả lời:
_Hai đứa con khỏe, thưa Dì Ba vẫn được khỏe …
_Tôi vẫn khỏe. Hai con đi đường mệt không?
Tôi đáp:
_Bọn con mới lái xe scooter (64) Sài Gòn – Mỹ Tho lần đầu và ban đêm nên nhiều khi bị căng thẳng vì phải hết sức cẩn thận lúc đi đường.
Dì Ba nói:
_Cám ơn hai con lại cho quà, lần này tính ở lại Mỹ Tho bao lâu?
Khoa trả lời:
_Hai đứa con chỉ rảnh ngày Chủ Nhật vì phải vừa học vừa dạy học kiếm tiền, bữa nay đến thăm Dì Ba và hai cô rồi về Sài Gòn trong ngày.
_Vậy ở lại dùng cơm trưa với chúng tôi nghen. Dì Ba hỏi nhanh.
Khoa và tôi cùng đáp một lượt:
_Dạ, cám ơn Dì Ba.
Nói xong, tôi cảm thấy vui nhất kể từ lúc lên xe lái đi Mỹ Tho.
Khoa toe miệng cười, nhè nhẹ đứng lên vào nhà trong phụ giúp hai cô gái sửa soạn bữa ăn sáng. Tôi cũng từ từ đi vào theo hắn.
Tới nhà trong, tôi thấy một chiếc xe đạp phụ nữ của Pháp bằng nhôm, đằng sau có porte-bagages (65) và trước tay lái có gắn một cái giỏ làm bằng nan sắt mạ kền.

(64) Xe scooter: xe Vespa và Lambretta.
(65) Porte-bagages: chỗ mang hành lý ở đằng sau yên xe đạp.

Tôi còn đang nhìn chiếc tay cáng gẫy một đầu tôi nhặt được hôm đưa Lan trở lại nhà, hiện dựng tại góc tường, thì đằng sau tôi, Lan lên tiếng:
_Anh Khánh, anh bưng dùm em năm đĩa bánh mì thịt lên bàn được không?
Tôi giật mình quay lại trả lời:
_Được, được, tôi bưng ngay bây giờ.
Tôi vừa phụ giúp hai cô gái vừa suy nghĩ đủ chiều về chiếc tay cáng được Lan giữ lại.
Tôi tìm ra các lý do tại sao Lan giữ chiếc tay cáng, giữ để dùng, giữ vì thích chiếc tay cáng, vì thích thú việc tôi đưa nàng trở lại nhà, hay vì … ưa thích … tôi? Cuối cùng, tôi chẳng chọn được lý do nào và thắc mắc không ngừng …
Khi ai nấy đã ngồi vào bàn đầy đủ, Dì Ba lên tiếng:
_Mới bữa nào dùng điểm tâm như vậy mà đã hơn ba tháng, mau quá há!
Tôi nói:
_Dạ mau thật và đã hết mùa hè …
Mọi người cười nói vui vẻ trong bữa ăn sáng đơn giản bánh mì thịt, nước đá chanh tươi đường, cùng cam, bánh rán và trà Hường pha.
Khoa và tôi dẹp lau chiếc bàn sau khi ăn, quét hốt sạch chung quanh và dưới gầm. Chúng tôi bưng trà ra đằng trước thấy Dì Ba đã ngồi may.
Một lúc sau, Hường và Lan dắt chiếc xe đạp ra cùng giỏ đi chợ.
Khoa nói:
_Hai cô cất xe đi, để bọn tôi chở đi chợ. Như vậy nhanh và tiện hơn.
Nói xong hắn đứng dậy, tự động gỡ chiếc xe đạp khỏi tay Hường đem cất vào nhà trong.
Lan và Hường cười nói cám ơn, Dì Ba cũng cười theo.
Tôi bỗng cảm thấy vui vì nghĩ thế nào Khoa cũng sẽ chở Hường và tôi sẽ chở Lan.
Tôi nhìn Dì Ba nói:
_Nếu hôm nay không đủ thì giờ, lần sau bọn con sẽ chở Dì Ba và hai cô đi chọn mua mỗi người một chiếc mũ an toàn để đội khi ngồi xe gắn máy.
Dì Ba nhìn tôi cười vui rồi bảo Lan và Hường:
_Hai đứa ngồi sau xe cẩn thận nghe.
Ra khỏi cửa, tôi đưa ý kiến:
_Nhờ hai cô dẫn đường. Trước khi quẹo hoặc ngừng, làm ơn nói trước từ xa để tài xế kịp chuẩn bị. Bây giờ đi chọn mua mũ an toàn trước, rồi tới khu bán thịt quay, sau cùng vào chợ là vừa.
Hường nói:
_Em biết nơi bán mũ an toàn.
Khoa lên tiếng:
_Vậy để tôi chở cô, xe mình sẽ dẫn đường.
Trước khi ngừng tại tiệm mũ, Lan bảo tôi:
_Xe anh tốt quá, lái êm nữa, không bị giựt khi chạy cũng như lúc thắng.
_Cám ơn cô đã khen. Được như vậy vì chở cô nên tôi cố gắng hết sức. Tôi đáp.
Lan cười thành tiếng:
_Anh khéo nói chơi. Bữa nay vui thiệt!
_Vui chứ, hy vọng mỗi Chủ Nhật mỗi vui. Tôi nói.
Chờ hai cô gái soi gương chọn mũ xong, tôi đến quầy trả tiền.
Lan và Hường cám ơn tôi.
Tôi nói:
_Tôi chỉ dám nhận một nửa cám ơn của hai cô vì Khoa sẽ hoàn lại tôi nửa tiền.
_Vậy cám ơn hai anh rất nhiều. Hai cô gái nhìn Khoa và tôi, rồi cười nói.
Tới khu bán thịt quay, tôi mua một ký rưỡi heo quay, một con gà và một con vịt quay.
Lan nói mua nhiều quá sợ ăn không hết để lâu không tốt.
Hường bảo như vậy sẽ ăn luôn cả ba thứ, nhưng ăn nhiều gà và vịt, ăn ít heo quay vì chỗ còn dư có thể kho với tàu hủ.
Lan ý kiến thêm là sẽ chặt thịt để lên bàn vừa phải, khi đĩa gần hết sẽ chặt thêm, như vậy chỗ còn lại sẽ nguyên vì không có thịt ăn dư trên bàn để lại.
Khoa bàn vào:
_Tôi nghĩ không sao đâu, chỗ còn dư sẽ để trong tủ lạnh, cùng lắm sau bốn mươi tám tiếng mà vẫn dư thì sẽ cất vào ngăn làm nước đá, sau đó lấy ra ăn cũng vẫn còn ngon.
Tới chợ, Khoa và Hường đứng bên ngoài cạnh hai chiếc Lambretta; Lan và tôi vào mua tàu hủ, trái vú sữa, cá lóc, thơm, đậu bắp, bạc hà, vân vân. Lan không cho tôi trả tiền bảo rằng Dì Ba đã đưa tiền đầy đủ để đi chợ cho hai bữa ăn trong ngày. Nàng chỉ mua như vậy vì tôi đã mua trước các món thịt quay.
Trên đường về nhà, xe tôi và Lan chạy sau xe Khoa và Hường. Tôi ấp úng nói nhỏ với Lan Khoa và tôi sẽ tặng Hường và nàng mỗi người một chiếc Mobylette mới màu beige.
Lan trả lời liền:
_Em rất cám ơn anh, nhưng em chắc Hường cũng như em không dám nhận món quà lớn như vậy, hơn nữa hai chiếc xe gắn máy thiệt là dư thừa đối với tiệm may, làm tốn tiền hai anh vô ích.
Tôi nói tốn tiền không sao vì Khoa và tôi đang may mắn kiếm được nhiều tiền, Lan cảm động, nhưng nhất định từ chối.
Khi bốn chúng tôi về, Dì Ba còn ngồi may. Dì lên tiếng:
_Đi lẹ quá há, lại còn mua được mũ an toàn nữa.
Lan nói:
_Hai ảnh mua mấy món thịt quay đó Dì Ba.
_Vậy hả, cám ơn Khoa và Khánh nghe. Nói xong, Dì Ba bỏ may theo chúng tôi vào nhà trong.
Nhìn các thứ mua về Lan lấy ra bày trên bàn, Dì Ba bảo cá rất tươi, các món thịt quay mới, và bữa nay thiệt vui, nên uống chút la de.
Tôi đề nghị:
_Để con chở Dì Ba đi mua la de. Tiện dịp mua thêm một chiếc mũ an toàn để Dì Ba đội khi ngồi xe gắn máy.
Dì Ba không từ chối, nói cám ơn.
Tôi để Dì Ba trả tiền la de, nhưng tôi trả tiền chiếc mũ an toàn.
Thế là nội trong buổi sáng mọi việc đã làm xong cho ngày Chủ Nhật chúng tôi đến Tiệm May Như Ý.
Mọi người rất vui vẻ. Khoa và tôi cùng hai cô gái lui cui trong bếp chuẩn bị trước cho bữa ăn trưa. Xong việc, Hường pha cà phê bưng ra ngoài cửa tiệm. Ba người đàn bà vừa may vừa nói chuyện với Khoa và tôi.
Đang uống cà phê, Khoa bỗng đứng lên nói với Dì Ba hắn đã quên mua một thứ, rồi tự động ra xe lái đi.
Khoảng nửa giờ sau, Khoa trở về ôm một bịch hàng. Dì Ba hỏi:
_Con lại mua gì nữa gì đó?
Khoa trả lời chỉ là cà phê xay sẵn và sửa hộp rồi đem thẳng vào nhà trong.
Dì Ba nói vói theo:
_Cám ơn con nghe.
Khi mọi người uống hết cà phê, Khoa bưng ra một khay trà.
Dì Ba cười nhìn hắn:
_Cám ơn con, hèn chi ở trỏng lâu.
_Anh Khoa hay thiệt, mới đây mà như đã thuộc hết mọi thứ trong bếp. Hường khen.
Từ từ uống trà, Dì Ba nhìn Khoa và tôi hỏi:
_Hai con thi đậu được ba má mua cho chiếc xe mới phải không?
_Dạ không, bọn con dạy học nên có tiền mua xe. Tôi trả lời.
Dì Ba hỏi tiếp:
_Giỏi thiệt! Hai con có Tú Tài Đôi, nhưng mới mười tám hai mươi, dạy học cách nào mà kiếm được hàng chục ngàn đồng trong ba bốn tháng?
Tôi nói:
_Bọn con nhờ cố gắng và may mắn. Vừa thi đậu xong, hai đứa con đăng liền quảng cáo dạy học luyện thi và đi mướn chỗ dạy học. Những gia đình giàu có thường bỏ ra rất nhiều tiền một tháng cho con cái học luyện thi đề cuối năm thi đậu. Họ đến xem các bằng cấp của bọn con thấy toàn thi đậu với điểm cao và khi tiếp xúc tin tưởng nên gửi con cái tới học. Họ thích thầy giáo trẻ tuổi vì nghĩ rằng những người đậu Tú Tài đôi đã lâu có thể quên bài vở và không biết rõ về những đổi mới của kỳ thi hiện tại. Ngoài ra, khi học hai đứa con, các em học sinh thấy thích nên rủ bạn đến cùng học.
Dì Ba khẽ gật đầu nói:
_Tôi hiểu ra rồi, hay thiệt! Đây có phải lần đầu, hai con có được nhiều tiền như vậy không?
_Dạ phải. Tôi đáp.
Hường lên tiếng:
_Hai anh cảm thấy thế nào?
Khoa nói:
_Cảm thấy bất ngờ, vui mừng hết sức và thích thú vô cùng.
Lan hỏi:
_Hai anh nghĩ thế nào về tiền?
_Có thêm tiền tốt hơn và tiền làm người ta hạnh phúc, trừ khi vì có nhiều tiền, người ta nhịn không nổi làm những chuyện gây ra kết quả xấu. Tôi trả lời.
Dì Ba hỏi:
_Theo bốn con, thế nào là hạnh phúc?
Lan đáp:
_Hạnh phúc quý nhứt.
_Ai đồng ý? Dì Ba hỏi tiếp.
Hường nói đồng ý, Khoa nói đồng ý và tôi nói đồng ý.
Dì Ba cười, nói cũng đồng ý, nhưng nhắc lại câu hỏi thế nào là hạnh phúc?

Mọi người im lặng, Dì lên tiếng:
_Đầu tiên phải nói tới chữ phúc, tức là hạnh phúc, của Người Hán bên Trung Hoa. Chữ này gồm bên trái là chữ y, tức là quần áo. Bên phải ở trên là chữ nhứt và chữ khẩu, tức là một cái miệng, gồm một gạch ngang và một hình chữ nhật nhỏ nằm ngang; ở dưới là chữ điền, tức là ruộng, gồm một hình chữ nhật lớn nằm ngang chia làm bốn. Vậy chữ phúc ý nói rằng muốn có hạnh phúc, trước hết phải no ấm.
Dì Ba uống một hớp trà, cười hỏi:
_Ai có ý kiến gì không?
Lan nói:
_Con thấy Chữ Hán, tức là Chữ Nho, dễ hiểu nên dễ viết và dễ nhớ vì tự nó đã có ý nghĩa.
Hường than:
_Vậy mà Chữ Hán bây giờ bị bỏ rơi ở nước mình, uổng thiệt.
Khoa cười:
_Vì học Chữ Hán sẽ không kiếm ra tiền như thi sĩ Tú Xương đã viết:
Thôi có ra gì cái Chữ Nho!
Ông Nghè, Ông Cống cũng nằm co.
Sao bằng đi học làm Thầy Phán
Tối rượu sâm banh, sáng sữa bò.
Tôi nói:
_Như vậy người ta đi học để kiếm tiền chứ không phải để thành người tốt.
Dì Ba cười lớn:
_Đúng rồi vì cần gì đi học mới thành người tốt. Ai cũng biết rằng muốn thành người tốt chỉ cần đừng làm cho người khác những gì mình không muốn họ làm cho mình. Thôi bây giờ hãy trả lời câu hỏi thế nào là hạnh phúc?
Hường đáp:
_Hạnh phúc là có được người chồng tốt.
Lan tiếp theo:
_Hạnh phúc là có chồng tốt và bạn tốt.
Khoa đồng ý:
_Hạnh phúc là có vợ tốt và bạn tốt.
Tôi nói:
_Hạnh phúc là mạnh khỏe, bình an, có dư tiền để sống và vui sướng.
Dì Ba phê bình:
_Các con nói đều đúng hết và các ý kiến cho thấy hạnh phúc rất khó có nên hạnh phúc quý nhứt. Có được chồng tốt, vợ tốt, bạn tốt, được mạnh khỏe và bình an không phải dễ. Kiếm dư tiền để sống tương đối dễ vì “Tiểu phú do cần, đại phú do Thiên” (66).

(66) Tiểu phú do cần, đại phú do Thiên: giàu nhỏ do siêng năng, giàu lớn do Trời.

Tôi kể:
_ Dì Ba nói: “Con người ta bị sanh ra”, điều này không ai chối cãi được. Có người sinh ra là hoàng tử tuấn tú, công chúa xinh đẹp. Lại có kẻ sinh ra tật nguyền, vậy chỉ để được mạnh khoẻ và bình an, người ta có khi cũng bất lực chẳng làm gì được.
Lan nói:
_Sanh con tật nguyền, cha mẹ đau buồn vì biết rằng sau khi mình chết đi đứa con sẽ rất khổ.
Dì Ba than:
_Hạnh phúc đã khó có, lại còn những điều bất hạnh xảy đến không lường được.
Tôi ý kiến:
_Nếu y khoa sớm biết được bào thai bị tật nguyền và cha mẹ của cái thai đồng ý, có lẽ nên phá thai là hơn.
Mọi người ngạc nhiên im lặng, nhưng sau đó Dì Ba lên tiếng:
_Chắc sẽ phải làm như Khánh nói vì phải giải quyết vấn đề để cha mẹ và đứa con tật nguyền đôi bên khỏi khổ.
Thấy Khoa đi vào nhà trong, Hường hỏi:
_Bữa nay mình ăn cơm trưa sớm nửa tiếng được không Dì Ba.
_Ờ phải đó. Dì Ba đáp.
Thế là Hường bỏ may đi nấu ăn, theo sau là Lan và tôi.
Vì lúc nãy đã sửa soạn trước mọi thứ, nên bây giờ chỉ việc rửa lại nếu cần và sắt nấu.
Khoa theo phụ Hường làm các thứ rau quả cho món canh chua cá lóc.
Tôi chưa có gì làm, ngồi ghế chờ xem có thể giúp được gì cho hai cô gái.
Nhìn ba gói thịt quay để trong chiếc lồng bàn, tôi hỏi:
_Cô Lan, thịt quay để ngoài có sao không?
_Không sao đâu anh vì thịt để trong lồng bàn tại chỗ mát và các gói giấy đã mở. Ăn cơm trưa xong còn dư mới bỏ tủ lạnh. Lan đáp.
Lơ đãng nhìn quanh tới góc tường, tôi hỏi tiếp:
_Cô có muốn tôi cưa bằng cái đầu gẫy của chiếc tay cáng này không?
Lan trả lời:
_Thôi cứ để nguyên như vậy đi anh à.
Tôi muốn hỏi nàng giữ chiếc tay cáng để làm gì nhưng không dám. Tôi sợ câu trả lời vì Lan dù … ưa thích … tôi mà giữ cũng sẽ không nói ra.
Nàng đem cá lóc trong tủ lạnh ra làm.
Tôi nói:
_Cô làm cá hay và kỹ thật. Sắt khúc không cần mổ bụng mà vẫn không cắt phạm vào mật. Lấy đi mang và bộ phận trong bụng xong, lại còn lấy đi luôn mạch máu dưới sống lưng, rồi mới rửa sạch.
Lan cười:
_Nhưng nếu cá có trứng, em vẫn phải mổ bụng để gỡ lấy nguyên buồng.
Hường và Khoa làm xong giao các thứ cho Lan nấu.
Nhìn nàng vớt bọt canh, tôi hỏi:
_Quán ăn chắc không có thì giờ vớt bọt như vậy?
_Có chớ, vì bọt xám là máu nếu không vớt, sẽ tan ra làm tanh nồi canh. Lan trả lời.
Nấu nướng xong, nàng rửa tay lại thật lâu rồi đem gà và vịt quay ra chặt.
Hường múc canh chua cá lóc vào tô, Khoa đứng cạnh chờ. Nàng bảo hắn:
_Anh để dùm lên bàn thôi, em sẽ sắp lại sau.
Tôi thu gọn các thứ, rồi đem những gì cần rửa ra sân xi măng vuông trũng dưới vòi nước. Trở lại quét hốt sạch xong, tôi đứng xem Lan chặt thịt quay.
_Anh bưng dùm đĩa này lên bàn. Lan nói.
Sau khi nàng làm xong mọi việc dưới bếp và tôi đem hết các thứ lên bàn, chúng tôi rửa tay rồi lên ngồi ăn cơm.
Dì Ba lên tiếng:
_Lan và Hường cũng đã thấy những lúc vui như bữa nay, Dì uống một chút la de khi ăn. Vậy Khoa và Khánh cùng uống với Dì.
Khoa nói:
_Kể từ ngày đến Mỹ Tho, bữa nay vui nhất. Khánh và con cũng muốn uống chút la de nhưng đúng ra bọn con chưa uống được la de. Lần đầu hai đứa con thử nhưng chia nhau uống không hết một chai Larue. Lần thứ nhì tại nhà Thầy Cô Tám cũng vậy, Thầy Tám phải uống dùm chút còn lại trong chai. Lần thứ ba vừa rồi sau khi thấy việc dạy học thành công, bọn con chia nhau uống được một chai. Bây giờ, sẽ chia nhau uống một chai 33 thôi.
Hắn cầm chai 33 trước mặt để sang cạnh chai của Dì Ba. Dì cười nói Dì chỉ uống một chai.
Khoa lấy lại chai 33 đem cất tủ lạnh. Thấy vậy, tôi nói với Dì Ba:
_Để con đi lấy thêm chút nước đá.
Tôi nghĩ có lẽ Khoa đã nói với Hường sẽ tặng nàng chiếc Mobylette khi hai người đứng bên ngoài cạnh hai chiếc Lambretta để Lan và tôi vào chợ mua thực phẩm.
Gặp hắn tại tủ lạnh, tôi hỏi nhỏ:
_Chuyện Mobylette tới đâu rồi?
_Hường không dám nhận. Khoa lắc đầu trả lời.
Tôi bỗng có một sáng kiến và tôi sẽ thi hành ngay hôm nay không cần hỏi hắn.
Tôi đem về bàn một cái tô lớn đầy nước đá cục và một cái kẹp nhôm để gắp.
Khoa và tôi vừa ngồi xuống thì Dì Ba khui xong chai la de của Dì rồi trao cho tôi cái mở bia.
Hai cô gái dùng nước đá chanh tươi đường thay vì la de.
Bữa ăn trưa bắt đầu.
Mọi người cụng ly cười nói: “Chúc sức khỏe!”.
Uống xong một ngụm bia lớn, Dì Ba nói:
_Bữa nay vui thiệt. Sự may mắn đã khiến cho cái kêu là “gia đình” ba người này thành năm.
Câu nói làm tôi lần đầu tiên thấy mát ruột khi uống bia.
Khoa bỗng lên tiếng:
_Chắc Dì Ba không tin có số mạng nên chỉ nói tới sự may mắn.
Dì Ba trả lời:
_Số mạng mơ hồ lắm mặc dầu trên thế giới có nhiều người tin. Số mạng chẳng qua là một sự tình cờ may hoặc rủi. Thí dụ năm người mình đây mỗi người hùn một đồng và biên tên mình vào một trong năm miếng giấy trắng giống nhau xong gấp làm tư rồi đem lắc đều trong một cái mũ. Bây giờ rao hẹn rằng một người nào đó bốc ra một miếng giấy trúng tên ai thì người trúng được năm đồng tiền hùn. Theo re`gle de probabilite’ , (67) mỗi người có hai mươi phần trăm được bốc trúng tên. Vậy ai được năm đồng là do sự may mắn chứ không phải người đó có số mạng may mắn. Ngược lại, nếu rao hẹn rằng nếu ai bị bốc trúng tên thì phải lau nhà chẳng hạn thì người đó chỉ vì sự rủi ro mà bị lau nhà chứ không phải có số mạng bị lau nhà. Cái may, cái rủi phần nhiều do chính mình gây ra theo câu nói của Người Pháp On re’colte ce qu’on a seme’ (68). Nhưng cái may, cái rủi có khi đến không vì mình gây ra.
Hường nói:
_Bất hạnh xảy đến không do mình gây ra có biết bao nhiêu là trường hợp.
Thí dụ những đứa trẻ sanh ra bị tàn tật hoặc bị cha mẹ giết chết hay vứt bỏ; những trẻ bị mồ côi sớm, bị sống xa cha hoặc mẹ vì cha mẹ ly dị, bị cha mẹ ruột bỏ rơi hoặc bị hành hạ bởi cha mẹ ruột hay cha mẹ ghẻ; những nạn nhân do thiên tai, chiến tranh hoặc chính trị, vân vân.
Lan bàn:
_Ngoài ra, “Phước bất trùng lai, họa vô đơn chí” (69) phải không Dì Ba?
Dì Ba đồng ý:
_Đúng vậy vì câu Chữ Hán này được nói ra từ những kinh nghiệm trong đời sống.
Bất hạnh đến với người ta không biết lúc nào, kéo dài không biết bao lâu và thời gian là thuốc nhiệm mầu. Sự kéo dài của bất hạnh hoàn toàn tùy nạn nhân. Nhận ra được rõ ràng và đầy đủ mình đã gây ra bất hạnh như thế nào sẽ giúp cho đương sự chịu đựng được và mau thoát khỏi bất hạnh. Nhận thức được rằng bất hạnh do thiên tai, chiến tranh hoặc chính trị xảy đến không do mình gây ra cũng sẽ giúp cho mình chịu đựng được và mau thoát khỏi bất hạnh.
Tôi vừa ăn uống vừa lắng nghe mọi người nói chuyện. Nhìn ba người đàn bà, tôi thấy họ hấp dẫn vì những gì xảy ra giữa họ và tôi sau đó mới vì dung nhan. Tôi nghĩ điều tôi đã đoán Dì Ba mới ngoài bốn mươi là không chắc. Dì trẻ hơn thế mặc dầu tuổi đáng cha mẹ. Uống thêm một hớp bia, tôi lâng lâng, lên tiếng:
_Cách đối phó với bất hạnh Dì Ba nêu ra giống như quan niệm của La Mennais (70) về cuộc đời.
_Không sai. Đó là câu Il faut accepter la vie telle qu’elle est non telle qu’elle devrait e^tre của tác giả phải không? Dì Ba xác nhận rồi hỏi.
_Dạ phải. Tôi đáp.
Dì Ba nói tiếp:
_Cuộc đời thật ra nó thế nào thì phải chấp nhận nó như vậy, không được bảo đời phải thế này thế nọ rồi mới chấp nhận. Nói khác di, phải chấp nhận những gì thực tế, những gì controverse’ (71) thì Dans le doute, abstiens-toi. (72).
Khoa nói:
_Dans le doute, abstiens-toi giống như giải pháp ze’ro trong Thuyết Trung Dung của Khổng Tử.
Dì Ba kết luận:
_Phải chấp nhận rằng con người ta bị sanh ra. Rồi bị đau ốm, bị tật nguyền, bị bất hạnh do mình gây ra và không do mình gây ra, rồi cuối cùng phải chết. Chấp nhận những thực tế này để mà sống cũng như được tiêm chủng ngừa để phòng bệnh vậy. Ngoài ra, những gì controverse’ thì Dans le doute, abstiens-toi.
Hường hỏi:
_Như vậy có phải là quan niệm Duy Vật không?
Khoa lên tiếng:
_Những điều Dì Ba nói chỉ là khoa học bởi vì chỉ chấp nhận những gì có bằng chứng, ngoài ra im lặng trước những gì không có bằng chứng hoặc controverse’.
Tôi giải thích thêm:
_Thuyết Duy Vật (Mate’rialisme) nói rằng vật chất có trước rồi trên đó sinh ra linh hồn, trí thông minh và tình cảm. Linh hồn, trí thông minh và tình cảm sống nhờ trên vật chất cho nên khi động vật – gồm có con người – chết đi, nghĩa là vật chất (thân thể) bị tiêu diệt, thì linh hồn, trí thông minh và tình cảm cũng bị tiêu diệt theo.
Thuyết này lý luận rằng bào thai ở trong bụng động vật – gồm có con người – chỉ là vật chất và khi sinh ra mới biết nhìn thấy, nghe thấy, ngửi thấy, nếm thấy, sờ thấy, rồi có linh hồn, trí thông minh và tình cảm.
Ba người đàn bà bỗng nhìn nhau cười, đôi mắt sáng long lanh và mặt hồng lên vì vui và bị thu hút vào cuộc nói chuyện trong bữa ăn ngon.

(67) Re`gle de probabilite’: qui tắc của sự có thể xảy ra.
(68) On re’colte ce qu’on a seme’: người ta gặt hái những gì người ta đã gieo.
(69) Phước bất trùng lai, họa vô đơn chí: phúc chẳng đến lại, họa không tới một lần.
(70) Il faut accepter la vie telle qu’elle est non telle qu’elle devrait e^tre – La Mennais: Cuộc đời thật ra nó thế nào thì phải chấp nhận nó như vậy, không được bảo đời phải thế này thế nọ rồi mới chấp nhận – La Mennais (hay Lamennais).
(71) Controverse’: còn đang bàn cãi, chưa biết có hay không, chưa biết đúng hay sai.
(72) Dans le doute, abstiens-toi: hãy khoan khi chưa chắc.

Lan hỏi:
_Vậy còn Thuyết Duy Tâm nói gì?
Tôi đáp:
_Thuyết Duy Tâm (Spiritualisme) bảo rằng tinh thần (esprit) tức là linh hồn, trí thông minh và tình cảm có trước và tạo ra vật chất (thân thể) nên khi động vật – gồm có con người – chết đi, tức là vật chất (thân thể) bị tiêu diệt, thì chỉ có vật chất (thân thể) bị tiêu diệt chứ tinh thần không bị tiêu diệt mà chỉ tách ra thôi. Thuyết Duy Tâm còn nói rằng linh hồn có trước và chỉ huy việc trứng và tinh trùng của động vật – gồm có con người – đậu thai.
Dì Ba cười bàn:
_Làm sao biết được linh hồn có trước và chỉ huy việc đậu thai? Bằng chứng đâu? Vậy thuyết Duy Tâm controverse’.
Làm sao biết được bào thai chỉ là vật chất? Bằng chứng đâu? Vậy thuyết Duy Vật controverse’.
Do đó, chỉ nên chấp nhận những gì có thật, những gì có bằng chứng. Ngoài ra, những gì controverse’ thì Dans le doute, abstiens-toi.
Hai cô gái vỗ tay, Khoa và tôi vỗ tay.
Tôi uống một ngụm bia, rồi nhìn hai cô gái và Dì Ba, chậm rãi nói:
_Ngồi đây như thế này thật là vui. Nhưng muốn mời Dì Ba và hai cô đi ăn sáng hoặc ăn nhà hàng thì chỉ chở được hai người. Vì vậy Khoa và con muốn để một chiếc Mobylette mới tại tiệm may. Ngoài ra, chiếc xe để Dì Ba và hai cô dùng đi chợ hoặc đi công chuyện cho tiện và nhanh. Mong Dì Ba đồng ý.
Dì Ba hơi ngạc nhiên nhưng cười hỏi hai cô gái:
_Lan và Hường nghĩ sao?
_Con có thể nhận và rất cám ơn hai ảnh, nhưng còn tùy ý của Dì Ba. Lan đáp.
__Con cũng vậy. Hường nói theo.
Khoa lên tiếng:
_ Đã có hai phiếu thuận trên ba, mong Dì Ba đồng ý cho.
Dì Ba vừa cầm xoay nhẹ trên bàn ly bia chỉ còn nước đá vừa cảm động nói:
_ Vậy Dì cám ơn Khoa và Khánh rất nhiều. Hai con thiệt tử tế.
Khoa nói liền:
_Chủ Nhật tới con sẽ chở Dì Ba tới tiệm bán mũ an toàn mua chiếc Mobylette mới. Con cần Dì Ba viết tên họ của Dì và địa chỉ tiệm may vào facture (73).
_Mình sẽ tới đó, cám ơn hai con. Dì Ba cười nhìn Khoa và tôi trả lời.

(73) Facture: hóa đơn.

Hường cầm tô đi lấy thêm nước đá.
Lan vào nhà trong bưng ra một bình nước đá chanh tươi đường đã pha sẵn để trong tủ lạnh.
Mọi người tiếp tục ăn uống và cười nói vui vẻ.
Hai cô gái vui nhất, thỉnh thoảng cười nhìn hai đứa tôi …

Mua chiếc Mobylette mới màu beige tại Sài Gòn, rồi thuê chở bằng tầu hỏa tới Mỹ Tho rẻ hơn mua tại Mỹ Tho khoảng hai ba trăm bạc, nhưng xe có thể bị trầy hoặc móp trong lúc chất và dỡ hàng. Tôi đoán vì vậy Khoa muốn mua chiếc xe tại Mỹ Tho. Để khỏi bị thiếu tiền trong chuyến đi, hắn và tôi mỗi người hùn năm nghìn đồng.
Sau bữa cơm trưa Thứ Bảy, tôi chuẩn bị xong mọi thứ, rồi kiểm điểm lại số tiền được khoảng nửa giờ, thì Khoa đến, mặt không vui lắc đầu nói:
_Không xong rồi!
_Cái gì không xong? Tôi hơi giật mình hỏi, tưởng có chuyện xảy ra cho lớp luyện thi.
_Ông Bô tao đêm qua đau bụng vào bệnh viện nằm phòng cấp cứu, rồi sáng nay bị mổ vì sưng ruột thừa (appendicite). Vậy là tuần tới mình mới đi Mỹ Tho được. Khoa trả lời rồi nhăn nhó hỏi sau khi im lặng một lúc:
_Mày xem báo hôm nay chưa?
Tôi đáp:
_Tao bận quá chưa xem. Có gì lạ không?
Khoa kể:
_Mục Từ Thành Đến Tỉnh hôm nay đăng hai vụ tao chưa từng thấy, chưa từng nghe và đọc bao giờ và có lẽ là những chuyện có một không hai trên đời.
Một gã thông dâm với dì ghẻ đã bị cha ruột bắt được đôi lần. Trưa hôm Thứ Năm vừa qua, hắn công khai lấy bà dì ghẻ trong buồng tại nhà người cha. Ông Bố thấy vậy lên tiếng chửi mắng bị hắn đánh mang thương tích phải nằm bệnh viện.
Tôi cắt ngang:
_Trời ơi! Tao cũng chưa nghe chuyện này bao giờ, đúng là có một không hai trên đời.
Khoa nói tiếp:
_Vụ thứ hai là một gã dân vệ vào nhà một thiếu phụ chồng đi lính xa. Thiếu phụ đang nằm cho con bú trên võng mắc ngang qua chiếc giường ván gõ (74). Gã dân vệ bỗng rút chốt một quả lựu đạn, hăm dọa người đàn bà phải cho hắn lấy nếu không hắn sẽ buông tay cho nổ lựu đạn. Trong khi gã dân vệ hãm hiếp thiếu phụ trên giường, thì quả lựu đạn vuột khỏi tay hắn, phát nổ giết chết hắn và thiếu phụ cùng với đứa con thơ nằm trên võng.
Tôi bỗng kêu lên:
_Thật thê thảm quá! Tội nghiệp cho hai mẹ con nạn nhân. Tao nói thật nếu chỉ thằng dân vệ còn sống sót và nếu giết được nó một cách phi tang, tao không ngần ngại đâu.
Khoa hưởng ứng nhanh và than phiền:
_Tao cũng không ngần ngại làm như mày. Hôm nay sao xảy ra nhiều chuyện làm tao buồn bực và khó chịu quá. Đầu tiên là ngày mai Chủ Nhật không đi Mỹ Tho được. Rồi đọc phải bài báo và rồi sáng nay tao đã làm một cái gáp (75).
Tôi ý kiến:
_Mày hỏi hôm nay sao xảy ra nhiều chuyện, tức là mày không muốn những chuyện đó xảy ra, cũng nghĩa là mày không chấp nhận những gì thật đã xảy ra. Vì vậy, theo Dì Ba nói, mày kém chịu đựng nên buồn bực và khó chịu. Và có lẽ cũng do đó mà mày đã làm một cái gáp. Đó là gì vậy?

(74) Giường ván gõ: giường bằng gỗ gụ, một thứ gỗ tốt.
(75) Gáp: gaffe: lời nói hoặc hành động quá vụng về không đáng mắc phải.

Khoa nói:
_Sáng nay tao ra bưu điện đánh điện tín cho Hường nói rằng bọn mình không thể đi Mỹ Tho
ngày mai
Chủ Nhật vì Ông Bô tao bị sưng ruột thừa phải giải phẫu. Đúng ra phải đánh điện tín cho Dì Ba mới phải phép.

Tôi bàn:
_Chuyện này tuy không được hay ho trăm phần trăm nhưng chắc chắn hiệu quả. Sau này làm luật sư cãi cho thân chủ, mày muốn thắng kiện hay muốn được khen cãi rất hay nhưng thua kiện?
Thấy Khoa trầm ngâm, tôi đề nghị:
_Để tao đi mua bia và chút gì ăn.
Nói rồi tôi tự động ra xe lái đi.
Khoảng nửa giờ sau tôi đem về một chai bia Larue, tàu hủ chiên muối xả, nấm hộp của Pháp và hành tây trong khi Khoa đang ngồi xem tạp chí Se’lection du Reader’s Digest.
Xào nấm với hành xong, tôi đem bia và nước đá cùng các thứ ra bàn rồi nói:
_Mai Chủ Nhật không đi Mỹ Tho được tao cũng hơi buồn. Lại buồn thêm khi nghe tin trên báo. Vậy uống chút bia cho vui lên và ăn chay cho thật yên tâm.
_Ăn chay cho thật yên tâm? Khoa hỏi.
Tôi chậm rãi nói:
_Con vật từ to đến nhỏ, trên đất, trên cây và dưới nước vì không làm ra được cái gì để ăn nên phải ăn lẫn nhau mà sống còn. Con người sản xuất ra đồ ăn và có thể ăn chay để sống, bởi thế đôi khi ăn miếng thịt nấu nướng ngon có thể chạnh lòng hoặc không yên tâm vì nghĩ rằng một sinh mạng thú vật đã bị giết chết. Vậy lúc này tao ăn chay cho thật yên tâm.
Khoa lắc đầu cười. Ăn xong miếng tàu hủ, hắn nói:
_Nước tương đậu nành cũng ngon, mày mua ở đâu thế?
Tôi trả lời:
_Tao chỉ bỏ thêm vừa vặn đường với chút dầu mè và ớt, nên nước tương thành như vậy.
Chiều hôm sau Chủ Nhật, Khoa và tôi mua trái cây rồi cùng nhau đem vào bệnh viện thăm Ông Bô hắn.
Chiều Chủ Nhật đã buồn, không đi được Mỹ Tho, buồn thêm và tuần lễ như dài thêm.

Trước khi lên xe Khoa chở đi mua chiếc Mobylette mới màu beige, Dì Ba nói từ khi chiếc Ve’losolex (76) của Dì hư bỏ, Dì đã lâu không đi xe gắn máy nên ngại không muốn lái chiếc Mobylette về nhà.
Tôi đề nghị Khoa chở Dì Ba đi mua xe. Mua xong dắt chiếc xe ra dựng ngoài vỉa hè, khóa lại. Dì Ba ở lại với chiếc xe. Khoa về nhà chở tôi tới tiệm xe rồi chở Dì Ba về nhà, còn tôi lái chiếc Mobylette theo sau. Ba người đàn bà khen ý kiến hay làm tôi vui quá và Khoa toe miệng cười.

(76) Ve’losolex: xe gắn máy đàn bà của Pháp chế tạo, tốt và đẹp lịch sự.
(77) Mode d’emploi: cách dùng.
(78) Thắng: phanh (frein).

Khi tôi tắt máy chiếc Mobylette màu beige mới tinh rồi dựng trước tiệm may, Lan và Hường ùa ra ngắm nghía khen đẹp, Dì Ba cũng nói xe đẹp. Tôi cảm thấy Chủ Nhật hôm nay vui như ngày Tết trong khi Khoa luôn miệng cười.
Hắn nói:
_Bây giờ chỉ cần lên đạp nhẹ như đạp xe đạp là chiếc Mobylette nổ chạy liền vì máy đang nóng. Con đề nghị Dì Ba lên xe chạy thử vòng quanh khu nhà mình. Con lái Lambretta chầm chậm đi trước, Dì lái Mobylette theo sau cách xe con khoảng bốn lần chiều dài chiếc Mobylette.
Sau khi chạy xe được ba vòng, Dì Ba nói:
_Quen lại rồi. Dượt thêm vài lần nữa là quen hẳn và có thể lái xe đi mọi nơi.
Hai cô gái có vẻ hào hứng. Lan đòi thử chạy xe, rồi Hường cũng đòi thử. Mỗi cô cũng chạy xe ba vòng như Dì Ba.
Tôi nói:
_Trong quyển sách nhỏ kèm theo xe, mục Mode d’emploi (77) có nói phải đổ xăng bao nhiêu phần trăm dầu, vận tốc rodage xe không được chạy quá là bao nhiêu, số cây số phải chạy rodage là bao nhiêu. Vận tốc xe đang chạy và xe đã chạy được bao nhiêu cây số hiện ra trên đồng hồ xe trước mặt tài xế. Vậy Dì Ba và hai cô theo đó áp dụng.
Khoa nói tiếp:
_Cũng như đi xe đạp, đi Mobylette tới ngã tư đường cần chạy chậm lại, ngó bốn phía và sẵn sàng thắng (78) gấp nếu cần. Lái Mobylette chậm nếu hai bên đường có cây bụi che vì có thể có người ở trong đó đi ra. Không nên mặc áo dài khi chạy xe gắn máy vì tà áo có thể vướng vào bánh xe sau.
Thấy mọi người có vẻ còn muốn thử Mobylette, tôi tiếp theo Khoa chạy Lambretta dẫn đường cho mỗi người lái thêm được ba vòng.
Mọi người có vẻ mệt nên vào nhà ngồi nghỉ uống cà phê.
Khoa cho tôi xem cái facture (73) để thấy giá tiền xe là tám nghìn tám trăm năm mươi đồng, rồi trao cho Dì Ba.
Lan nói:
_Trưa nay Dì Ba đãi thịt bò nhúng dấm cuốn với bún và rau trong bánh tráng, bíp tếch sa lát bánh mì, do chính Dì làm. Ngoài ra có bia Larue cho hai anh.
Khoa và tôi cùng Lan và Hường vỗ tay.
Vừa ngồi vào bàn ăn, Dì Ba hỏi Khoa:
_Ba con khoẻ lại như thường rồi chớ?
_Dạ, sức khỏe ba con đã khá nhiều, cám ơn Dì Ba. Khoa đáp.
Dì nhìn Lan và Hường cười nói:
_Bữa nay có thể Lan và Hường cùng với Dì chia chai 33 thứ nhì. Còn Khoa và Khánh phải lái xe về Sài Gòn nên mỗi người uống nửa chai Larue như trước.
Lan, Hường, Khoa và tôi cười vỗ tay nữa.
Tôi cảm thấy vui quá, nghĩ rằng buổi nói chuyện hôm nay sẽ cởi mở và thân mật rất nhiều. Khoa vui ra mặt cười luôn miệng.
Lan nói:
_Anh Khánh mới ở Sài Gòn một năm mà cuốn bánh tráng gọn thiệt.
_Đó là nhờ có thầy dạy chỉ bí quyết và cuốn cho xem. Tôi trả lời.
_Người đó là ai vậy? Lan hỏi.
Tôi đáp:
_Bà chủ nhà trọ nấu cơm tháng cho học trò chỗ tôi ở.
Dì Ba nói:
_Thứ Bảy tuần trước, mục Từ Thành Đến Tỉnh có đăng hai vụ cho đến bây giờ ba mươi tám tuổi Dì mới hay lần đầu. Khoa và Khánh chắc cũng đã đọc các tin này.
Tôi bàn:
_Chẳng có một mảy may tình thương cha và là một kẻ vô ơn tồi tệ nhất, đứa con trai mới có thể làm hai chuyện đó.
Khoa tiếp lời:
_Gã dân vệ là một tên ác bá hạ cấp ngu xuẩn chưa từng thấy.
Lan nói:
_Tên dân vệ mà còn sống đem giết nó cho rồi.
Dì Ba uống một chút bia, giải thích:
_L’homme est un animal supe’rieur (79) vì vậy con người có cái thú tánh tình dục tột cùng chẳng những xảy ra trong hai vụ báo đăng mà còn trong lịch sử.
_Trong lịch sử? Tôi hỏi.
_Chớ sao. Dì Ba đáp rồi nói tiếp:
_Cái thú tánh tình dục tột cùng xảy ra trong việc vua có hoàng hậu, quý phi và hàng ngàn cung nữ; quan có vợ lớn, vợ bé, hầu thiếp; dân nghèo cũng vợ lớn, vợ bé. Và đàn bà vì không làm ra tiền chỉ nội trợ nên đã bị áp bức cả ngàn năm. Người ăn học đàng hoàng như các con phải nhận rõ sự thật này và đàn ông nếu không kềm chế được cái thú tánh tình dục tột cùng thì đừng nên lấy vợ. Phụ nữ nếu không tránh được bậy bạ tình dục cũng đừng nên có chồng.
Hường và Lan cùng lên tiếng:
_Dạ đúng vậy.
Khoa hỏi:
_Ý Dì Ba nói nên ly dị người chồng ngoại tình. Điều này phụ nữ tân tiến thời nay làm rất nhiều. Nhưng con chưa hiểu rõ tại sao chồng không ngoại tình, vợ không ngoại tình mà vẫn ly dị nhau để rồi sau đó mỗi người đi lập một gia đình mới và sống bình thường.
Dì Ba nói:
_Câu hỏi hay và muốn trả lời phải dài dòng.
Mọi người im lặng chờ nghe, tôi ngoài ra rất thích thú biết rõ được Dì Ba ba mươi tám tuổi chứ không phải ngoài bốn mươi như tôi đã đoán.

(79) L’homme est un animal supe’rieur: con người là một con thú cao cấp.
(80) Héroïne: diace’tylmorphine: chất nghiện từ morphine (chất á phiện) và độc hơn morphine. Héroïne là một chất bột trắng người nghiện để lên lòng bàn tay mà hít vào.
(81) Guichet: cửa sổ nhỏ trước quầy làm việc của nhân viên.

Dì Ba nói tiếp:
_Sau đây có thể là các lý do ly dị của những cặp vợ chồng không ai ngoại tình.
Thứ nhứt: impuissance e’lective, tức là liệt dương trong một số trường hợp mà thôi. Thí dụ: động phòng xong, chú rể biết cô dâu đã mất trinh từ trước và sau đó liệt dương luôn đối với vợ.
Thứ nhì: lấy lầm phải chồng đào mỏ.
Thứ ba: lấy lầm phải chồng là bác sĩ giả mạo, kỹ sư giả mạo, vân vân.
Thứ tư: chồng lười biếng để gia đình lâm cảnh túng thiếu không thoát ra nổi.
Thứ năm: chồng hoặc vợ ghiền rượu, ghiền á phiện, ghiền héroïne (80), cai không nổi; ghiền cờ bạc không bỏ được.
Thứ sáu: chồng hoặc vợ phá của đem tiền về cho cha mẹ, anh em, hoặc bà con.
Thứ bảy: chồng hoặc vợ xài tiền quá nhiều.
Thứ tám: chồng hoặc vợ tóc gầu, miệng hôi, nách hôi, bàn tọa hôi.
Lan và Hường bỗng cười khúc khích làm Khoa và tôi cười theo.
Dì Ba cũng cười nói tiếp:
Thứ chín: chồng hoặc vợ không chừa được tánh xấu làm nhà cửa bừa bãi và dơ.
Thứ mười: chồng hoặc vợ ít khi ở nhà; ham đàn đúm, hội hè, nhà thờ, hoặc chùa chiền.
Vân vân, nói ra không hết.
Hường vẫn còn cười hỏi:
_Nếu cả hai vợ chồng đều tóc gầu, miệng hôi, nách hôi, bàn tọa hôi thì đúng là nồi nào úp vung nấy, tại sao lại có thể ly dị nhau ?
Dì Ba đáp:
_Vẫn có thể ly dị chớ bởi vì tóc gầu mình hôi, miệng mình hôi, bàn tọa mình hôi người ta không ngửi thấy; nách mình hôi nặng người ta ngửi quen nên thấy không sao. Trong khi đó, người ta vẫn chê vợ hoặc chồng tóc gầu hôi, miệng hôi, nách hôi, bàn tọa hôi rồi chán nản không muốn gần.
Nói xong, Dì Ba cùng mọi người cười rũ ra.
Uống một chút bia, tôi lên tiếng:
_Chỉ trong vòng hơn trang giấy, Dì Ba đã nói ngắn gọn, rõ ràng và gần như đầy đủ về hôn nhân cũng như tìm ra cái thú tánh tình dục tột cùng của con người …
Hường bỗng cắt ngang:
_Người ta, nhứt là đàn ông, làm cách nào để kềm chế cái thú tánh tình dục tột cùng của con người?
Khoa nói:
_ Để có thể kềm chế cái thú tánh tình dục tột cùng của con người, trước hết phải chấp nhận sự thật như hai với hai là bốn Dì Ba đã nói: “Đàn ông nếu không kềm chế được cái thú tánh tình dục tột cùng thì đừng nên lấy vợ, phụ nữ nếu không tránh được bậy bạ tình dục cũng đừng nên có chồng”.
Phải biết rằng ngoại tình là một hành động bất công, vô trách nhiệm.
Bất công ở chỗ tại sao muốn vợ hoặc chồng trung thành mà mình lại đi ngoại tình.
Vô trách nhiệm ở chỗ ngoại tình làm cho gia đình tan nát, đau khổ. Ngoại tình có thể đưa đến án mạng, khiến cho con có thể sẽ thất bại trên đường đời hoặc thành gái thanh lâu, kẻ trộm cướp, buôn lậu, nghiện ma túy, giết người.
Khi một người hết lòng hết sức đối xử tốt với mình mà mình đối xử lại bằng một hành động tồi tệ nhất thì mình không khác một kẻ đểu giả. Vậy ngoại tình giống như hành động của một kẻ đểu giả.
Hường khen:
_Anh Khoa nói đúng quá.
_Và hay nữa. Lan và tôi cùng nói tiếp theo.
Dì Ba cười, chia chai 33 thứ hai với Hường và Lan.
Tôi hỏi Dì:
_Con người ngoài cái bản chất thú tánh tình dục tột cùng, còn có bản chất nào đáng kể ra nữa không?
Dì Ba trả lời:
_Gian tham tiền của cũng là bản chất của con người. Bằng chứng là cây viết rẻ tiền ngay trước mặt nhân viên ngân hàng cũng phải cột vào bàn guichet (81) để khỏi bị mất. Thấy không, khách gửi tiền ngân hàng nếu không giàu thì cũng dư tiền bạc mà vẫn ăn cắp cây viết rẻ tiền, vẫn gian tham tiền của.
Đoạt tiền của, lường gạt, thụt két, buôn lậu, buôn hàng cấm, ăn cắp, ăn trộm, và ăn cướp là những biểu lộ chất phác nhứt của bản chất gian tham tiền của.
Những biểu lộ khác của bản chất gian tham tiền của là nhân viên chánh phủ làm tiền dân chúng, ăn hối lộ, giả mạo giấy tờ đề ăn cắp tiền quốc gia.
_Còn nhiều bản chất của con người nữa có ai biết không? Dì Ba tạm ngưng, uống một chút bia rồi hỏi mọi người.
Cảm thấy vui quá, tôi buột miệng:
_Con người còn có cái bản chất hỗn láo vô cùng. Bởi vậy mới có câu ca dao:
Gần chùa gọi bụt bằng anh.
Thấy bụt hiền lành bế bụt đi chơi.
Mọi người cười rộ, nhất là Lan. Dì Ba vừa lắc đầu vừa cười mãi …
Dì nói:
_Nếu lòng không buồn phiền và đừng mang bất mãn với thù hận, thì người ta sẽ thấy cuộc đời rõ ràng là một hài kịch, có phải vậy không?
Lan, Hường, Khoa và tôi vỗ tay.
Mọi người tiếp tục ăn uống vui vẻ.
Lan nói:
_Người ta có bản chất ganh ghê gớm.
Khoa bàn:
_Ganh đua vui và tốt chứ, giống như Nguyễn Bá Học viết:
Chim có đàn cùng hót, tiếng hót mới hay.
Ngựa có bầy cùng đua, nước đua mới mạnh.
Hường xen vào:
_Ý Lan muốn nói về bản chất ganh ghét của con người như trong câu tục ngữ “Xú diện ố nga mi”.
Lan tiếp lời:
_”Xú diện ố nga mi” nghĩa là mặt xấu ghét mặt đẹp. Bản chất ganh ghét của con người không phải chỉ có vậy. Nó giống như khi mình lên thang lầu, người ở trên không muốn mình bằng đạp mình xuống, còn kẻ ở dưới không muốn mình hơn níu chân mình lại.
Tôi bàn:
_Như vậy chứng tỏ người ta có cái bản chất muốn hơn người. Ở người tốt, bản chất này là ganh đua. Nhưng ở người xấu, bản chất này thành ganh ghét. Ngoài ra, bản chất muốn hơn người khiến người ta cho rằng cái gì của mình cũng hay, chẳng hạn như tác phẩm của mình trong câu ca dao:
Xưa nay thế thái nhân tình,
Vợ người thì đẹp, văn mình thì hay.
Dì Ba nói:
_Sau cùng, có lẽ đáng kể ra nữa là cái bản chất yêu và ghét của con người. Bản chất này ở người tốt là yêu những gì tốt và ghét những gì xấu. Nhưng ở người tầm thường, bản chất này được diễn tả trong câu tục ngữ “Yêu trái ấu cũng tròn, ghét bồ hòn cũng méo”.
Tôi hỏi:
_Có phải ý Dì Ba muốn nói phải chấp nhận rằng con người có những bản chất không tốt để mình ráng đừng như vậy và khi gặp những kẻ như vậy sẽ không lấy làm lạ, do đó thường có được quan hệ thích hợp?
_Đứng vậy. Dì Ba trả lời rồi hỏi món ăn trưa nay mọi người thấy được không.
Ai cũng khen ngon. Tôi nói thêm rằng ở Sài Gòn một năm, đây là lần đầu tiên tôi được ăn mắm nêm không xay còn nguyên con cá cơm nên thấy ngon quá.
Khoa khen thêm:
_Hôm nay Người Pháp nền nếp nếu ngồi ăn chung cũng phải nể vì thấy không có gì vãi hoặc nhiễu xuống khăn bàn trừ vụn bánh mì.
Lan kể:
_ Hường và em tới đây mỗi đứa mới mười hai tuổi được Dì Ba dạy may và các thứ đó.
Hường nói:
_Dì Ba thiệt là hay và đạo đức.
_Thôi, mọi người nói tôi là gì cũng được, tôi ngại hai chữ đạo đức lắm bởi vì Les vertus se perdent dans l’inte’re^t comme les fleuves se perdent dans la mer (82). Dì Ba cười vui đáp lại.

(82) Les vertus se perdent dans l’inte’re^t comme les fleuves se perdent dans la mer –François duc de La Rochefoucauld: Những đức hạnh mất đi trong tư lợi cũng như những con sông mất đi trong biển cả – Công Tước François de La Rochefoucauld.

Ăn uống xong, Khoa và tôi giúp hai cô gái dọn đẹp như thường lệ.
Thấy Lan làm việc hấp tấp, tôi hỏi:
_ Cô có vẻ vội vã, chắc hôm nay có chuyện gì.
_ Bữa nay tới phiên em về quê thăm nhà. Lan trả lời.
Tôi hỏi tiếp:
_Cô ra bến xe bằng cách nào?
_Hường sẽ chở em bằng xe đạp như mọi lần.
_Tôi hiểu rồi, vẫn chở bằng xe đạp vì chưa quen chở bằng xe gắn máy. Thôi để bọn tôi chở hai cô ra bến xe, sau đó Khoa chở Hường về tiệm may.
_Như vậy sợ trễ hai anh về Sài Gòn.
_Không trễ chút nào đâu.
_Vậy em cám ơn hai anh.
Khoa lên tiếng:
_Ý kiến hay đó. Dọn dẹp lẹ lên để còn ngồi nghe Dì Ba nói chuyện tiếp.
Hường nói:
_Dì Ba cũng học giỏi lắm đó, Dì đậu Brevet (83) với Mention Assez Bien nhưng bị cha mẹ theo phong tục xưa không cho con gái học nhiều, Dì phải nghỉ học ở nhà. Tủ sách cửa kiếng trên lầu của Dì đầy sách báo Pháp, Anh.

(83) Đíp Lôm xưa: Brevet: brevet d’e’tudes du premier cycle (B.E.P.C.): Bằng Trung Học Đệ Nhất Cấp của Pháp.
Mention Assez Bien: Hạng Bình Thứ (điểm trung bình từ 12/20 tới 13,75/20 trong khi điểm đậu chỉ cần 9,75/20).

Tôi bỗng suy nghĩ rồi vào phòng rửa mặt kiểm lại phong bì tiền phần tôi đem đi mua xe còn dư Khoa mới đưa trả. Số tiền đúng năm trăm bảy mươi lăm đồng.
Chở Lan đằng sau xe Khoa chở Hường, tôi nói:
_Cô Lan, quen được cô đã khá lâu, hôm nay tôi có món quà để tặng cô mong cô hãy nhận. Tôi nghĩ rằng bác gái sẽ thích thú vì lần này cô mang tiền về nhà nhiều hơn, như vậy tôi vui, thế thôi.
_Anh Khánh, anh đã tốn tiền quá nhiều vì chiếc Mobylette, lại còn cho em tiền, em ngại quá.
_Cô hãy cầm lấy chiếc phong bì này trong đó chỉ có năm trăm bảy mươi lăm đồng là số tiền tôi mang đi còn dư sau khi mua xe.
Lan vẫn ngồi yên hỏi:
_Sao anh không giữ lại làm tiền phòng hờ trên đường về Sài Gòn?
_Không. Vì tôi đã dằn bóp đủ tiền. Tôi đáp.
Lan vừa nhận chiếc phòng bì vừa ấp úng:
_Em … em cám ơn anh rất nhiều.
Nàng nhè nhẹ ngả về đằng trước chạm vào lưng tôi. Qua chiếc kính chiếu hậu, tôi thấy Lan cười, tóc bay trong nắng …
Trên đường về Sài Gòn, Khoa lái chậm lại chờ xe tôi tới gần rồi hỏi:
_Mày vừa tặng tiền cho Lan phải không?
_Sao mày biết? Tôi ngạc nhiên hỏi lại.
_Tao tình cờ nhìn kính chiếu hậu thấy Lan nhận chiếc phong bì mày đưa, chiếc phòng bì tiền còn dư tao trả lại mày phải không?
Tôi đáp:
_Phải.
Khoa ý kiến:
_Hai cô gái nhận tiền tặng của bọn mình không chênh lệch nhau nhiều thì tốt hơn.
Tôi nói:
_Vậy mỗi lần tặng tiền, mày với tao nên cho nhau biết là bao nhiêu.
_Làm như vậy đi. Khoa kết luận.

Lần này từ Mỹ Tho về tới Sai Gòn hơi trễ nhưng không sao, tôi vẫn có đủ thì giờ lau chiếc Lambretta mới của tôi như thường lệ. Tôi lau xe thích thú hơn mọi lần nhiều vì đã làm xong những gì dự tính đối với Lan. Thế là từ nay tôi có thể tặng Lan từ sáu trăm đến một nghìn đồng khi nàng về thăm mẹ mỗi tháng. Đồng bạc giữ giá, một tô phở, mì, hoặc hủ tíu vẫn chỉ năm đồng. Nhiều hơn một nghìn đồng tôi không kham nổi, tôi chỉ kiếm tiền nhiều trong ba tháng hè. Năm nay học P.C.B. tôi rảnh rất ít để dạy học luyện thi. Năm tới bắt đầu học Y Khoa, tôi sẽ không dư thì giờ và lợi tức khi đó chỉ trông vào những tháng hè cộng với tiền lương Quân Đội trả cho tôi nếu tôi thi đậu vào Quân Y. Tôi cho Khoa hay hết chuyện này. Hắn suy nghĩ rồi nói:
_Vậy phải thuê người dạy thế có khả năng trong thời gian mày bận học.
Tôi bàn:
_Thuê sinh viên bên luật khoa có khả năng và là con nhà giàu.
_Tại sao phải là con nhà giàu? Khoa hỏi.
Tôi đáp:
_Sinh viên con nhà giàu dạy học kiếm tiền xài thêm chứ không có ý muốn đoạt lớp học của mình.
Khoa quyết định:
_Vậy tao sẽ làm như mày nói và thuê hai người để có sự ganh đua ai cũng ráng dậy cho hay. Thuê một người, mình có thể bị bắt chẹt đòi tăng lương hoặc làm eo làm sách.
Tôi nói:
_Năm nay chưa phải thuê người dạy thế tao, nhưng học trò của mình thi đậu phải nhiều thì năm tới lớp học mới đông. Tao nghĩ số phần trăm thi đậu phải làm sao cho được bảy mươi lăm trở lên.
Khoa có vẻ đăm chiêu:
_Mày sẽ có lương Quân Y, còn tao chỉ trong cậy vào lớp dạy luyện thi trong suốt thời gian học Đại Học. Nếu lớp này tan rã, tao thật không biết sẽ ra sao.
Tôi bàn:
_Chuyện đó không xảy ra được vì bài học mình đem dạy ngắn gọn, dễ hiểu và đầy đủ; học trò bị gọi lên hỏi bài nhiều lần, làm bài tập nhiều; những học trò kém cỏi được theo sát giúp đỡ.
Khoa kết luận:
_ Hy vọng sẽ thành công như mày nghĩ. Tao sẽ để người dạy thế mày phụ trách những phần không quan trọng, ngoài ra sẽ hỏi học trò hay nói để biết họ dạy ra sao.
Tôi bàn thêm:
_Học trò thi rớt hai khóa nếu muốn tiếp tục học sẽ chỉ đóng nửa tiền. Điều này không bao giờ nói ra trước hai khóa thi.
Cuộc đời hai đứa tôi cứ thế êm trôi nhờ cố gắng và có lẽ cả may mắn. Chúng tôi học, kiếm tiền, sống vui và chờ ngày Chủ Nhật đi chơi Mỹ Tho.
Ngày Thứ Hai học và dạy học xong là tôi bắt đầu có niềm vui chờ đợi, chờ đợi để gặp những người tôi thích, những người rất quý giá đối với tôi, trong đó có Lan. Dưới con mắt người đời, Dì Ba, Hường và Lan chỉ là một bà chủ tiệm may nhỏ đông khách và hai cô thợ, tuy cả ba đều nhan sắc, nhưng với một tương lai không có gì chắc chắn để có được chồng cao sang. Tôi nghĩ trăm người trăm ý, ai đúng ai sai kết quả sẽ trả lời.
Khoảng ba giờ trưa Thứ Bảy Khoa thường đến chỗ tôi trọ, có lẽ để chia xẻ niềm vui chờ đợi đang lên cao bởi vì khi chia xẻ một niềm vui, niềm vui lớn lên.
_Mày ngồi xem báo chờ tao đi mua bia và chút thức ăn. Tôi nói với hắn rồi ra xe lái đi.
Mỗi đứa chúng tôi bây giờ uống được một chai Larue.
Có thể nói con đường khứ hồi Sài Gòn – Mỹ Tho chúng tôi đi đầy hoa mộng, xe chúng tôi lướt chạy là dòng thời gian êm đềm của những ngày vui, nhất là khi có hai cô gái ngồi vì đời lúc đó màu hồng và là những bài thơ.
Đôi lúc tôi suy nghĩ nếu Khoa đã không rủ, tôi có trở lại Tiệm May Như Ý để gặp lại Lan không. Câu trả lời là có. Tôi chỉ có ý chậm trở lại tiệm may mà thôi bởi vì khi theo ai rủ mình làm một chuyện gì là trong lòng mình đã muốn làm chuyện đó. Tìm ra điều này, tôi bỗng cảm động vì thấy Khoa đối với tôi thành thật và thẳng thắn hơn tôi đối với hắn. Khoa luôn luôn nói ra với tôi trước những gì hắn nghĩ và sẽ làm.
Tôi lại nghĩ nếu Khoa và tôi cùng thích một cô gái là Hường hoặc Lan thì sao đây. Rắc rối lớn sẽ xảy ra cho hắn và tôi. Hai đứa tôi sẽ có những cơn bão lòng dữ dội nhưng vẫn còn là bạn tốt với nhau bởi vì chúng tôi không chống lại được những gì tự nhiên và Il faut accepter la vie telle qu’elle est non telle qu’elle devrait e^tre (70) như Dì Ba đã nói. Như thế, có lẽ chúng tôi sẽ ít gặp nhau hơn và kẻ thất tình sẽ chỉ gặp vợ chồng bạn khi cần thiết. May thay, đó chỉ là tưởng tượng của tôi. Phải rồi, trong đời đều có may hoặc không may và sai một ly đi một dặm.

(70) Il faut accepter la vie telle qu’elle est non telle qu’elle devrait e^tre – La Mennais: Cuộc đời thật ra nó thế nào thì phải chấp nhận nó như vậy, không được bảo đời phải thế này thế nọ rồi mới chấp nhận – La Mennais (hay Lamennais).

Uống gần hết chai Larue, tôi nói với Khoa:
_Mọi chuyện tốt quá rồi nhưng đang vui đôi lúc tao khựng lại vì thoáng nghĩ tới Dì Ba. Tao sợ dì ấy cảm thấy lẻ loi khi hai cô gái và bọn mình quen nhau càng ngày càng thân. Cũng may mình đã không quá lộ liễu tỏ niềm vui và không săn đón các cô ấy nhiều.
Khoa phân tích:
_Dì Ba là một người tốt phải không nào?
_Phải, qua những chuyện Dì ấy làm và không làm. Tôi đáp.
Khoa tiếp tục:
_Dì học giỏi đậu Brevet cao vậy là người hiểu rõ ràng và đầy đủ những gì học được. Ba năm Trung Học sau Brevet (83) chỉ là học sâu rộng ra những gì đã học về văn học và học một chút triết học, ngoài ra là học khoa học kỹ thuật. Như vậy Dì Ba đủ là người trí thức thật sự. Những phát biểu và hành động của Dì chứng tỏ Dì là người libe’rale (84) nên không bị nhồi sọ bởi những gì không đúng từ bất cứ đâu.

(83) Đíp Lôm xưa: Brevet: brevet d’e’tudes du premier cycle (B.E.P.C.): bằng Trung Học Đệ Nhất Cấp của Pháp.
Mention Assez Bien: hạng Bình Thứ (điểm trung bình từ 12/20 tới 13,75/20 trong khi điểm đậu chỉ cần 9,75/20).
(84) Libe’ral: tole’rant a` l’e’gard de toutes les tendances et de leurs manifestations: chịu đựng được tất cả các khuynh hướng và biểu lộ của những khuynh hướng này: chịu đựng được tất cả những suy nghĩ, cảm nhận, ý kiến và quan niệm của người khác cũng như những phát biểu và hành động của những suy nghĩ, cảm nhận, ý kiến và quan niệm này.

Tôi đồng ý:
_Đúng lắm.
Uống một chút bia, Khoa nói tiếp:
__Dì Ba không phải là người tầm thường nên không có tính ganh tị hoặc ganh ghét như đa số người ta. Dì lý trí mạnh và không có những tình cảm vụn vặt không đúng chỗ nên đã ly dị ông chồng ngoại tình có vợ bé. Dì ba mươi tám tuổi đáng tuổi cha mẹ mình nhưng không phải là già theo quan niệm của những người vô tư không thành kiến. Vì vậy Dì không có mặc cảm già ế không tái giá được. Dì ở vậy có lẽ vì chưa gặp người vừa ý. Kết luận Dì Ba không cảm thấy lẻ loi chút nào.
Tôi thở phào ra vì trút được thắc mắc:
_Phải đó. Câu ca dao
Trai ba mươi tuổi đang xuân.
Gái ba mươi tuổi đã toan về già.
thật là khôi hài.
Khoa nói liền:
_Chứ sao. Tao nghĩ đàn ông nhìn vào những bà vợ nghèo đông con kém nhan sắc mà đặt ra câu ca dao này để thanh minh cho chuyện có vợ bé.
Tôi tiếp lời:
_Vậy mà người ta tin rầm rầm câu này cả bao thế kỷ. Tao nghĩ đàn bà khôn ngoan không ưa câu này nhưng vì chỉ nội trợ không làm ra tiền nên đành im chịu. Đúng là La raison du plus fort est toujours la meilleure (85).

(85) La raison du plus fort est toujours la meilleure – La Fontaine: Lý của kẻ mạnh bao giờ cũng thắng – La Fontaine.

Khoa hỏi:
_Mày biết chuyện Lucille Ball tái giá không ?
Tôi trả lời:
_Tao xem nhiều phim Mỹ người đẹp nổi tiếng Lucille Ball đóng nhưng không biết chuyện bà ấy tái giá.
Khoa kể:
_Năm 1940, khi hai mươi chín tuổi Lucille Ball lấy chồng xuất thân là một tay trống đẹp trai trong ban nhạc. Ông chồng Desi Arnaz người Cuba trẻ hơn Lucille sáu tuổi hay lẹo tẹo với gái trong ban nhạc làm Lucille rất đau khổ. Thấy vậy, mẹ Lucille bảo con gái rằng tuổi bốn mươi lăm là tuổi đàn bà còn nhan sắc hấp dẫn, vậy nếu muốn ly dị thì phải tính trước tuổi này (86)
Tôi nói:
_Như vậy là phải. Đàn bà thời nay bốn mươi tuổi tuy không còn trẻ nhưng chưa già và người ta sáu mươi lăm tuổi mới gọi là già.

(86) Lucille Ball ly dị Desi Arnaz năm 1960 khi bốn mươi chín tuổi.

TÔI CÓ BA MỐI TÌNH_Chương IV Mỹ Tho_Khai Phi Hạnh Nguyên

**************************************************

CHƯƠNG IV
Mỹ Tho

**************************************************

Con tầu hỏa làm như hết sức hú lên một tiếng thật dài, rồi thở phì phì, từ từ ngừng tại Ga Mỹ Tho.
_Mình xuống đây đi, tới nơi rồi. Anh Tám bảo Khoa và tôi.
Rời tầu, chúng tôi đi tới một chỗ đất rộng sạch, rồi đặt hành lý xuống đứng nghỉ.
Tôi hỏi:
_Nhà chắc gần đây phải không anh?
_Khoảng một cây số thôi em à. Nói xong, Anh Tám giơ tay xem đồng hồ, rồi lấy ra một điếu thuốc, châm lửa hút. Anh nhìn hai chiều đường, có vẻ tìm xe.
Tôi bàn:
_Nếu vậy mình có thể đi bộ khoảng mười lăm phút là tới nhà. Khoa và em mặc đồ thường thoải mái sẽ thay phiên nhau xách va ly của anh, hành lý bọn em nhẹ chỉ cần đeo lưng.
Khoa phụ họa:
_Đúng rồi, mình làm như vậy tiện nhất. Nói xong, hắn nhấc liền chiếc va ly về chỗ hắn
Tôi cười làm như chuyện đã rồi không cần Anh Tám quyết định:
_Vậy lần này anh về làng oai hơn trước nhiều, mặc bộ com lê mốt (9) lại thêm người tháp tùng.
Anh Tám sặc khói thuốc vì cười:
_Cám ơn hai em. Thằng Khánh nói chuyện vui thật.
Đường chiều Mỹ Tho nắng nhạt dần và khi trời gần hoàng hôn, chúng tôi đến trước cổng nhà Anh Tám, một ngôi nhà gạch hai tầng, mái ngói tây, có sân gạch rộng đằng trước. Hai bên sân là hai giải đất trồng hoa viền gạch đỏ. Quanh nhà có hàng rào tường thấp phia trên cắm cọc sắt nhọn.
Anh Tám bấm chuông, một con chó to đen, lông mượt, bốn bàn chân màu trắng, chạy ra sủa.
Nghe chủ gọi: “Lu, im ngay, người nhà”, con vật ngưng tiếng, rồi vẫy đuôi, chồm hai chân trước lên khe song cổng sắt. Anh Tám xoè tay đỡ lấy bàn chân của nó thò ra.
Một người đàn bà khoảng năm mươi tuổi, bới đầu, ăn mặc gọn ghẽ, từ trong nhà đi vội ra.
_Thầy Tám mới về.
_Bà Tư, ở nhà vẫn bình thường chớ?
_Dạ mọi việc vẫn thường. Bà Tư vừa trả lời vừa mở khóa cổng.
Nghe câu chào chủ của Bà Tư, tôi hiểu thêm Anh Tám vừa tên là Huỳnh Văn Tám vừa là người con thứ tám.
Khi chúng tôi vào đến hành lang thì đèn bật sáng, của từ từ mở. Đi ra với đứa bé trai khoảng bốn năm tuổi là một người đàn bà rất đẹp, uốn tóc, mặc đồ bộ màu tím hoa cà, chân mang dép. Tôi đoán ngay đó là vợ Anh Tám.
_Anh mới về.
_Em. Anh Tám đáp lời vợ xong cúi xuống ẵm con lên nựng, rồi quay liền về phía Khoa, giới thiệu:
_Em à, đây là Khoa, con anh Hoàng làm cùng sở với anh đó.
_Còn đây là Khánh, bạn học của Khoa. Hai đứa là khách của mình một tuần, rồi trở về Sài Gòn thi Ô Ran Bắc Đơ (10).
Khoa hơi cúi đầu:
_Em xin chào Chị Tám, hân hạnh được biết chị.
Tôi cũng làm y như hắn.
Chị Tám nhìn chúng tôi, thong thả lên tiếng:
_Chào hai em. Đi đường mệt không?
_Dạ không. Chúng tôi cùng đáp một lượt.
Chị Tám nói tiếp, vẫn rõ ràng thong thả:
_Bây giờ hai em đi theo Bà Tư về phòng nghỉ. Khoảng nửa giờ nữa tới phòng ăn dùng cơm kịp không?
_Cám ơn chị, nửa giờ sau chúng em sẽ có mặt. Tôi trả lời, rồi cùng Khoa theo gót Bà Tư sau khi bà cất chiếc va ly của Anh Tám.
Bà Tư mở cửa, chỉ căn phòng chúng tôi ở chung, rồi hỏi chúng tôi có cần gì không.
_Không, tất cả tốt quá rồi, cám ơn Bà Tư nhiều. Khoa trả lời.
Nửa giờ sau, Khoa và tôi đến.
Phòng ăn rộng sáng rõ trong ánh đèn vàng của mấy bóng đèn điện tròn trắng đục. Anh Chị Tám ngồi hai đầu bàn. Chị Tám chỉ Khoa và tôi ngồi hai bên bàn đối diện nhau. Chiếc bàn hình chữ nhật khổ 4 x 6 nhưng rộng, Khoa và tôi ngồi không chạm chân nhau, vậy là loại bàn lớn ăn tiệc nhiều người tôi đoán đã được dồn ngắn lại. Anh Tám thoải mái trong bộ py da ma màu xám nhạt, Chị Tám vẫn mặc đồ bộ vừa rồi.
Thấy Khoa và tôi mỗi đứa còn bận sơ mi trắng ngắn tay bỏ ngoài quần kaki, Chị Tám nói:
_Trong nhà hai em có thể bận như Anh Tám cho thoải mái.
Khoa nói:
_Dạ, để lần sau.
Tôi nghĩ vậy là tôi phải để dành py da ma sạch còn nếp để mặc ngồi ăn vì đang ở trong một gia đình trí thức giàu có và nền nếp. Tôi sẽ cho Khoa biết điều này.
Thấy Bà Tư đã bày xong món ăn lên bàn, Anh Tám hỏi:
_Hai em uống la de nhé.
Chúng tôi cám ơn nhưng từ chối nói không biết uống rượu, Anh Tám bảo Bà Tư:
_Lấy la de cho tôi thôi, Bà Tư.
Rót la de xong, Anh Tám cầm đũa lên nói:
_Nào, mời mọi người. Rồi anh nâng ly uống và bắt đầu gắp.
Tôi cầm đũa, nhìn trên bàn.
Hai liễn (11) đựng cơm nóng được đề gần hai góc bàn phía tay trái Anh Chị Tám nhưng không vướng tay ai vì bàn rộng.
Món ăn gồm có tôm khô củ kiệu để uống la de, canh chua cá, gà rô ti nước dừa, xà lách cà chua hành tây trộn dầu dấm muối đường tiêu bột và hai món làm tôi hơi ngạc nhiên là rau muống xào thịt bò và đậu tẩm.
Hai món này thường chỉ phổ thông ở Miền Bắc nhất là Hà Nội.
Đậu tẩm là tầu hủ chiên sơ lấy ra nhúng liền vào nước mắm đường hành xanh sắt nhỏ pha loãng với chút nước sôi để nguội.
Có lẽ thấy tôi nhìn hai đĩa rau muống xào thịt bò và đậu tẩm hơi lâu, Chị Tám cười nói:
_Anh Tám ra Hà Nội học Luật mấy năm, ăn rau muống xào thịt bò và đậu tẩm, rồi về dây nói chị làm hai món này.
Khoa và tôi cùng cười vui, Chị Tám nói tiếp
_Hai em dùng tự nhiên nhé. Món ăn đã được đề dành đầy đủ cho Bà Tư và trong bếp còn rất nhiều. Vì không muốn ăn thức ăn dư trên bàn nên ăn tới đâu múc tới đó vậy thôi.
Ăn được mươi phút Chị Tám hỏi:
_Hai em ăn vừa miệng không?
_Ngon quá! Khoa vừa nuốt xong trả lời liền.
Có lẽ thích câu nói của Khoa, Chị Tám cười nhẹ quay sang tôi:
_Còn em ăn được không?
Tôi nghỉ một giây đồng hồ rồi đáp một tràng :
_Ngon thật đó chị. Hôm nay em mới ăn gà rô ti nước dừa. Gà ướp rất thấm, da ròn ngon, thịt vừa chín tới. Đường và nước dừa bỏ đúng quá. Chắc có gia vị gì thêm và cách rô ti gì đặc biệt.
Món rau muống xào thịt bò và đậu tẩm một chín một mười Hà Nội.
Em thấy hình như cá lóc Mỹ Tho khác cá lóc bán ở Sài Gòn vì ăn béo ngon hơn và nhất là không xảm.
Vợ chồng Anh Tám cùng cười, Chị Tám nói:
_Cá lóc Mỹ Tho cũng như mọi nơi thôi. Mình đang ăn canh chua cá bông lau.
Rồi chị nhắc lại:
_Hai em ăn nhiều đi nghe.
Khoa đáp:
_Ăn nhiều vì thức ăn ngon và nhiều.
Chị Tám cười:
_Vậy món ăn ít ăn ít.
Tôi xen vào:
_Chuyện đó không có ở đây.
Anh Tám lắc đầu cười:
_Hai đứa này nói chuyện vui thật, uống chút la de nghe.
Khoa lên tiếng:
_Bọn em đã thử rồi, uống vào mệt người, ăn không ngon.
Anh Tám nhìn bọn tôi hơi lâu rồi lắc đầu cười nữa, bắt sang chuyện khác:
_Em à, Khoa và Khánh học khá lắm, thi đậu liền. Khoa đậu măng xông (12) chắc xin buộc (13) được.
Khoa cải chính:
_Em không được đâu anh vì em hai mươi mốt, quá tuổi, Khánh nó mười tám nếu xin thì được.
Chị Tám hỏi:
_Đậu Ô Ran xong các em tính học gì?
Khoa nói học Luật, tôi đáp sẽ thi vào Quân Y vì không có tiền học Đại Học.
_À Khánh, nhà em ở đường nào trên Sài Gòn, Ba Má khỏe chứ hả? Chị Tám hỏi tiếp.
Tôi trả lời tôi ở Đường Nguyễn Trãi, Chợ Lớn, Ba tôi khỏe, Má tôi mất lâu rồi.
Bữa cơm tối kéo dài hơn nửa giờ, xong Chị Tám nói mọi người ra phòng khách ngồi cho thoải mái ăn tráng miệng.
Tại bàn phòng khách có chuối, cam và bánh bía (14).
Anh Tám uống cà phê ăn bánh bía. Khoa và tôi cũng ăn bánh bía nhưng uống nước đá đường chanh muối. Chị Tám chỉ uống nước trà và ăn cam.
Tráng miệng mất khoảng hơn mười phút, sau đó chúng tôi cám ơn Anh Chị Tám rồi về phòng nghỉ.

(9) Mốt: mode: thời trang.
(10) Thi Ô Ran Bắc Đơ: Thi Vấn Đáp Tú Tài II.
(11) Liễn: hũ dầy lớn có nắp thường bằng sành tráng men dùng để đựng cơm nóng.
(12) Đậu măng xông (mention): đậu hạng cao.
(13) Buộc (bourse): học bổng.
(14) Bánh bía: bánh nướng nhân đậu xanh, đậu đỏ, khoai môn, sầu riêng, vân vân, có rất nhiều lớp bột mỏng bao ngoài.

Phòng có hai giường một người nằm kê song song, đầu gần sát tường; một cái dọc theo gần cửa sổ trông ra hành lang chạy dài suốt nhà. Khoa bảo tôi nằm cái giường kia gần tường.
_Mày sợ lạnh thì nằm cái giường này, xa cửa sổ. Hắn nói và tôi không phản đối. Hắn quen vừa như chỉ huy vừa như chăm sóc cho tôi.
Đèn tắt, phòng tối om, tôi nhìn ra cửa sổ chỉ thấy lờ mờ cây cối và nghe tiếng côn trùng bởi đây là miền quê. Tôi chưa ngủ được vì mới chín giờ tối, tôi thường ngủ từ mười hoặc mười một giờ tối đến sáu giờ sáng.
Tôi hình dung lại căn phòng với hai cái bục gỗ khá rộng dùng để hành lý, đặt tại hai góc dưới mỗi chân giường. Giữa hai bục là một cái khung treo mắc áo i nốc xy đáp (15) bóng loáng trông như khung gôn túc cầu nhỏ, dưới có bốn bánh xe để có thể xê dịch một cách trơn tru trên sàn đá hoa. Cây treo quần áo to và chắc không thể quằn xuống, trên có móc nhiều mắc áo đủ loại. Một cái quạt trần ở giữa phòng dưới có gắn một bóng đèn trắng đục có lẽ một trăm oắt (16) vì tỏa ra ánh sáng đầy đủ để đọc sách. Nút điện bật tắt quạt và đèn ở trên tường giữa hai giường. Mỗi đầu giường có một cái táp đờ nuy (17) có đèn và hộc để đựng sách báo.
Một cái bàn nhỏ hình chữ nhật kê giữa hai giường với hai chiếc ghế đệm ở hai đầu và một cái đèn ở giữa. Như vậy, về khuya một người muốn đọc sách báo hoặc viết lách không làm phiền người kia bởi vì ba cái đèn đều có a ba giua (18) dầy và đậm màu nên ánh sáng chỉ đủ cho người dùng và không chói mắt người kia. Đi ra khỏi phòng dùng cái cửa phía chân giường tôi. Cửa có tới ba bản lề để khỏi bị xệ và có thể mở ra sát tường, cách cái bục gỗ khoảng mười phân.
Nằm ngửa thoải mái trên chiếc giường nệm trắng tinh, tôi cảm thấy thích thú vô cùng và tiếp tục suy nghĩ về những gì thật bất ngờ xảy đến cho tôi trong bốn mươi tám tiếng đồng hồ vừa qua. Khăn trải giường trắng tinh để bảo đảm sạch sẽ tuyệt đối, điều nầy quan trọng đối với khách phụ nữ. Ghế bọc đệm để ngồi khỏi bị chai mông, điều này cũng quan trọng đối với khách phụ nữ. Bàn ăn bề ngang thật rộng để bày món ăn ở giữa dọc theo chiều dài, với muỗng lớn, nĩa và kẹp gắp sẵn sàng để thực khách lấy thức ăn vào bát hoặc đĩa của mình. Bàn ăn bề ngang thật rộng cũng để nữ thực khách không bị … đụng chân một cách vô tình hay cố ý, đây mới là điều tế nhị nhất.
Hôm nay tôi học được những gì Người Pháp gọi là sự đơn giản lịch sự và tế nhị. Ai ghét người giàu sang, tôi không có ý kiến. Riêng tôi, nói chung tôi ngưỡng mộ sự nền nếp và tế nhị trong cuộc sống gia đình của hạng người này.
Tôi suy nghĩ lung tung như vậy rồi ngủ lúc nào không hay.
Khi tôi rửa mặt đánh răng xong trở về phòng, Khoa nói Bà Tư mới đến cho biết là tám giờ rưỡi dùng điểm tâm với Anh Chị Tám.
Tôi đáp:
_Bây giờ mới bảy giờ, còn sớm chán.
Tôi lục táp đờ nuy tìm ra được hai Tạp Chí Phổ Thông và Se’lection du Reader’s Digest (19). Tôi lược qua các mục lục để chọn bài đọc.
Ngồi bàn tôi thấy ánh bình minh rọi chéo vào cửa sổ, từ trái sang phải. Vậy là nhà Anh Tám Hướng Đông Nam.
Thời chạy loạn sau 1945, tôi ở với người bác ruột tại quê nhà cách Hà Nội mười tám cây số. Tôi thường nghe người lớn ngồi nói chuyện khen nhà Hướng Đông Nam. Thấy nhà bác tôi Hướng Nam, tôi hỏi:
_Bác ơi, nhà Hướng Đông Nam tốt tại sao nhà mình lại chọn Hướng Nam.
Ông nghĩ một chút rồi thong thả đáp:
_Nhà Hướng Đông Nam buổi sáng nắng chiếu chéo vào hai mái nhà, tường bên trái và tường trước. Buổi chiều mặt trời chiếu chéo ngược vào hai mái, chiếu chéo vào tường bên phải và tường sau. Như vậy suốt ngày nắng chiếu chéo vào mọi chỗ bên ngoài nhà, nên mùa Hè đỡ nóng và mùa Đông đỡ lạnh. Ngoài ra người ở trong nhà không bị chói mắt vì ánh nắng không rọi ngay mặt như nhà Hướng Đông hoặc Hướng Tây.
Thấy bác tôi không nói tiếp, tôi nhắc:
_Nhưng sao nhà mình lại chọn Hướng Nam?
_Lấy cho tao một cái đóm đã. Ông trả lời sau khi nhắp một ngụm nước trà.
Tôi nhanh nhẹn xuống nhà ngang là nhà xay lúa và dễ dàng tìm được một cái đóm thật tốt. Đóm khô, đủ dầy và là khúc giữa của lóng tre nên không có mắt. Như vậy ngọn lửa châm sẽ to ngay, cháy đều và từ từ khi người ta dùng đóm hút thuốc lào. Nhả hết khói thuốc, bác tôi cắt nghĩa:
_Nhà mình làm mùa nên phải Hướng Nam để mặt trời buổi sáng từ bên trái mọc lên, chiếu vào sân trước nhà và đứng bóng lúc trưa. Rồi mặt trời xuống và lặn về bên phải là Hướng Tây. Như vậy suốt ngày sân được nóng nhiều, tốt cho việc phơi lúa và phơi rơm rạ cùng các thứ khác.
_Ơ thì ra như vậy. Tôi nói rồi bỏ đi chỗ khác.
_Khoan đã. Bác tôi vẫy tay gọi giật tôi lại rồi ông tiếp tục:
_Sắp sửa lên Hà Nội học rồi. Phải chăm học nghe chưa.
_Vâng. Tôi đáp.
Ông nhấn mạnh:
_Tất cả ở trong quyển sách. Ô tô nhà lầu vợ đẹp con khôn đều ở trong quyển sách, nhớ chưa.
_Dạ nhớ. Tôi lí nhí trả lời vì ngượng quá khi nghe bốn chữ “vợ đẹp con khôn”.
Sau đó đi học tôi xem sách thấy Người Pháp cũng thích nhà Hướng Đông Nam. Họ cũng giải thích như bác tôi, một người nhà quê mù chữ, không biết đọc. Nhưng họ nói thêm rằng nhà Hướng Đông Nam mặt ngoài ít bị vi trùng và rêu mốc vì được nắng trong ngày chiếu mọi chỗ. Giáo dục của Người Pháp là Giáo Dục Tú Tài Quốc Tế (Baccalaure’at International – International Baccalaureate), ngoài việc đào tạo một công dân tốt, còn đào tạo một con người tốt có khả năng, vì vậy luôn luôn cắt nghĩa, tránh học thuộc lòng, và rất kỵ đem những gì sai, không có bằng chứng vào đầu óc, mà họ gọi một cách khinh bỉ là rác rưởi.

Bữa ăn sáng tại nhà Anh Chị Tám gồm có bánh mì, trứng gà ốp la (oeufs au plat), chuối và cà phê.
_Hai cậu dùng mấy trứng. Bà Tư hỏi hai đứa tôi.
_Cho tôi ba, Bà Tư. Khoa nói.
_Tôi cũng ba, cám ơn Bà Tư. Tôi nói theo.
Anh Tám ăn ba hột gà, Chị Tám hai.
Tới cữ cà phê, tôi định uống cà phê đường để xem cà phê nhà Anh Tám ngon tới chừng nào. Nhưng khi thấy hộp cà phê tan liền cùng một thứ như cà phê gia đình tôi dùng, tôi đổi ý uống cà phê sữa, ngon hơn mặc dầu vị cà phê không thấy rõ rệt như trong cà phê đường.
Ăn xong chúng tôi về phòng thay quần áo để Anh Tám dắt đi thăm bà con và người quen của anh.
Cuộc thăm viếng mất khoảng hai tiếng đồng hồ.
Tôi thấy sự thật là Anh Tám nghỉ phép thường niên về quê ở lâu nên tới thăm bà con và người quen, tiện dịp dắt hai đứa chúng tôi đi theo cho vui và cũng để cho chúng tôi biết về người miền quê Nam Việt, chứ không phải như Khoa đã nói rằng Anh Tám đem chúng tôi đi giới thiệu. Chúng tôi là cái gì mà phải đem đi giới thiệu và giới thiệu để làm gì, nghĩ tới đây tôi thấy buồn cười.
Rõ ràng các chủ nhà và Anh Tám ưa thích nhau. Họ cười nói vui vẻ tự nhiên. Ngoài ra, tôi thấy Anh Tám được trọng nể thật sự, nhất là đối với người quen của anh, họ dạ thưa luôn miệng, một điều Thầy Tám, hai điều Thầy Tám, một cách vui vẻ làm như Anh Tám tới thăm là một điều vinh dự.
Tôi thấy vui quá và lại càng vui thêm khi biết hai đứa tôi được để ý vì là hai Bắc Đơ (20) từ Sài Gòn xuống và có giọng nói lạ. Chúng tôi được gọi bằng “Cậu” nhưng sau khi chúng tôi gọi những người lớn tuổi là “Bác”, “Chú”, “Dì” và xưng “Cháu”, các người này đổi liền sang “Cháu Khoa”, “Cháu Khánh”. Họ hỏi thăm về gia đình và gia quyến chúng tôi, họ hỏi về khí hậu ở Hà Nội. Có người lại hỏi tôi về những nơi như Đồ Sơn, Vịnh Hạ Long, Sầm Sơn, vân vân ngày xưa họ đã du lịch bây giờ ra sao. Sau cùng họ hỏi chúng tôi thấy Sài Gòn thế nào, có thích xem cải lương không, nghe Người Sài Gòn nói có hiểu hết không.
Tôi chậm rãi trả lời gia đình Ba tôi, mẹ kế tôi và các em tôi sống ở Nha Trang, tôi vào Sài Gòn trọ học được một năm, mẹ tôi mất khi tôi gần ba tuổi. Tôi chỉ biết Hà Nội và quê tôi cách Hà Nội mười tám cây số, tôi chưa đi Đồ Sơn, Vịnh Hạ Long, Sầm Sơn bao giờ. Tôi nói Hà Nội đông người hơn Sài Gòn. Tôi không thích mùa Đông ở Hà Nội vì sợ lạnh. Sài Gòn ban ngày đỡ nóng hơn Hà Nội mùa Hè, ban đêm rất dễ chịu vì mát, cùng lắm tôi chỉ cần đắp một cái mền khăn lông là ngủ rất ngon. Sài Gòn các thứ rẻ hơn Hà Nội. Tôi chưa xem hát cải lương. Bây giờ Người Sài Gòn nói gì tôi cũng hiểu. Trả lời câu hỏi tôi có bạn Người Sài Gòn không, tôi nói có chứ vì tôi học Lớp Tú Tài II Trường Pe’trus Ký nên có nhiều bạn Người Sài Gòn, đặc biệt là tôi thường đến nhà một người bạn học ở cùng xóm để học chung. Khi được hỏi tôi thấy Trường Pe’trus Ký thế nào, tôi đáp Trường Pe’trus Ký khá lớn, đẹp, yên tĩnh và kỷ luật nghiêm. Tôi kể một lần tôi đi học trễ bị thầy giám thị dắt tôi vào văn phòng nhận giấy cảnh cáo. Một lần khác đang đứng chờ vào lớp, tôi bị quất một thước kẻ ngay cánh tay phải, tôi giật mình nhìn sang thấy thầy giám thị. Ông hạ cây thước xuống, nói: “Trò đứng ra ngoài hàng, đứng vô cho ngay”. Người hỏi tôi nhiều câu từ nãy tới giờ là một ông đứng tuổi, bà con anh Tám. Ông lắc đầu cười, hàm răng trắng đẹp, hỏi tiếp: “Cháu có ghét ông giám thị này không?”. Tôi đáp: “Cháu thấy các thầy dạy học, các thầy giám học và giám thị đều là những người có bằng cấp, phải thi đậu công cua (21) mới được nhận vào học Trường Cao Đẳng Sư Phạm Hà Nội, rồi tốt nghiệp sau nhiều năm học tập. Các thầy có khi tức giận học trò nhưng chỉ một lúc, vì học trò lười học hoặc phạm kỷ luật. Các thầy không bao giờ ghét học trò nên cháu không bao giờ ghét các thầy”. Ông cười thành tiếng rồi xoè tay ra chờ trước mặt tôi mà nói: “Bác xưa cũng học trường Pe’trus Ký”. Tôi cười bắt tay ông: “Ơ vậy bác cũng đã học ở đó” Ông đứng dậy vào nhà trong lấy thêm nước ngọt cho tôi và Khoa. Lúc này tôi biết tại sao ông đã hỏi tôi những câu tự nhiên và hay như vậy.
Có thanh niên bằng hoặc hơn tôi một hai tuổi nói chuyện với tôi một cách tự nhiên nhưng có sự nể nang thấy rõ và tự động xưng “em”. Tôi ngại ngùng, hơi cảm động và nhận ra cái Bắc Đơ thật là to lớn. Chính phủ tuyên truyền nói rằng Việt Nam Cộng Hòa mười bảy triệu người, nhưng giáo sư địa lý lớp tôi nói Miền Nam mười triệu dân trong khi tôi thấy thí sinh thi Tú Tài II “toàn quốc” chỉ có khoảng năm nghìn người.
Các cô trạc tuổi tôi có vẻ hiếu kỳ khi thấy hai đứa tôi. Chúng tôi chào hỏi trước, điều này là bắt buộc đối với phái nữ. Vài người đẹp còn quanh quẩn đôi ba phút chỗ chúng tôi nói chuyện với mọi người. Tôi đi tới chào hỏi, các nàng cười tươi bắt chuyện những hơi thẹn thùng và có vẻ e dè.
Tôi tự hỏi các cô gái này tại sao lại phải e dè với hai đứa tôi. Chúng tôi có ăn thịt ăn cá gì các cô đâu, chúng tôi được Thầy Tám dắt về, chúng tôi là dân ăn học.
Rồi tôi được biết sự e dè đây là sự dè đặt về mối tình cảm của các cô cho trai trên Sài Gòn, trai giàu có và trai địa vị. Các cô nghĩ rằng trai trên Sài Gòn và trai giàu có thường không trung thành với vợ; và bác sĩ, dược sĩ, nha sĩ, kỹ sư, luật sư nói chung muốn vợ vừa đẹp hoặc hạp nhãn lại vừa giàu.
Sau cuộc viếng thăm, anh Tám nói chúng tôi tự do đi chơi trong vùng quê Mỹ Tho và chúc chúng tôi nhiều vui, may mắn.

(15) I nốc xy đáp: inoxydable: kim loại không rỉ sét.
(16) Oắt: watt: đơn vị công suất của bóng đèn điện, bóng điện càng nhiều watts càng sáng nhiều.
(17) Táp đờ nuy: table de nuit: bàn vuông nhỏ để cạnh đầu giường có đèn với chụp đèn và có hộc đựng sách báo.
(18) A ba giua: abat-jour: cái chụp đèn.
(19) Se’lection du Reader’s Digest: tạp chí tiếng Pháp gồm những bài dịch ra tiếng Pháp từ các bài chọn lọc trong tạp chí Mỹ Reader’s Digest.
(20) Bắc Đơ: Tú Tài II.
(21) Công cua: concours: thi tuyển.

TÔI CÓ BA MỐI TÌNH_Chương III Chuyến Tàu Hỏa_Khai Phi Hạnh Nguyên

**************************************************

CHƯƠNG III
Chuyến Tầu Hỏa

**************************************************

Tôi đến nhà Khoa rồi chúng tôi cùng nhau đi bộ sớm ra ga xe lửa Đường Lê Lai vì Khoa ở Đường Lê Thánh Tôn gần đó. Chúng tôi sẽ gặp Anh Tám tại chỗ bán vé. Trong khi ngồi chờ, Khoa cho biết Anh Tám họ Huỳnh chữ đệm Văn là một công chức khá cao cấp, tính tốt, hay giúp đỡ và rộng rãi. Ngoài ra, Anh Tám thích biết về người ta và địa phương. Tôi đồng ý, bàn thêm:
_Tao đoán Anh Tám mua vé hạng nhì. Diện như anh ấy không ngồi hạng ba như mình đâu. Mày chưa đi xe lửa chắc không biết, tao đã một năm nay từ Sài Gòn về Nha Trang thăm nhà vài lần. Hạng ba là hạng bét ngồi chung với khách đi tầu bình dân và các bà buôn hàng chuyến nên ồn ào và xô bồ.
Anh Tám đến rất đúng giờ và cả ba chúng tôi xách hành lý lên tầu. Anh ngồi toa hạng nhì đúng như tôi nói.
Chúng tôi ngồi trên tầu được một lúc thì Anh Tám từ toa trên xuống hỏi han rồi rủ lên toa restaurant (3) đãi chúng tôi. Chúng tôi cám ơn nhưng từ chối nói rằng đã ăn uống đầy đủ ở nhà, ngoài ra chẳng bao lâu sẽ tới Mỹ Tho.
Thấy Anh Tám đứng nói chuyện hơi lâu, tôi lên tiếng:
_Anh lên toa trên nghỉ đi. Ở đây lâu bộ com lê Orlon của anh có thể bị thủng lỗ bởi những đốm lửa than bay vào vì toa này rất gần đầu máy, em đi tầu ngồi đây vài lần rồi.
_Vậy hả, cám ơn em nghe. Nói xong, Anh Tám cười, trở về toa trên.
Tôi nhìn theo anh trong bộ com lê bốn túi Hồng Kông, hàng Orlon màu trắng, trên đôi giầy hai màu nâu trắng mới đánh kem (4) và xi (5) bóng loáng.

(3) Toa restaurant: toa quán ăn.
(4) Kem: kem trắng để đánh giầy trắng.
(5) Xi: cirage nâu, đen, hoặc trong không màu để đánh giầy, còn gọi là xi ra.

Tầu chạy một hồi lâu, tôi cảm thấy hơi mệt, nhưng không ngủ ngồi được, đành dựa lưng nghỉ. Bên cạnh tôi, Khoa đã ngủ từ bao giờ.
Tôi suy nghĩ miên man và cảm thấy hơi ngượng ngập trong cuộc đi chơi này vì mới quen người lạ chớp nhoáng mà được ngay một đặc ân. Tôi sẽ phải làm gì đây để được tự nhiên và xứng đáng với lòng tốt của Anh Tám khi sống miễn phí một tuần lễ trong gia đình anh. Tôi băn khoăn một lúc rồi bỗng nghĩ ra … Đúng rồi, tôi sẽ làm như thế …
Khoa đã nói cho tôi biết Anh Tám có vợ một con tại Mỹ Tho trong tương lai sẽ bán nhà ở đó và dọn lên Sài Gòn. Hiện mỗi tuần trưa Thứ Bảy Anh Tám lái Vespa về Mỹ Tho thăm gia đình rồi chiều Chủ Nhật lái về Sài Gòn để sáng Thứ Hai đi làm. Mỗi năm anh được nghỉ phép hai lần về ở Mỹ Tho với vợ con. Lần này vì dắt Khoa và tôi về chơi quê anh nên anh phải đi xe lửa với chúng tôi. Khoa nói thêm Anh Tám sẽ dắt bọn tôi giới thiệu với bà con và người quen của gia đình rồi để chúng tôi tự do đi chơi vùng quê. Mục đích chính của anh là cho chúng tôi một cơ hội để hiểu biết về thôn quê Nam Việt. Anh Tám đỗ Cử Nhân Luật Khoa Tiếng Pháp tại Hà Nội.
Tôi lơ đãng nhìn quanh toa tầu và bỗng ngừng lại trước đôi mắt thân thiện của một bà buôn hàng chuyến ngồi gần trước mặt. Tôi khẽ gật đầu mỉm cười:
_Chào bà. Bà làm ơn giúp cho. Khi nào còn mười lăm phút tới Mỹ Tho, xin bà nói cho tôi biết.
_ Được, dễ mà, chừng đó tôi sẽ cho cậu hay. Đi xe lửa Mỹ Tho lần đầu à, đi theo thầy bận đồ trắng hồi nãy phải không?
_Dạ phải.
Tôi tính lúc đó sẽ rủ Khoa lên toa hạng nhì gặp Anh Tám rồi cùng anh xuống tầu. Như vậy không bị lạc và không làm phiền anh phải xuống tìm bọn tôi.

Khoa vẫn còn ngủ. Nhìn tấm thân lâu lâu cựa quậy theo cái miệng chép chép của hắn tôi thấy buồn cười, khẽ lắc đầu. Tôi phải công nhận dễ ngủ như hắn sướng thật.
Chúng tôi quen nhau từ khi tôi mười hai tuổi, hắn mười lăm.
Khi Khoa được bảy tuổi và đứa em trai một tuổi thì mẹ mất vì lao phổi thời đó không có thuốc chữa.
Mẹ tôi cũng bị bệnh này và mất lúc đứa con đầu lòng là tôi được hơn hai năm.
Chúng tôi không muốn bạn phải tốn công, tốn của cho mình khi không cần thiết và chúng tôi sẵn sàng giúp nhau dù bị thiệt thòi.
Khoa và tôi có lẽ không thể thiếu nhau.
Hắn với tôi có khi tranh cãi nhưng không giận nhau và cuối cùng thường đồng ý.
Tranh cãi dường như ít đi và đồng ý nhiều hơn sau khi chúng tôi gặp một thầy bói Tầu già.

Vào một buổi trưa hè nóng nực tại Sài Gòn, sau khi lĩnh lương dạy học tư gia, Khoa và tôi ngồi uống cà phê đá trong nhà, nhìn ra đường. Hắn bỗng đứng dậy đi ra cửa, vẫy tay hô lớn:
_Ông ơi, ông ơi … vô đây!
Bên kia đường, một ông già mù mặc y phục Tầu, cổ như deo vài cái mai rùa, một tay khua gậy, một tay được đứa con gái khoảng mười hai tuổi nắm dắt xuống đường. Cô gái nhỏ này tay kia thỉnh thoảng lắc chuông.
_ A thì ra Khoa gọi thầy bói vào xem. Tôi tự nhủ và lấy làm lạ vì hắn không khi nào tin bói toán.
Hắn thường nói: “Bói cái gì, có thầy bói nào biết được người ta bao giờ chết đâu”.
Bài làm Luận Đề Luân Lý (Dissertation Morale, Essay) Aide-toi, le ciel t’aidera (Ngươi hãy tự giúp ngươi rồi Trời sẽ giúp ngươi) khi xưa của hắn được nhiều điểm nhất lớp và được đọc lên cho mọi người nghe.
Tôi lên tiếng:
_ Mày mới quen được em nào đẹp nên muốn xem bói phải không?
_Không. Khoa trả lời gọn lỏn.
Tôi liền đoán có lẽ hắn vì chạnh lòng, nhất là khi thấy đứa con gái nhỏ dắt ông thầy bói già mù.
Khoa chỉ hai chiếc ghế trống trước mặt rồi bảo ông già và đứa con gái:
_Ngồi xuống đi ông, ngồi xuống em. Ông xem bói lấy bao nhiêu đây.
Ông già trả lời ba chục đồng. Tôi tính ra số tiền này mua được sáu tô phở, sáu tô mì, hoặc sáu tô hủ tíu.
_Được rồi, tôi trả ông ba chục. Uống chút nước rồi hãy bói. Nói xong, Khoa vào nhà trong lấy ra hai cái ly lớn đầy nước đá cục, hai chai xá xị, một ổ bánh mì lớn và một nải chuối.
Tôi hiểu rồi, hắn chỉ muốn cho ông già và đứa con gái một số tiền và chút gì để ăn uống.
Thấy ông già cầm ly lên còn ngại ngùng suy nghĩ chưa uống, tôi nói rõ:
_Nước ngọt, bánh mì và chuối đãi ông đó. Chúng tôi mỗi người vẫn trả ông ba chục đồng. Ông bói hay sẽ được thêm tiền thưởng.
Quay sang đứa con gái, tôi hỏi:
_Em bao nhiêu tuổi?
_Em mười một.
_Ông đây là gì của em?
_Ông Ngoại.
_Mẹ em làm gì?
_Chết rồi.
Tôi đây, Khoa lắc đầu lên tiếng cắt ngang:
_Thôi mày.
Tôi im và ông thầy Tầu già bắt đầu bói.
Ông hỏi ngày và giờ sinh của Khoa, rồi đặt bốn đồng trinh vào giữa một cái đĩa sành trũng, tráng men, vừa đủ lớn và có hình vẽ màu xanh. Một cái mai rùa được úp lên đĩa, phủ kín các đồng trinh. Ông thầy bói cầm đĩa lên, kẹp chắc vào mai rùa, lắc kỹ, sau đó mở đĩa, cầm sờ cẩn thận các mặt đồng trinh ngửa lên. Ông bấm đốt ngón tay, miệng lẩm bẩm, rồi đằng hắng cất tiếng.
Ông bảo Khoa Tuổi Đinh Sửu, cầm tinh con trâu, Mệnh Giản Hạ Thủy. Khoa hỏi Giản Hạ Thủy là gì và được trả lời là nước dưới rạch.
_ Nước dưới rạch chảy bên đường đó mà . Ông cắt nghĩa bằng Tiếng Việt lơ lớ.
Cái vẻ cẩn thận nghĩ rồi mới nói của ông khác hẳn những thầy bói nam hoặc nữ ăn diện bảnh bao hoặc lộng lẫy, thao thao bất tuyệt làm như tài giỏi, nhìn khách hàng bằng đôi mắt ranh mãnh cố đọc tư tưởng của họ mà nói cho vừa lòng, còn chuyện tương lai thì nói chung chung hoặc đầy hy vọng.
Ôi, ông thầy bói Tầu già mù này có khác chi những văn thi nhạc sĩ đầy khả năng, cặm cụi say mê sáng tác, chẳng để ý đến độc giả, khán thính giả thích gì để rồi phải sống một cuộc đời có khi nghèo khổ.
Tôi bỗng để ý đến ông hơn. Trong cái vẻ già nua nghèo khổ, dung mạo ông còn đẹp, nhất là hàm răng còn đủ, đều đặn vừa phải, không móm không hô (6). Ở đứa cháu gái lem luốc của ông, nụ cười đẹp hơn vì tuổi trẻ.
Thấy cô gái nhỏ dốc ly nước đá cục đã hết xá xị lên uống, rồi đặt xuống, nhìn ổ bánh mì, tôi vào nhà trong lấy thêm một chai xá xị, một cái đĩa và con dao. Tôi rót xá xị vào ly của nó, rồi cắt một khoanh bánh mì để vào đĩa bên cạnh một quả chuối tôi mới bẻ khỏi nải. Tôi nói:
_Ăn đi em. Ăn bánh mì với chuối cũng ngon lắm đó.
Đứa con gái nhìn tôi rồi ăn. Có lẽ nó chưa bao giờ ăn bánh mì lò điện đắt tiền hơn bánh mì thường.
Theo lời bói toán, Khoa Tuổi Sửu sinh sáng sớm nên cuộc đời vất vả, nhưng Khoa đứng Chữ Đinh thành rất tốt.
_Đàn ông đứng Chữ Đinh là tốt nhất đó mà.
Ông thầy bói nói.
Khoa hỏi tốt nhất là tốt làm sao và được trả lời ngay:
_Là học cao, làm lớn, có tài, có tiền đó. Nghe tới đây, Khoa phì cười, tôi đoán có lẽ hắn vừa thích vừa không tin lắm. Hắn có vẻ thích hơn và trầm ngâm khi nghe hắn Mệnh Giản Hạ Thủy là người có tình, nghĩa là người thương người khác và được người khác thương lại.
Tôi nhắp ly cà phê đá, nhìn ra đường. Trời nắng to hừng hực. Tôi dựa lưng vào ghế, nghe tiếng nói đều đều của ông thầy bói như nghe tiếng giảng đạo trong nhà thờ hoặc trong chùa. Tôi chẳng có đạo gì, chỉ theo bạn đi nhà thờ và đi chùa.
_Đến lượt mày kìa Khánh. Xem hay không thì bảo. Khoa lên tiếng.
Tôi trả lời sau khi nhìn đứa cháu gái nhỏ của ông thầy bói già mù Người Tầu:
_Xem thì xem.
Cũng như đối với Khoa, sau khi hỏi ngày và giờ sinh của tôi, rồi gieo quẻ, bấm đốt ngón tay tính quẻ, ông thầy bói bảo tôi Tuổi Canh Thìn, cầm tinh còn rồng, Mệnh Bạch Lạp Kim.
Tôi hỏi và được ông giải nghĩa Bạch Lạp Kim là vàng của cây đèn bạch lạp.
Ông nói tôi sinh trễ trong năm Thìn nên cầm tinh nguyên con rồng. Mệnh Kim nguyên con rồng thường suy nghĩ nhiều hơn yêu ghét nên thích chính xác công bằng. Là vàng của cây đèn bạch lạp nên cuộc đời tôi quanh quẩn với những người giàu có, địa vị. Vì có hai điều này nên tôi được người giỏi, người tốt ưa thích.
_Nguyên con rồng Bạch Lạp Kim thì nước da trắng, đào hoa nữa đó. Ông thầy bói cười ròn.
Khoa bỗng cắt ngang:
_Ông ăn bánh mì với chuối nhé. Bánh mì lò điện đó.
Ông già bị ngưng nói chưa kịp trả lời, Khoa quay sang đứa con gái:
_Em cắt bánh mì, bẻ chuối cho ông Ngoại ăn đi.
Rồi hắn cười với tôi:
_Khoái tỉ chưa mày. Dân Bắc Mát (7) vừa được ca tụng vừa được cắt nghĩa không mê sao được. Mày trả thêm tiền thưởng đấy nhé.
Tôi cười, lắc đầu.
Ông già vừa thong thả ăn bánh mì với chuối, vừa bói tiếp:
_Cái này không được tốt, đứng chữ Canh thì mồ côi sớm, hay là dù cuộc đời có tốt đến đâu cũng không được vui hoàn toàn, có khi bị luôn hai thứ đó mà.
Ông ăn hết chỗ bánh mì chuối trên tay, cuộn tròn gọn ghẽ vỏ chuối, cẩn thận đặt xuống bàn, im lặng một lúc rồi nói:
_Hai nị có hỏi gì không?
Khoa lên tiếng:
_Tuổi Đinh Sửu và Tuổi Canh Thìn là bạn với nhau có tốt không?
_Tốt chứ, Kim sinh Thủy, Đinh Sửu nhờ Canh Thìn. Nhưng hai tuổi xung nhau, hay cãi nhau đó mà, cãi nhau trung bình thôi. Thìn Tuất Sửu Mùi tứ hành xung, Thìn cách Tuất rồi mới tới Sửu, cãi nhau không nhiều đâu.
Tôi hỏi làm thế nào khỏi xung tuổi.
Ông Tầu cười lắc đầu:
_Phải chịu thôi. Nhịn nhau một chút thôi đó mà.
Khoa gói bánh mì trong bao gọn lại rồi đẩy tới cạnh nải chuối, bảo đứa con gái cất vào bị.
Hắn móc ra ba chục đồng bỏ lên đĩa, tôi cũng để vào ba chục đồng.
_Trả ông sáu chục đồng tiền quẻ trên đĩa rồi đó. Khoa kết luận.
Chờ ông già thầy bói mù cầm tiền lên, sờ sờ kiểm soát xong, tôi lên tiếng:
_Tôi thưởng ông hai chục đồng này. Rồi tôi dúi tiền vào bàn tay ông.
Ông Tầu xô ghế đứng dậy, bàn tay phải nắm nhẹ lại ngang ngực, lòng bàn tay trái úp lên rồi nói: “Cám ơn, cám ơn, tó chẻ, tó chẻ” (8). Đứa con gái cúi đầu nói theo: “Cám ơn hai anh”.
Chúng tôi chia tay.
Khoa có vẻ cảm động bảo tôi:
_Gặp mấy bà, mấy cô hàng xóm hỏi coi bói hay không, mày nói hay nghe chưa, cho ông già có khách.

Đó là lần xem bói chung duy nhất của Khoa và tôi, lần xem bói có thể nói là lịch sử vì sau đó chúng tôi nhịn nhau. Phần tôi, tôi vương vấn suốt đối với chữ Canh …

(6) Hô là vẩu.
(7) Bắc Mát là Tú Tài Toán.
(8) Tó chẻ là cám ơn.

TÔI CÓ BA MỐI TÌNH_Chương II Bất Ngờ_Khai Phi Hạnh Nguyên

**************************************************

CHƯƠNG II
Bất Ngờ

**************************************************

Hôm ấy, còn gần hai tuần lễ nữa mới đến ngày Thi Vấn Đáp Tú Tài II tại Sài Gòn, không có gì làm, tôi đạp xe đến nhà bạn chơi. Gặp tôi, Khoa nói:
_ Khánh, tao sắp đi chơi Mỹ Tho một tuần.
Tôi hỏi:
_Sướng nhỉ, tiền đâu ra mà đi chơi thế?
_Tiền bạc gì đâu, tao chỉ phải mua vé xe lửa học sinh nửa tiền thôi.
Tôi hỏi tiếp thì Khoa cho biết khi đến Mỹ Tho, Anh Tám, Xếp (Chef, Boss) Ông Bô (1) hắn sẽ cho hắn ăn ở miễn phí để hắn có dịp biết thôn quê Miền Nam.
Tán dóc một lúc lâu hết chuyện, tôi về.
Vừa ra đến cửa, khi tôi đang lúi húi mở khóa xe đạp, bỗng một người lái Vespa (2) xịch tới cách vài bước.
Khoa reo lên:
_Anh Tám!
Tôi nhìn ra thấy một đàn ông dong dỏng cao trạc mới ngoài ba mươi, rất diện, đang dựng chiếc xe bóng loáng, rồi tháo cặp kính mát bỏ bao.
Anh Tám giơ tay bắt tay Khoa:
_Chào em! Mai gặp anh một giờ trưa tại ga xe lửa.
Nói xong Anh Tám nhìn sang tôi.
Khoa nhanh miệng giới thiệu:
_ Đây là Khánh, bạn học em đó Anh Tám.
Tôi tiến tới khẽ cúi đầu :
_Em xin chào Anh Tám.
_Chào em. Vừa nói, Anh Tám giơ tay ra.
Tôi bắt tay :
_ Em hận hạnh được biết anh.
_Hai em bạn học với nhau bao lâu rồi?
Tôi nói Khoa và tôi hoc chung lớp cuối cùng Tiểu Học và hai năm Trung Học ở Hà Nội, sau đó tình cờ ngồi thi Tú Tài II cùng phòng tại Sài Gòn vì hai tên Khánh và Khoa gần nhau theo thứ tự ABC.
Anh Tám nói:
_Hên quá há. Em muốn đi chơi Mỹ Tho không? Rồi thấy tôi chần chừ, anh nói tiếp:
_Em đi chung với Khoa cho có bạn. Ăn ở nhà anh, hai em không tốn kém gì hết. Đi chơi cho biết thôn quê Miền Nam.
_Vậy thì em đi. Anh tốt với chúng em quá, em cám ơn anh rất nhiều.

(1) Ông Bô: tiếng nói trại đi của hai chữ Ông Bố, nghĩa là cha.
(2) Vespa: xe động cơ hai bánh, đẹp và lịch sự nhất, có bánh xe trừ bị để thay bánh xe bị xẹp. Xe do nước Ý chế tạo. Vespa tiếng Ý nghĩa là con ong bầu.